Bark to potoczne i skrótowe określenie stawów: ramiennego, barkowo-obojczykowego, mostkowo-obojczykowego, łopatkowo-piersiowego, podbarkowego oraz tkanek miękkich (mięśni, więzadeł itp.).
Te cztery, precyzyjnie współpracujące ze sobą stawy pozwalają na szeroki zakres ruchów i użycie kończyny górnej w przeróżnych konfiguracjach. W ich obrębie mogą tez wystąpić dysfunkcje powodujące ból barku.
W Centrum KORE w Swarzędzu koło Poznania mamy duże doświadczenie kliniczne w diagnostyce i leczeniu bólu barku.
Wszelkie pojawiające się nieprawidłowości prowadzą do znacznego ograniczenia swobody ruchów i skutecznie uprzykrzają codzienne funkcjonowanie. Co może spowodować ból barku i jak sobie z nim poradzić?
Z artykułu dowiesz się między innymi co może oznaczać:
- Ból ramienia w spoczynku
- Ból szyi i barku
- Kłujący ból barku przy wdechu
- Ból w barku przy podnoszeniu ręki
- Ból barku w nocy
- Ból ręki przy zapinaniu stanika
Przyczyny bólu w okolicy obręczy barkowej
Dolegliwości bólowe ramion nie są rzadkie. Dotykają wiele osób pociągając za sobą nieprzyjemne konsekwencje. Przeciążenia, napięcia, urazy, degeneracje – wszystkie te czynniki mogą doprowadzić do pojawienia się bólu i trudności w wykonywaniu określonych ruchów. Specjaliści mają na to łączną nazwę “zespołu bolesnego barku”.
Zespół ciasnoty podbarkowej
To patologiczny stan, który polega na zablokowaniu miękkich tkanek (a konkretnie mięśnia nadgrzebieniowego) między wyrostkiem barkowym, a głową kości ramiennej. Ból występuje podczas odwodzenia kończyny, czyli unoszenia jej w bok.
Niewielka przestrzeń podbarkowa zostaje jeszcze bardziej zmniejszona, co prowadzi do tego, że ścięgna tzw: pierścienia rotatorów (czyli zespołu czterech mięśni – podłopatkowego, nadgrzebieniowego, podgrzebieniowego i obłego mniejszego’; pokrywają głowę kości ramiennej i odgrywają rolę w stabilizacji barku) podczas ruchu ręką, mogą zostać dociśnięte do przedniego brzegu wyrostka barkowego (jest to wówczas ciasnota podbarkowa) lub do wyrostka kruczego (podczas wykonywania rotacji wewnętrznej, ciasnota podkrucza).
Przyczyny
Najczęstszymi przyczynami zespołu ciasnoty podbarkowej jest uszkodzenie pierścienia rotatorów albo ścięgna głowy długiej bicepsu, przez co następuje znaczne upośledzenie funkcji mięśni obniżających głowę kości ramiennej.
Problem może również dotyczyć specyficznej budowy anatomicznej wyrostka barkowego. Jeśli występuje typ o budowie zaokrąglonej lub haczykowatej – predyspozycje do wystąpienia zespołu ciasnoty znacznie wzrastają.
Niedowłady lub porażenia mięśni łopatki także prowadzą do zmniejszenia przesmyku, ponieważ kość nie bierze wówczas udziału podczas unoszenia ramienia.
Kto jest narażony?
Najczęściej do uszkodzeń pierścienia rotatorów dochodzi u osób po 40. roku życia, które wykonują pracę polegającą na częstym unoszeniu rąk ponad głowę. Nierzadko schorzenie dotyka obu ramion.
Objawy
Charakterystycznym objawem jest pojawienie się bólu przewlekłego, który zwiększa się podczas unoszenia ramion i dużego wysiłku, jednak występuje on również w spoczynku (może się nasilać w nocy). Pacjent zazwyczaj ma ograniczony zakres ruchów, przez co następuje spadek jakości życia. Często dolegliwości pojawiają się w środkowej fazie odwodzenia ramienia, natomiast zanikają przy końcu wykonywanego ruchu.
Testy specyficzne
Testy specyficzneCzyli takie, które pozwalają na postawienie precyzyjnej i trafnej diagnozy. Dzięki nim można wykluczyć pozostałe schorzenia i wdrożyć odpowiednie leczenie.
- Test ciasnoty Neera – pacjent proszony jest o stanie w prostej pozycji. Osoba badająca maksymalne unosi kończynę górną z jednoczesnym przywiedzeniem i zgięciem do przodu. Drugą ręką natomiast stabilizuje łopatkę. Jeśli pacjent zgłosi jakiekolwiek dolegliwości bólowe, test jest dodatni.
Można również wykonać ten test po podaniu środka znieczulającego do kaletki i przestrzeni podbarkowej. Jeśli w czasie próby Neera nie występuje ból, natomiast wcześniej był wyraźny, świadczy to o patologiach zachodzących w kaletce lub uszkodzeniu pierścienia rotatorów.
- Test mięśnia nadgrzebieniowego Jobe’a – próba wykonywana jest w pozycji siedzącej (preferowana) lub stojącej. Kończyny górne chorego muszą być wyprostowane w stawach łokciowych, odwiedzione do 90° i zrotowane do wewnątrz. Specjalista wywiera odpowiedni nacisk na obie ręce pacjenta w celu zmniejszenia odwiedzenia. Jeśli podczas tego ruchu wystąpi ból lub jakiekolwiek trudności w utrzymaniu tej pozycji, test należy uznać za dodatni.
- Test opadającego ramienia – podczas gdy pacjent siedzi, osoba badająca stopniowo odwodzi wyprostowaną rękę do kąta 120° po czym zwalnia uchwyt i prosi o samodzielne opuszczenie kończyny do pozycji wyjściowej. W sytuacji gdy ręka nagle sama opadnie lub wystąpią dolegliwości bólowe – świadczy to o zespole ciasnoty podbarkowej.
- Test mięśnia podłopatkowego – znów stojąca lub siedząca pozycja, specjalista wykonuje rotację zewnętrzną kończyną górną pacjenta i prosi o samodzielne wykonanie rotacji wewnętrznej. Oceniana wówczas jest siła podczas tego ruchu i jego zakres. Jeśli zostanie zauważony większy zakres rotacji zewnętrznej i mniejszy wewnętrznej (porównując do zdrowej ręki), wskazuje to na uszkodzenie mięśnia podłopatkowego.
- Bolesny łuk – nie jest typowym testem, jednak objaw ten daje pewne wskazanie i ułatwia diagnozę. Pacjent samodzielnie odwodzi kończynę aż do maksymalnego położenia (mniej więcej 160-180°). Jeśli w środkowej fazie tego ruchu (w granicy od 30° do 120°) wystąpi bolesność, można stwierdzić zespół ciasnoty podbarkowej. Natomiast ból przy końcu wykonywanego ruchu świadczy o patologiach w stawie barkowo-obojczykowym.
Badania dodatkowe
W diagnozie zespołu ciasnoty podbarkowej niezwykle przydatne są również badania obrazowe. Zdjęcie RTG wykonane w dwóch projekcjach nie jest zbyt dokładne i można ominąć istotne szczegóły. Dopiero gdy wystąpią zwapnienia w rzucie kaletki, będą widoczne na zdjęciu. Można również zastosować rezonans magnetyczny, jednak jest to wykonywane stosunkowo rzadko.
Kolejnym badaniem jest USG, które uważa się za najważniejsze w ocenie stanu barku. Świetnie obrazuje poszczególne struktury i umożliwia znalezienie przyczyny problemu. Nie uwidacznia jednak kości i zmian, które w nich zaszły.
Leczenie
LeczenieW zależności od rozwoju choroby, leczenie może być zachowawcze lub operacyjne. W przypadku tego pierwszego zaleca się stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (np: preparatów zawierających ibuprofen czy paracetamol) i regularne wykonywanie odpowiednich ćwiczeń. Należy jednak pamiętać, że trening jest możliwy wyłącznie po ustąpieniu ostrych objawów.
Fizjoterapia polega na zwiększeniu zakresu ruchów, mobilizacji i wzmacnianiu tkanek miękkich i struktur stawowych, a także ich stabilizacji. Skuteczne są również taping (czyli plastrowanie), laseroterapia i ultradźwięki.
Jeśli uszkodzenia są nienaprawialne, a leczenie zachowawcze nie przynosi poprawy, konieczna jest interwencja chirurgiczna. Reinsercja pierścienia rotatorów (zabieg pozwalający na naprawieniu zerwanych lub uszkodzonych ścięgien) pozwala na powrót do całkowitej sprawności. Należy jednak pamiętać o regularnej rehabilitacji.
Zamrożony bark
Obrazowe określenie dotyczące znacznego ograniczenia zakresu ruchów ramienia. Powodem mogą być wszelkiego rodzaju urazy, mikrourazy, degeneracje albo przykurcze mięśni. Zamrożony bark może powstać również po przebytym uszkodzeniu kości promieniowej i długotrwałym unieruchomieniu kończyny górnej.
Przyczyny
Przyczyny są często ciężkie do ustalenia, a leczenie wymaga cierpliwości i indywidualnego podejścia do chorego. Na zamrożony bark są narażeni w głównej mierze osoby w przedziale wieku 40-60.
Diagnostyka
Opiera się przede wszystkim na badaniu palpacyjnym (dotykiem). Ocenione muszą zostać napięcie mięśni, zakres ruchów w stawach oraz bolesność. Standardowe zdjęcie RTG zazwyczaj nie wykazuje żadnych odchyleń, chyba, że wystąpią odwapnienia lub zwapnienia w okolicy stawu. Badanie USG barku pozwala na wykazanie uszkodzenia pierścienia rotatorów, natomiast w rezonansie magnetycznym możliwe jest wykrycie niestabilności lub pogrubienia torebki stawowej. Czytaj więcej: pęknięcie torebki stawowej.
Leczenie
Leczenie zachowawcze polega na systematycznym wykonywaniu zestawów ćwiczeń mających na celu zwiększenie zakresu ruchu i wzmocnienie mięśni kończyny górnej. Walka z bólem nie jest łatwa, należy wykonywać intensywnie serię technik nawet kilkukrotnie w ciągu dnia. Przydatne okażą się również niesteroidowe leki przeciwzapalne, a także iniekcje leków steroidowych czy znieczulających.
Jeśli powyższe metody nie przynoszą poprawy i po 6 miesiącach dolegliwości bólowe wciąż się utrzymują, a swoboda ruchów jest ograniczona, konieczne jest leczenie operacyjne. Najczęściej wykonywanym zabiegiem jest artroskopia (wziernikowanie wnętrza) stawu i przestrzeni podbarkowej. Niestety, powrót do sprawności może potrwać nawet 2 lata, które wypełnione będą rehabilitacją i codziennymi ćwiczeniami.
Zwichnięcie lub niestabilność stawu ramiennego
Przesuwalność głowy kości względem panewki stawu w granicach znacznie przekraczających fizjologiczną normę, jest definiowana jako niestabilność. Staw ramienny zaliczany jest do stawów o największych zakresach ruchów. Za jego stabilność odpowiadają więzadła, mięśnie, ścięgna i torebka stawowa. Jeśli ich funkcja zostanie upośledzona – może dojść m.in do zwichnięć.
W badaniu porównawczym wyczuwalna jest duża wiotkość stawu względem drugiej kończyny (chyba, że niestabilność występuje obustronnie). Jeśli jest postępująca degeneracja, można również zauważyć zwiotczenie mięśni, co również prowadzi do zmniejszenia stabilności.
Testy specyficzne
W diagnozowaniu niestabilnego barku, specjalista wykonuje najczęściej dwa testy.
- Test szuflady – pacjent proszony jest o położenie się na plecach lub pozostanie w pozycji siedzącej, natomiast osoba badająca stabilizuje łopatkę jedną ręką, a drugą chwyta ramię chorego próbując przesunąć je do przodu i tyłu. Jeśli wyczuwalna jest zbyt duża swoboda ruchu, a nawet możliwość spowodowania podwichnięcia, to jest to dowód świadczący o niestabilności.
- Test obawy (obrony) – badanie odbywa się w pozycji siedzącej. Specjalista chwyta za głowę kości ramiennej stojąc z tyłu pacjenta i drugą ręką wykonuje ruch odwodzenia i rotacji zewnętrznej. Daje to wrażenie prowokacji zwichnięcia, przez co następuje nieświadoma obrona mięśni i zwiększenie oporu, co może wskazywać na niestabilność stawu. Chory może zgłaszać także dyskomfort spowodowany obawą przed zwichnięciem.
Badania dodatkowe
Najczęściej zlecane jest wykonanie zdjęcia rentgenowskiego (w projekcji przednio-tylnej, jednak warto też wykonać zdjęcia w innych rzutach w celu dokładnej diagnostyki). Charakterystycznym obrazem dla zwichnięcia jest tzw: defekt Hilla-Sachsa. Polega on na widocznym konflikcie między głową kości ramiennej a brzegiem panewki.
Jeśli dochodzi do wielokrotnych zwichnięć, lekarz zleca wykonanie tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego. Badania te pozwalają na dokładne i skrupulatne ocenienie stanu panewki i wykrycie wszelkich nieprawidłowości.
Leczenie
Po postawionej diagnozie stosuje się leczenie polegające na unieruchomieniu stawu od 1 do 4 tygodni. Różnica w czasie zależy od wieku pacjenta. U osób młodszych stosuje się dłuższe unieruchomienie, natomiast u starszych proces ten jest krótszy.
Po tym okresie wdrażana jest odpowiednia rehabilitacja z wieloma ćwiczeniami zwiększającymi zakres ruchu i wzmacniającymi mięśnie (głównie pierścienia rotatorów). Należy również pamiętać o oszczędzaniu danej kończyny i unikaniu wszelkich ruchów i pozycji, które mogą prowokować ponowne zwichnięcie.
W przypadku cięższych przebiegów zwichnięć, konieczna jest operacja. Technika artroskopowa pozwala na przymocowanie uszkodzonego obrąbka do panewki (w jego anatomicznym, prawidłowym miejscu) i zakotwiczenie uszkodzonych więzadeł. Po zabiegu kończyna zostaje unieruchomiona na około 4 tygodnie. Po tym czasie należy rozpocząć rehabilitacyjny trening, który pozwoli na powrót do pełni sprawności.
Ból barku – objaw o nietypowej etiologii
Powszechność dolegliwości bólowych ze strony barków sprawia, że czasem ciężko o trafną diagnozę. Choć najczęstszymi przyczynami są przeciążenia, urazy, napięcia lub patologie stawów i otaczających je tkanek, to jednak dolegliwości mogą pochodzić z oddalonych narządów i być z pozoru zupełnie niezwiązane.
Zapalenie stawu barkowego
Może być objawem rozwijającego się reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS), łuszczycowego zapalenia stawów, a nawet dny moczanowej. Pierwsze schorzenie jest chorobą przewlekłą, autoimmunologiczną, która atakuje stawy powodując ich ból, sztywność i obrzęk. Choć najczęściej zapalenie dotyka dłoni i stóp, to jednak może objąć również inne stawy, m.in. ramienny.
Łuszczycowe zapalenie przebiega podobnie, jednak towarzyszy mu łuszczyca skóry. Może prowadzić również do przyspieszonego tworzenia się blaszek miażdżycowych i wiążących się z tym konsekwencji.
Przyczyną dny moczanowej jest nadmiar kwasu moczowego w organizmie. Odkłada się on w postaci kryształków w stawach powodując ich silną bolesność, obrzęk i zmniejszając swobodę ruchów.
Jeśli wraz z bólem barku pojawia się ocieplenie stawu i gorączka, to należy sprawdzić czy nie doszło do zakażenia.
Polimialgia reumatyczna (PMR)
Należy do układowych chorób tkanki łącznej, objawia się bólem i sztywnością w okolicy karku i obręczy barkowej czy biodrowej. Dotyka głównie starsze osoby (powyżej 50. roku życia), a zwłaszcza tych, którzy są predysponowani genetycznie. Przyczyny nie zostały dokładnie wyjaśnione, jednak podejrzewa się, że działanie promieniowania słonecznego oraz zakażenia wirusowe są w stanie przyspieszyć pojawienie się choroby.
Zawał mięśnia sercowego
Serce z barkiem wydaje się nie do połączenia? Okazuje się, że błędnie. Ból lewego ramienia zostaje często bagatelizowany przez pacjentów, a może zwiastować poważne zmiany niedokrwienne spowodowane zatorem tętnic wieńcowych serca.
Oczywiście towarzyszy temu również silny, rozlany ból zamostkowy (nie ustępujący po przyjęciu nitrogliceryny lub środków przeciwbólowych), który trwa dłużej niż 10 minut, nawet po zaprzestaniu jakiegokolwiek wysiłku i pozostaniu w spoczynku. Promieniowanie w nietypowe miejsca (takie jak żuchwa lub lewa ręka) spowodowane jest specyficznym rozmieszczeniem nerwów przewodzących ból.
Ból w barku – jak reagować?
Po pojawieniu się pierwszych alarmujących symptomów, należy zastanowić się nad kilkoma kluczowymi aspektami. Przede wszystkim trzeba prześledzić w myślach kilka ostatnich godzin, a nawet dni i przypomnieć sobie czy nie doszło czasem do jakiegoś uderzenia czy szarpnięcia, które mogły spowodować uraz.
Przyczyny przeciążeniowe również są istotne. Wykonywanie czynności z użyciem rąk wymagających dużego wysiłku (pchanie, podnoszenie ciężkich przedmiotów, długotrwała praca z kończynami górnymi uniesionymi ponad głowę, prace ogrodnicze typu grabienie) może w łatwy sposób doprowadzić do mikrouszkodzeń.
Czasem spore dolegliwości bólowe i dyskomfort mogą spowodować również “zwykłe” zakwasy.
Kiedy należy się niepokoić?
Jeśli ból nie przechodzi lub staje się uciążliwy i silny albo gdy staw jest nadmiernie ocieplony lub pojawia się obrzęk – należy zgłosić się do lekarza. Po dokładnie zebranym wywiadzie i przeprowadzeniu badania palpacyjnego, specjalista zastanowi się co dalej i wdroży odpowiednie leczenie.
Jak złagodzić ból w ramieniu?
Wszystko zależy od przyczyny powstania dolegliwości. W przypadku urazów, zwiększonego napięcia mięśni lub ich osłabienia, najważniejszą częścią powrotu do zdrowia jest regularne wykonywanie ćwiczeń. Fizjoterapeuta dobierze odpowiedni trening, który pozwoli na zwiększenie zakresu ruchów w stawie ramiennym i zniweluje uciążliwy problem.
Przejściową poprawę przynoszą również zimne okłady oraz stosowanie maści i leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. NLPZ lub słabych opioidów nie można jednak przyjmować dłuższy czas. Jeśli ból nie mija, o dalszym leczeniu musi zadecydować ortopeda lub reumatolog.
Typy bólu i możliwe przyczyny
Niekiedy ból ramienia przybiera dziwną formę, którą trudno opisać, a jeszcze trudniej dobrać trafną diagnozę i wdrożyć leczenie. Poniżej przedstawiamy kilka najpopularniejszych rodzajów bólu i choroby, jakie mogą go wywoływać.
- Ból ramienia w spoczynku – pojawia się w przebiegu wielu chorób zarówno reumatycznych, zwyrodnieniowych, jak i w wyniku urazu mechanicznego.
- Ból szyi i barku – prawdopodobną przyczyną jest naderwanie mięśnia czworobocznego znajdującego się na grzbiecie lub jego naciągnięcie .
- Kłujący ból barku przy wdechu – ból związany z oddychaniem może pojawić się na skutek urazu (np: naderwanie przyczepu mięśniowego). Ten typ jest również charakterystyczny przy nerwobólach. Nie są one jednak długotrwałe, dlatego jeśli nie miną, konieczna jest konsultacja z lekarzem.
- Ból w barku przy podnoszeniu ręki – najbardziej prawdopodobnym scenariuszem będzie uszkodzenie stożka rotatorów, które prowadzi do powstania ciasnoty podbarkowej i w efekcie bólu ramienia przy podnoszeniu ręki.
- Ból barku w nocy – tak samo jak wcześniej, zespół ciasnoty podbarkowej objawia się mocnym i wybudzającym bólem.
- Ból ręki przy zapinaniu stanika – często ignorowany objaw, który zwiastować może zwyrodnieniowe uszkodzenie mięśni tworzących pierścień rotatorów. Sam początek choroby jest łagodny, a rozwój symptomów powolny, jednak niemożność wykonywania codziennych czynności (wieszanie firanek, sięganie na wysokie półki) nieuchronnie zwiastuje uszkodzenie stożka rotatorów.
Zespół bolesnego barku jest złożony i dotyczy wielu (często zupełnie ze sobą niezwiązanych) schorzeń o różnorodnej etiologii. Jednak przy odpowiednio dobranej terapii, w zdecydowanej większości przypadków całkowity powrót do zdrowia i normalnego funkcjonowania jest jak najbardziej możliwy.
Umów się na leczenie bólu ramienia:
Tel: 503-733-127
Pracujemy od poniedziałku do piątku w godzinach od 7:00 do 20:00
OPINIE O NAS:
Specjaliści KORE
Bibliografia
- Fizjoterapia w ortopedii, dr hab. n. med. Dariusz Białoszewki, Warszawa 2014
- Ortopedia i traumatologia, tom 1, prof. dr hab. med. Tadeusz Sz. Gaździk, wydanie III, Warszawa 2010
- Atlas anatomii człowieka. Sobotta tom 1, Urban & Partner 2012
- Zofia Guła, dr med. Mariusz Korkosz, “Ból barku” https://www.mp.pl/pacjent/objawy/88166,bol-barku
- Aneta Bielińska, “Polimialgia reumatyczna” https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/77165,polimialgia-reumatyczna
- Zofia Guła, dr med. Mariusz Korkosz, “Dna moczanowa”, https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/63788,dna-moczanowa
- Zofia Guła, dr med. Mariusz Korkosz, “Łuszczycowe zapalenie stawów” https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/63744,luszczycowe-zapalenie-stawow
- Artus M, Campbell P, Mallen CD, i wsp. Generic prognostic factors for musculoskeletal pain in primary care: a systematic review. BMJ Open 2017; 7: e012901, doi: 10.1136/bmjopen-2016-012901.
- Greenberg DL. Evaluation and treatment of shoulder pain. Med Clin N Am 2014; 98(3): 487–504.
- Hutting N, Heerkens YF, Engels JA , i wsp. Experiences of employees with arm, neck or shoulder complaints: a focus group study. BMC
Musculoskelet Disord 2014; 15: 141, doi: 10.1186/1471-2474-15-141. - Karel YHJM , Scholten-Peeters GGM, Thoomes-de Graaf M, i wsp. Physiotherapy for patients with shoulder pain in primary care: a descriptive study of diagnostic – and therapeutic management. Physiotherapy 2017; 103(4): 369–378.
- Johansson K, Maenhout AG, Jane S, i wsp. Consensus for physiotherapy for shoulder pain. International Orthopaedics 2015; 39(4): 715–720.
Data publikacji: 19.10.2021
Data ostatniej aktualizacji: 10.10.2023
Dagmara Porada - Redaktor medyczny
Dagmara Porada – Redaktor medyczny
Studiuje Medycynę na kierunku lekarskim na Śląskim Uniwersytecie Medycznym w Katowicach. Copywriterka z 6-letnim stażem i lekkim piórem. Twórczyni wielu artykułów, opisów i blogów firmowych. Miłośniczka psów i dobrej książki.
