Ból kolana – Jak wyleczyć bolące kolana?

 

Nie każdy ból kolana zwiastuje od razu najgorsze – jeśli występuje sporadycznie i nie jest zbyt ostry, zwykle nie jest potrzebna pomoc specjalisty. Z drugiej zaś strony, nie można zbyt długo lekceważyć alarmujących sygnałów, ponieważ stan i dokuczliwe dolegliwości mogą się pogorszyć.

Dolegliwość częsta, o różnorodnej etiologii. Może wystąpić u każdego i to bez względu na wiek czy obciążenie. Staw kolanowy jest jednym z najciężej pracującym stawem w całym organizmie. O tym, jak dużą rolę odgrywa wie raczej każdy, jednak dopiero po wystąpieniu bólu i ograniczeniu swobody ruchów zdajemy sobie sprawę, jak trudne staje się codzienne funkcjonowanie.

W Centrum KORE w Swarzędzu mamy duże doświadczenie w diagnostyce funkcjonalnej ( wraz z USG) i leczeniu bólu kolana różnego pochodzenia.

 

Z artykułu dowiesz się co może oznaczać:

• ból kolana przy zginaniu
• ból kolana po wewnętrznej stronie
• ból kolana po bieganiu
• kłujący ból w kolanie
• rwący ból kolana w nocy
• ból kolana przy chodzeniu
• ból z tyłu kolana
• ból kolana przy prostowaniu
• ból kolana z przodu
• ból kolana przy kucaniu
• ból kolana przy klękaniu
• ból kolana przy schodzeniu z gór
• ból kolana od kręgosłupa

Ból kolan – przyczyny

Ile osób, tyle przyczyn. Ból kolan może być spowodowany szeregiem różnych czynników. Począwszy od tych oczywistych (urazy, złamania, uszkodzenia), poprzez przeciążeniowe, aż do genetycznych i anatomicznych przyczyn (choroba zwyrodnieniowa, kolano koślawe lub szpotawe, patologie stawów).

Przyczyny urazowe

• Złamania rzepki – najczęściej dochodzi do nich w wyniku mocnego uderzenia np: w czasie upadku na twarde podłoże. U najmłodszych nie występują ze względu na chrząstkowy charakter rzepki. Pojawiają się dopiero w okresie nastoletnim.

Jak leczyć?

Lekarz ortopeda zleca założenie ortezy wyprostnej na 2-3 tygodnie. Po tym czasie następuje wymiana ortezy na taką, którą można zginać.

• Złamania bliższej nasady kości piszczelowej – czyli tak zwane złamania stawowe. Są to poważne urazy, które mogą pozostawiać trwałe konsekwencje w postaci znacznego ograniczenia zakresu ruchów, a nawet zmian zwyrodnieniowych. Stanowią około 7% wszystkich złamań kończyny dolnej. Najczęściej występują w wyniku wypadku komunikacyjnego.

Jak leczyć?

Cała kończyna dolna musi zostać unieruchomiona, a pacjentowi zaleca się maksymalne oszczędzanie stawu kolanowego przez 8-10 tygodni. W ciężkich przypadkach przeprowadza się leczenie operacyjne, w łagodnych – leczenie czynnościowe polegające na zastosowaniu ciągłego ruchu dzięki specjalnej szynie CPM lub Grucy.

• Uszkodzenia więzadłowe – najważniejszymi (i z tego względu najbardziej podatnymi na urazy) więzadłami w stawie kolanowym są: więzadło krzyżowe przednie i tylne, więzadło poboczne piszczelowe i strzałkowe. Ich skręcenie, rozluźnienie, naderwanie czy nawet zerwanie powoduje, że kolano traci swoją stabilność, a ruchomość stawu znacznie wykracza poza fizjologiczną normę.

Jak leczyć?

Wszystko zależy od objawów i typu uszkodzenia. Lekarz może zaproponować leczenie zachowawcze (zwykle jest to unieruchomienie połączone z odpowiednią i dopasowaną do rodzaju uszkodzenia rehabilitacją).

Jednak jeśli zmiany są zbyt duże (np: przy zerwaniu więzadła), konieczna jest interwencja chirurgiczna i mechaniczne “zespolenie” struktury w całość. W przypadku uszkodzeń więzadeł krzyżowych najczęściej podejmowaną terapią jest ich rekonstrukcja.

• Uszkodzenia łąkotek – najczęstsze wśród schorzeń stawu kolanowego. Łąkotki to chrzęstno-włókniste struktury w kształcie półksiężyców. Znajdują się między nasadą kości udowej a piszczelowej. Ich funkcje to przede wszystkim amortyzacja, stabilizacja stawu i równomierne rozmieszczenie siły obciążenia.

 

 

Umów się na leczenie bólu kolana:

Tel: 503-733-127

Pracujemy od poniedziałku do piątku w godzinach od 7:00 do 20:00

OPINIE O NAS:

 

Jak leczyć?

Zazwyczaj uszkodzenia łąkotek leczy się w czasie artroskopii kolana (tzw. wziernikowanie). Jest to mało inwazyjny zabieg, a hospitalizacja po nim trwa jedynie kilka dni. Podczas operacji chirurg ortopeda może zszyć uszkodzoną część lub fragmentarycznie albo całkowicie wyciąć łąkotkę. Nie można zapominać o regularnej fizjoterapii po zszyciu włóknistej struktury łąkotki. Podstawowa rehabilitacja trwa około 10 tygodni.

Przyczyny zwyrodnieniowe

• Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego – obok choroby zwyrodnieniowej stawów kręgosłupa, jest to najczęstsza postać zwyrodnień, która dotyka wielu ludzi. Pierwsze objawy pojawiają się między 30 a 50 rokiem życia i to aż u 50% populacji. Natomiast powyżej 75 roku życia praktycznie nie znajdzie się osoby bez symptomów artrozy.

Choroba polega na zaburzeniu jakości oraz ilości chrząstki stawowej, której funkcją jest amortyzacja i umożliwienie swobodnego ruchu w stawie. W zdecydowanej większości przypadków przyczyna wystąpienia choroby jest samoistna. W pozostałych – gonartroza wystąpić może w wyniku przebytego urazu, zmian statycznych, chorób metabolicznych,a nawet przebytych zapaleń bakteryjnych.

Jak leczyć?

Lekarz najczęściej zleca regularne, dostawowe podawanie iniekcji kwasu hialuronowego. Czynność ta jest wykonywana pod kontrolą USG. Dzięki temu lek może zostać podany precyzyjnie w określone przez specjalistę miejsce, co pozwala na zminimalizowanie ryzyka bolesnych powikłań.

Do leczenia wlicza się również fizjoterapia, a w szczególności ćwiczenia i czynności mające na celu zapobieganie zanikowym zmianom w obrębie tkanki mięśniowej. Do stosowanych technik należą m.in: krioterapia, jonoforeza, laseroterapia, ćwiczenia odciążeniowe i stabilizacyjne, plastrowanie dynamiczne i przywracanie siły tkance mięśniowej.

W przypadku ciężkich zmian zwyrodnieniowych przeprowadza się leczenie operacyjne w postaci osteotomii (czyli nacięcie, jednak stosuje się je bardzo rzadko) lub endoprotezoplastyki stawu kolanowego. Zmniejsza to dolegliwości bólowe i przywraca prawidłową ruchomość w stawie.

 

Przyczyny rozwojowe

• Kolano koślawe i szpotawe – to potoczna nazwa na nieprawidłowe ustawienie osi kończyn dolnych. Może być jedno- lub obustronne i powstawać w wyniku działania niekorzystnych czynników w czasie życia lub zostać nabyte genetycznie.

O koślawości kolan świadczy ułożenie kończyn dolnych podczas prostego stania ze złączonymi nogami. Przypomina to nieco literkę “X”. Od ud aż do kolan nogi są złączone, natomiast stopy są ułożone w pewnej odległości od siebie.

Szpotawość natomiast jest charakterystyczną wadą polegającą na tym, że nogi układają się w kształt litery “O”. Przy wyprostowanej postawie i złączonych stopach, kolana są nadmiernie wygięte na boki.

Jak leczyć?

Specjalista po określeniu przyczyn i postawieniu diagnozy może zaproponować podwyższenie wewnętrznego (w przypadku koślawości) lub zewnętrznego (w przypadku szpotawości) brzegu obuwia.

Niekiedy niezbędna jest odpowiednia fizjoterapia, której celem jest optymalizacja równowagi mięśniowej.

W ostateczności przeprowadzane jest leczenie operacyjne, dzięki któremu możliwe jest przywrócenie prawidłowej osi kończyn. Zabieg to osteotomia korekcyjna, podczas której przecina się kość udową lub piszczelową i pobiera kostny klin.

Poprzez specjalną, kątową płytkę można uzyskać bardzo stabilne zespolenie, które umożliwia natychmiastowe ćwiczenia. Metalowe implanty zostają usunięte po okołu roku od operacji.

• Kolano tyłowygięte – zazwyczaj jest to nieprawidłowość wrodzona, jednak zdarza się, że wystąpi po jakimś urazie. Charakteryzuje się nadmiernym przegięciem kolana.

Jak leczyć?

Zachowawczo stosuje się obuwie z podwyższonym obcasem, jednak możliwe jest także leczenie operacyjne. Po zakończeniu procesu wzrostu, u młodego pacjenta wykonuje się osteotomię korekcyjną, tak jak w przypadku koślawości, jednak klin wycinany jest po stronie grzbietowej.

W obu przypadkach ważną rolę odgrywa fizjoterapia. Regularne spotkania i systematyczne ćwiczenia doprowadzą do wzmocnienia mięśni kończyny dolnej, a także do ustabilizowania stawów biodrowego i kolanowego, co przywróci prawidłowy stereotyp chodu.

Przyczyny przeciążeniowe

• Choroba Osgooda-Schlattera, czyli jałowa martwica guzowatości kości piszczelowej. To schorzenie, które najczęściej dotyka młodych i aktywnych sportowo chłopców w wieku między 8 a 15 rokiem życia. Słowo “jałowa” w nazwie oznacza, że przyczyną choroby nie są drobnoustroje. Prawdopodobnie wystąpienie objawów jest związane z przeciążeniem struktur kolana wskutek intensywnych, długotrwałych treningów.

Dziecko najczęściej zgłasza ból kolana, który nasila się podczas dotyku. Okolica guzowatości piszczeli (przód) jest zazwyczaj opuchnięta, a pod rzepką można wyczuć zgrubienie.

Jak leczyć?

Należy unikać przeciążeń przez czas rekonwalescencji, a jeśli dolegliwości bólowe są nasilone, można skorzystać z kul, które skutecznie odciążą chory staw.

Pomocne w leczeniu choroby Osgooda-Schlattera są również techniki krioterapii, laseroterapii kontaktowej niskoenergetycznej i jonoforezy wapniowej i lidokainowej.

• Kolano biegacza, czyli przeciążeniowy zespół pasma biodrowo-piszczelowego (ITBS). Pasmo to jest włóknistą strukturą, która biegnie z boku kończyny dolnej od biodra, aż do kłykcia bocznego kości piszczelowej.

ITBS jest bardzo częstą dolegliwością u sportowców, a zwłaszcza niedoświadczonych biegaczy. Najczęstszymi czynnikami ryzyka są błędy treningowe. Za szybki bieg, zbyt długi dystans lub zaniedbywanie przerw i odpoczynku skutecznie przyczyniają się do pojawienia się objawów kolana biegacza.

Pacjenci zgłaszają się do specjalisty z charakterystycznym bólem po bocznej stronie stawu kolanowego, który nasila się podczas wchodzenia po schodach i pojawia się w czasie (i po) treningu na twardym podłożu. Może pojawić się także mrowienie oraz obrzęk zlokalizowany najczęściej tuż poniżej stawu kolanowego, czyli w miejscu gdzie pasmo biodrowo-piszczelowe kończy swój przyczep.

Do diagnostyki stosuje się odpowiednie testy specyficzne (Obera, Renne i Noble’a) mające na celu wyeliminowanie innych schorzeń.

• Kolano skoczka, czyli zespół zmian przeciążeniowych więzadła właściwego rzepki. Zadaniem więzadła jest mechaniczne połączenie rzepki i kości piszczelowej w stawie kolanowym. Kiedy występuje długotrwałe przeciążenie, rozwija się proces zapalny osłabiający włókna struktury i powodujący spadek jej wytrzymałości.

Schorzenie dotyka najczęściej sportowców wykonujących podczas treningów czy meczów dużo wyskoków (siatkówka, koszykówka, piłka ręczna itp). Do wystąpienia objawów mogą jednak doprowadzić też anatomiczne nieprawidłowości w budowie kolana, błędy techniczne podczas ćwiczeń, nadwaga (dowiedz się jak schudnąć), zaburzenia postawy lub osłabienie określonych mięśni.

Jak rozpoznać kolano skoczka? Charakteryzuje się silnym i dokuczliwym bólem umiejscowionym z przodu stawu, który pojawia się podczas wykonywania określonego ruchu (np: kucania, zginania, wyskoku, a także w czasie wchodzenia po schodach). Pacjent odczuwa wtedy dotkliwe kłucie.

Jak leczyć?

Ze względu na panujący stan zapalny, niezbędne jest leczenie farmakologiczne. Skuteczne są także techniki fizykoterapeutyczne. W niektórych przypadkach konieczna jest jednak operacja. By uniknąć pogorszenia się stanu stawu kolanowego i zmian degeneracyjnych, zalecana jest regularna rehabilitacja.

Przyczyny infekcyjne i inne

• Zapalenie stawu kolanowego – ogólna nazwa dotycząca objęcia stanem zapalnym różnych struktur (kaletki maziowej, błony maziowej, ciała tłuszczowego Hoffy lub stawu rzepkowo-udowego).

Etiologia jest bardzo szeroka, na rozwój zapalenia wpływają różne czynniki. Jednym z nich są wady wrodzone, jednak zdecydowanie częściej przyczyną są urazy i choroby, a zwłaszcza reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), choroba zwyrodnieniowa stawów i dna moczanowa. Zapalenia stawów kolanowych mogą być również powodowane nieleczonymi zakażeniami bakteryjnymi. Infekcja pojawia się też niekiedy w wyniku rozwoju wirusów, grzybów czy pasożytów.

Najczęściej występujące objawy to: uciążliwy ból kolana, który nasila się przy poruszaniu kolanem i ucisku; opuchlizna ograniczająca swobodę ruchów; zaczerwienienie; trzeszczenie.

Jak leczyć?

Skoro przyczyną bólu jest zapalenie, leczenie polega na jego wyeliminowaniu. Stosowane są leki hamujące rozwój procesu zapalnego, a miejscowo – żele lub maści. W przypadku infekcji lekarz może zadecydować o wdrożeniu antybiotyku. Dużą ulgę przynoszą również zimne okłady i założenie opaski elastycznej.

 

 

Umów się na leczenie bólu kolana:

Tel: 503-733-127

Lub umów się on-line

Pracujemy od poniedziałku do piątku w godzinach od 7:00 do 20:00

OPINIE O NAS:

 

Ból kolana – objaw nie taki oczywisty!

Choć wydaje się, że jest to jednoznaczne, okazuje się, że kolano może boleć na wiele sposobów i podczas wykonywania różnych czynności.

Przed zgłoszeniem się do lekarza warto wcześniej zastanowić się nad rodzajem bólu, jego intensywnością, kiedy się pojawia, co go wywołało, w jakich sytuacjach boli mocniej itp. Pozwoli to łatwiejsze postawienie diagnozy i wdrożenie odpowiedniego leczenia.

Co mogą oznaczać:

• ból kolana przy zginaniu – często wywołany jest zwyrodnieniem stawu, ale pojawić może się również w wyniku chondromalacji rzepki. Polega to na wystąpieniu zmian degeneracyjnych w obrębie tkanki chrzęstnej (i zmiękczeniu jej), która jest jedną z najważniejszych struktur kolana. Charakterystyczny ból przy zginaniu występuje też w kolanie skoczka.
• ból kolana po wewnętrznej stronie – może oznaczać uraz więzadła pobocznego piszczelowego lub uszkodzenie łąkotek.
• ból kolana po bieganiu – najczęstszą przyczyną jest przeciążenie długimi i intensywnymi treningami. Pojawia się charakterystyczny ból dla kolana biegacza.
• kłujący ból w kolanie – może być objawem nagłych urazów, zespołów przeciążeniowych lub zwyrodnieniowych. Świadczyć może również o pojawieniu się chorób reumatoidalnych. Często kłujący ból pojawia się w kolanie biegacza i skoczka oraz przy uszkodzeniu więzadeł, łąkotek i rzepki.
• rwący ból kolana w nocy – może świadczyć o reumatoidalnym zapaleniu stawów. Jest to choroba autoimmunologiczna prowadząca do niszczenia struktury chrząstek, więzadeł i ścięgien. Ból w nocy może też pojawić się przy zapaleniu przyczepu więzadła rzepki, czyli w tzw. kolanie skoczka.
• ból kolana przy chodzeniu – najczęściej związany jest z chorobą zwyrodnieniową, jednak może pojawić się też po upadkach na twarde podłoże, przy uszkodzeniach więzadeł i rzepki. Jeśli dolegliwości nie mijają, można podejrzewać RZS, a nawet boreliozę.
• ból z tyłu kolana – choć może nietypowy, nie można go lekceważyć. Wywołać go może tzw. torbiel Bakera umiejscowiona w dole podkolanowym. Częściej pojawia się u sportowców lub osób, które wykonują ciężką pracę fizyczną. Torbiel powstaje na skutek rozwinięcia się stanów zapalnych kolana.

Zapalenie gęsiej stopki (czyli wspólnego przyczepu mięśni krawieckiego, półścięgnistego i smukłego), również objawia się bólem pod kolanem. Powstaje najczęściej w wyniku nadmiernego tarcia (zwykle u wysportowanych i aktywnych osób).

• ból kolana przy prostowaniu – może świadczyć o torbieli Bakera lub opuchnięciu ciała Hoffa (umiejscowione jest z przodu kolana, zbudowane z tkanki tłuszczowej, jego funkcją jest ochrona kolana przed urazami) wskutek mikrouszkodzeń.
• ból kolana z przodu – typowy ból dla kolana skoczka, o kłującym charakterze. Pojawia się też przy zerwaniu więzadła krzyżowego przedniego.
• ból kolana przy kucaniu – przyczyną może być chondromalacja rzepki, kolano skoczka i zmiany zwyrodnieniowe.
• ból kolana przy klękaniu – najczęściej powodują go nieprawidłowości w stawie rzepkowo-udowym, ale także przerośnięcie fałdu błony maziowej, który przeszkadza w normalnej aktywności. Może się również pojawić przy zespole przeciążeniowym więzadła właściwego rzepki.
• ból kolana przy schodzeniu z gór – znany rodzaj bólu wszystkim miłośnikom trekkingu. Pojawia się tzw. konflikt fałdu przednio-bocznego spowodowanego obrzękiem po długim wysiłku.
• ból kolana od kręgosłupa – jeśli źródłem problemów i schorzeń jest kręgosłup, ale bolą kolana, może to świadczyć o zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa (zwane też chorobą Bechterewa), a nawet o dyskopatii lędźwiowej.

Domowe sposoby na ból kolana

Jeśli dolegliwości nie są zbyt nasilone, można spróbować domowych metod na pozbycie się (a przynajmniej złagodzenie) dolegliwości bólowych.

W zależności od przyczyny pojawienia się bólu, skuteczne będą różne techniki i rozwiązania. Jednym z nich są zimne okłady, które zmniejszą opuchliznę i złagodzą stan zapalny, jeśli takowy występuje.

Wśród domowych sposobów na ból kolana nie można zapominać o okładach z liści młodej kapusty. Metodę tę zna każda babcia, a o jej skuteczności świadczą pozytywne opinie wielu pacjentów. Choć jest to sposób kontrowersyjny, z pewnością nie zaszkodzi.

Warto sięgnąć także po sól Epsom. Przyniesie szybką ulgę w schorzeniach o charakterze zwyrodnieniowym. Zawarty w składzie magnez skutecznie łagodzi stan zapalny, natomiast siarka pozytywnie wpływa na odbudowę chrząstek stawowych.

Skoro mowa o stanach zapalnych, imbir nie ma sobie równych. Przy pojawieniu się pierwszych objawów schorzeń lub zespołów przeciążeniowych, można wypróbować okłady z imbiru. Przyprawa ta wyróżnia się właściwościami przeciwzapalnymi, antybakteryjnymi, a także przyspiesza regenerację struktur.

Czytaj więcej – bolące kolana przy zginaniu

Najczęstsze pytania dotyczące bólu kolan

Co stosować na bolące kolana?

Na samym początku pojawienia się bolących kolan warto stosować zimne okłady, kompresy z imbiru lub kąpiele w soli Epsom. Jeśli dolegliwości będą się nasilać, a kolano stanie się zaczerwienione i opuchnięte, korzystne efekty przyniosą maści przeciwzapalne. Przydatne mogą okazać się również leki przeciwbólowe.

Jak długo boli kolano po endoprotezie?

Pomimo fantastycznych efektów, jakie można uzyskać dzięki endoprotezie, ma też ona swoją ciemną stronę. Przede wszystkim, na powrót do pełni sił należy trochę poczekać. Rehabilitacja kolana po zabiegu trwa mniej więcej 3 miesiące. W tym czasie przeprowadzane są odpowiednie ćwiczenia, które mogą powodować miejscowy ból.

Całkowity czas gojenia się stawu kolanowego jest różny u poszczególnych pacjentów. Może to potrwać nawet wiele miesięcy, jednak z czasem (jeśli będzie się przestrzegało zaleceń fizjoterapeutów i regularnie uczęszczało na rehabilitację) ból będzie coraz mniejszy, aż w końcu całkiem zniknie.

Obrzęk kolan, kiedy występuje?

Najczęściej opuchlizna powstaje w wyniku urazu, przeciążenia albo choroby (zwyrodnieniowej lub reumatoidalnej). Rozwijający się stan zapalny sprawia, że następuje nadmierna produkcja płynu stawowego, a to prowadzi do widocznego obrzęku kolana.

Skręcona kostka – Jak szybko wyleczyć skręcenie kostki?

Umów się na leczenie bólu kolana:

Tel: 503-733-127

Lub umów się on-line

Pracujemy od poniedziałku do piątku w godzinach od 7:00 do 20:00

OPINIE O NAS:

 

 

 

 

 

 

Bibliografia

1. Fizjoterapia w ortopedii, dr hab. n. med. Dariusz Białoszewki
2. mgr Jakub Piotrowski, mgr Anna Drozdek, mgr Aleksandra Baryła, lic.Agata Baryła, praca recenzowana “Przeciążenie pasma biodrowo-piszczelowego (ITBS)”
3. dr hab. n. med. Jerzy Sułko “Złamania rzepki” https://www.mp.pl/pacjent/ortopedia/choroby-urazy/165509,zlamania-rzepki
4. Piotr Zakrzewski, Postępy Nauk Medycznych 6/2007, “Złamania bliższej nasady kości piszczelowej” http://www.czytelniamedyczna.pl/2745,zlamania-blizszej-nasady-kosci-piszczelowej.html#kod
5. pl “Koślawość i szpotawość kolan – definicja i objawy” – https://ortomedicum.pl/koslawosc-kolan-szpotawosc-i-wady-kolan/
6. Karolina Stępień, “Padać na kolana czy nie?” https://carolina.pl/padac-na-kolana-czy-nie/\
7. Górecki A. (red): Uszkodzenie stawu kolanowego, Wydawnictwo Lekarskie, PZWL, Warszawa 2002
8. Nowakowski A., Mazurek T. (red.): Ortopedia i traumatologia. Wydawnictwo Naukowe Exemplum, Poznań 2017.
9. Wilk K.E., Brotzman B.S.: Rehabilitacja ortopedyczna. ElsevierUrban & Partner, Wrocław 2009, wyd. 1.
10. Nordin M., Frankel V.H.: Basic biomechanics of the musculoskeletalsystem. 4th edition. Wolter Kluwer, Lippincott Wiliams & Wilkins, 2012.
11. Green W.B.: Ortopedia Nettera. Urban & Partner, Wrocław 2007.
12. Buckup K.: Testy kliniczne w badaniach kości, stawów i mięśni. PZW, Warszawa 1998.
13. Brukner P., Khan K.: Kliniczna medycyna sportowa. DB Publishing Dobrogniewa Bąkowska, Polska 2011.
14. Maxey L., Magnusson J.: Rehabilitation for the Postsurgical Orthopedic Patient. Mosby Elsevier, Missouri 2007, 2nd edition.
15. Piekorz Z., Lewandowski A., Szarski K.: Kontuzje i urazy w świadomości biegaczy długodystansowych. „J. Educ. Health Sport”,2017, vol. 7, nr 3, s. 143-152.
16. James S.L.: Uszkodzenia związane z bieganiem. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2008.
17. Szymczak M., Majchrzycki M., Stryła W., Marszałek S.: Model usprawniania pacjentów z zespołem tarcia pasma biodrowo-piszczelowego. „Issues of Rehabilitation, Orthopaedics, Neurophysiology and Sport Promotion – IRONS”, 2012, nr 1, s. 39-48.
18. Hinman, M. R., Ford, J., & Heyl, H. (2002). Effects of static magnets on chronic knee pain and physical function: a double-blind study. Alternative Therapies in Health and Medicine, 8(4), 50-55.
19. Wolsko, P. M., Eisenberg, D. M., Simon, L. S., Davis, R. B., Walleczek, J., Mayo-Smith, M., ... Phillips, R. S. (2004). Double-blind placebo-controlled trial of static magnets for the treatment of osteoarthritis of the knee: results of a pilot study. Alternative Therapies in Health and Medicine, 10(2), 36-43.
20. Segal, N. A., Toda, Y., Huston, J., Saeki, Y., Shimizu, M., Fuchs, H., ... McLean, M. J. (2001). Two configurations of static magnetic fields for treating rheumatoid arthritis of the knee: a double-blind clinical trial. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation, 82(10), 1453-1460.
21. Weintraub, M. I., Wolfe, G. I., Barohn, R. A., Cole, S. P., Parry, G. J., Hayat, G., ... Magnetic Research Group. (2003). Static magnetic field therapy for symptomatic diabetic neuropathy: a randomized, double-blind, placebo-controlled trial. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation, 84(5), 736-746..
22. Roos, E. M., Klässbo, M., & Lohmander, L. S. (1999). WOMAC Osteoarthritis Index: Reliability, validity, and responsiveness in patients with arthroscopically assessed osteoarthritis. Scandinavian Journal of Rheumatology, 28(4), 210-215.

Data publikacji: 27.09.2021

Data ostatniej aktualizacji: 18.10.2023