Mocna i niepokojąca nazwa, która poprzez mnogość ostrych literek “r” może zafundować dużą dawkę strachu. Czy potrzebnie? Okazuje się, że nie do końca.
Nerwiak Mortona to bolesna zmiana na podeszwie stopy, która najczęściej znajduje się w obszarze między trzecim a czwartym palcem. Najbardziej charakterystyczną cechą tego schorzenia jest uczucie ucisku, jak gdyby w bucie znalazł się nieproszony kamień albo zawinęła się skarpeta.
Nerwiak tworzy się poprzez odkładanie tkanki wokół jednego z nerwów przechodzącego do palców stopy. Ucisk nerwu wywołuje piekący ból w okolicy śródstopia, który może się także przerodzić w typ ostry i znacznie utrudniający codzienne funkcjonowanie. Niekiedy pojawia się również uczucie kłucia lub drętwienia dotkniętych chorobą palców stóp.
W Centrum KORE w Swarzędzu mamy duże doświadczenie kliniczne w leczeniu nerwiaka Mortona.
Nerwiak Mortona – Nomenklatura mrożąca krew w żyłach
Choć teoretycznie w medycynie wszystko powinno być jasne, czytelne i powiedziane wprost – nie zawsze tak jest. Niekiedy nazewnictwo konkretnych chorób jest przedawnione i nieaktualne, a mimo tego wciąż praktykowane i używane w potocznej mowie.
Osoby wtajemniczone, które mają wiedzę na dany temat zdają sobie sprawę z czym mają do czynienia, jednak osoba postronna może dać się złapać w pułapkę.
Po usłyszeniu wstępnej diagnozy od fizjoterapeuty, lekarza rodzinnego, chirurga lub ortopedy, że dolegliwości wywołał nerwiak Mortona – większość pacjentów zacznie szukać o nim informacji w Internecie.
Nie ma w tym nic złego, jednak należy tu pewną rzecz uściślić. Samo słowo “nerwiak” sugeruje nowotwór wywodzący się z komórek, które budują nerwy i ich osłonki. Takie zmiany wywołują przeróżne objawy, zwłaszcza ze strony układu nerwowego. Nerwiak Mortona jest jednak wyjątkiem. Dlaczego? Bo prawdziwym nerwiakiem nie jest.
Problemem w tym schorzeniu jest wyłącznie ucisk na nerw podeszwowy III i IV palca stopy, dlatego dużo lepszym określeniem jest neuralgia Mortona (nerwoból, stan cechujący się silnymi bodźcami bólowymi), a jeszcze lepiej – metatarsalgia Mortona.
W schorzeniu tym występuje ucisk nerwu zazwyczaj pomiędzy głowami kości śródstopia i tam też pacjenci skarżą się na najsilniejsze dolegliwości. Po łacinie kość śródstopia to “os metatarsale”, dlatego nazwanie choroby Mortona metatarsalgią to strzał w dziesiątkę. Nazwa jest bowiem dokładniejsza i wskazuje wprost, że patologiczna i nieprawidłowa zmiana znajduje się w okolicy śródstopia i z całą pewnością nie jest to nerwiak.
Nerwiak Mortona – zdjęcia, jak on wygląda?
Stopa sprawia wrażenie niewielkiej części ciała, jednak kryje w sobie wiele tajemnic. Zbudowana jest aż z 26 kości połączonych ze sobą więzadłami, a do tego dochodzi wiele mięśni odpowiedzialnych za poruszanie palcami czy odpowiednie ustawienie stopy.
Anatomicznie zbudowana stopa ma trzy punkty podparcia, jakimi są: pięta, głowa pierwszej kości śródstopia oraz głowa piątej kości śródstopia. Oprócz struktur tworzących aparat ruchu należy również wyróżnić naczynia krwionośne i nerwy.
Nerw podeszwowy przyśrodkowy jest odgałęzieniem nerwu piszczelowego, który rozchodzi się następnie przez całą stopę aż do palców.
Kości śródstopia jest 5, a ich głowy łączą się stawami z paliczkami bliższymi. W okolicy stawu śródstopno-paliczkowego IIII i IV palca może dojść do rozrostu tkanek i tworzenia się guzka, lub po prostu obrzęku, który zacznie uciskać przechodzący tamtędy nerw wywołując impulsy bólowe promieniujące do palców.
Jak powstaje metatarsalgia Mortona?
Nie ma jednoznacznie określonych czynników sprawczych. Podejrzewa się, że do zmian w obrębie śródstopia przyczyniają się m.in: przewlekły uraz, niedokrwienie, zapalenie kaletki oraz neuropatia powstała na skutek uwięźnięcia nerwu. Do postawienia trafnej diagnozy niezbędny jest dokładny wywiad oraz badanie kliniczne.
Może się jednak okazać, że obraz kliniczny będzie wątpliwy i niejednoznaczny. Symptomy metatarsalgii Mortona bardzo często do złudzenia przypominają stany zapalne takie jak RZS, czyli reumatoidalne zapalenie stawów.
USG albo MR (rezonans magnetyczny) to badania obrazowe, które pozwolą na dokładne i trafne zróżnicowanie tych chorób. Ultrasonografia w ręku doświadczonego radiologa jest metodą pierwszego rzutu, która nie niesie za sobą żadnych negatywnych konsekwencji.
Jeśli jednak zmiana wyda się podejrzana – pacjent kierowany jest na bardziej dokładne badanie, czyli rezonans, który uwidacznia strukturę tkanki i pozwala jednoznacznie stwierdzić co jest przyczyną bólu.
Najczęstszą przyczyną powstania neuralgii są procesy (nierzadko zapalne), które prowadzą do obrzęku lub rozrostu okolicznych tkanek. Tkanki te zaczynają coraz mocniej uciskać nerw podeszwowy.
Niekiedy ucisk ten wynika z nieprawidłowej budowy anatomicznej stopy i dysfunkcji nerwowo-mięśniowych. Powstawaniu nerwiaka sprzyja bowiem płaskostopie poprzeczne, które zniekształca ustawienie głów kości śródstopie względem siebie.
Wówczas podczas chodzenia zmienia się środek ciężkości, a cały nacisk przyjmuje na siebie przodostopie. Nie jest one “przyzwyczajone” do podobnych obciążeń, co sprawia, że powstaje miejscowy obrzęk, a okoliczne tkanki zaczynają zachodzić na nerw.
Częstym zjawiskiem jest wówczas uwięźnięcie nerwu podeszwowego w obrębie więzadła poprzecznego. Więzadło to rozpięte jest między głowami kości śródstopia, a w wyniku zwiększenia się masy tkanek otaczających nerw – blokuje jego “drogę ucieczki”.
Kolejną przyczyną, która może doprowadzić do metatarsalgii jest uraz mechaniczny przodostopia, a nawet noszenie zbyt ciasnego obuwia (zwłaszcza szpilek). Ciasne i wąskie czubki butów wymuszają zsunięcie się kości śródstopia, co może doprowadzić do zakleszczenia nerwu podeszwowego.
Wszelkie dysfunkcje nerwów mogą być również wywołane chorobami, a przede wszystkim infekcjami i cukrzycą. Kolejnym przykładem są cysty pojawiające się w obrębie śródstopia, które doprowadzają do uciśnięcia nerwu
Swoisty test potwierdzający nerwiaka Mortona
W celu potwierdzenia diagnozy i zweryfikowania podejrzenia neuralgii Mortona wykorzystuje się tzw: test Muldera. Pacjent proszony jest o przyjęcie pozycji siedzącej z wyprostowanymi nogami w stawach kolanowych. Specjalista chwyta za bolącą stopę w miejscu, w którym palce przechodzą w śródstopie i ściska w taki sposób, by paliczki zbliżyły się do siebie.
Jeśli wówczas w przedziałach międzykostnych nerw podeszwowy zostanie uciśnięty – wystąpi ból stopy (może to być ostry i krótki impuls, albo odczucie pieczenia), co jest dowodem na istnienie metatarsalgii. Objaw ten należy jednak zróżnicować (najlepiej poprzez dokładnie zebrany wywiad) z innymi chorobami, nie daje on stuprocentowej pewności postawionej diagnozy.
Umów się na leczenie w Swarzędzu:
Tel: 503-733-127
Pracujemy od poniedziałku do piątku w godzinach od 7:00 do 20:00
Rejestracja 10-18:00
OPINIE O NAS:
Czynniki ryzyka, czyli komu grozi neuralgia Mortona?
Czynniki, które wydają się przyczyniać do nerwiaka Mortona, obejmują:
-
Wysokie obcasy – noszenie butów na wysokim obcasie lub butów, które posiadają ciasne i wąskie czubki lub są źle dopasowane, może wywierać dodatkowy nacisk na palce i śródstopie.
-
Uprawianie niektórych sportów – uczestnictwo w intensywnych zajęciach sportowych (takich jak bieganie czy skakanie) może narazić stopy na powtarzające się przeciążenie, mikrouszkodzenia, aż w końcu – uraz. Ponadto znacznym ryzykiem odznaczają się sporty, w których zawodnicy muszą korzystać z obcisłego obuwia. Do aktywności takiej należy m.in jazda na nartach lub wspinaczka ściankowa i skałkowa.
-
Deformacje stóp – osoby, które mają jakiekolwiek odchylenia w budowie stóp są w znacznej mierze narażone na powstanie neuralgii. Do patologii sprzyjających wystąpieniu schorzenia są: haluksy, palce młotkowate, wysokie łuki oraz płaskostopie.
Stopa Mortona – objawy
Pomimo faktu, że neuralgia wywołana jest przez ucisk rozrośniętych tkanek – zazwyczaj po stronie podeszwowej nie jest wyczuwalny żaden guzek. Choć palpacyjnie (badanie dotykiem, poprzez palce) nie da się go wyczuć, to jednak mogą pojawiać się charakterystyczne symptomy.
Pacjent często zgłasza dyskomfort, jak gdyby w jego bucie znalazł się kamyk, albo inna nierówność. Ponadto, nierzadko pojawia się piekący ból w okolicy śródstopia, który może promieniować do palców stóp. Zazwyczaj pojawia się on podczas chodzenia albo uciskania fragmentu między III a IV głową kości śródstopia.
Na początku schorzenia (kiedy guzek jest jeszcze mały) zdjęcie obuwia i potarcie dłonią stopy pomagają złagodzić dolegliwości.
Następnym symptomem zwiastującym nerwiak Mortona jest mrowienie lub drętwienie palców u stóp. Wraz z rozrostem nerwiaka wszystkie symptomy się nasilają, a ból staje się ciągły i nie ustaje nawet podczas odpoczynku.
Ulgę może przynieść zmiana obuwia na szersze oraz modyfikacja stylu życia, zwłaszcza zminimalizowanie czynności, które mogą powodować obciążenie stopy. Jeśli dolegliwości nie ustąpią w ciągu kilku dni – konieczne jest skonsultowanie się z lekarzem w celu postawienia diagnozy i wdrożenia odpowiedniego leczenia.
Nerwiak Mortona – leczenie
Istnieje wiele metod leczenia metatarsalgii Mortona. Wybór odpowiedniej terapii zależy od wielu czynników: stanu pacjenta, jego możliwości finansowych, stadium rozwoju nerwiaka, doświadczenia zawodowego fizjoterapeuty lub lekarza ortopedy oraz dostępnego sprzętu w danym rejonie czy gabinecie.
Należy pamiętać, że nieleczony nerwiak Mortona może się rozrosnąć, co wzmocni dolegliwości bólowe i pogorszy ogólny stan stopy. Wówczas może być nawet konieczna interwencja chirurgiczna.
Leczenie zachowawcze nerwiaka Mortona
W przypadku pojawienia się pierwszych oznak metatarsalgii nie zawsze należy od razu zgłaszać się do lekarza. Możliwe bowiem, że pomocne okażą się podstawowe zasady, które można zastosować samodzielnie w domu.
Przede wszystkim należy zrezygnować z ciasnego obuwia, które powoduje uciskanie tej części stopy, w której kończy się śródstopie, a zaczynają palce. Największym ryzykiem cechują się szpilki i inne wysokie buty, ale także źle dopasowane obuwie (za małe lub za wąskie) oraz specjalistyczne buty wspinaczkowe lub do nart (które z natury powinny być nieco mniejsze i uciskające).
Jeśli po zmianie obuwia na szersze, płaskie i z miękką podeszwą nie nastąpi poprawa – należy zminimalizować aktywność fizyczną (zwłaszcza te sporty, które są obciążające dla stóp), a podczas odpoczynku pamiętać o podniesieniu nogi na wysokość powyżej poziomu serca.
W tym czasie można również użyć worka z lodem, owinąć go w ściereczkę lub ręcznik i przyłożyć do bolesnego obszaru. Czynność ta powinna trwać 20 minut i być powtarzana co kilka godzin. Zimno ma właściwości obkurczające naczynia oraz zmniejszające dolegliwości bólowe.
Co więcej, jeśli powodem ucisku nerwu jest stan zapalny i obrzęk – lód skutecznie sobie z nimi poradzi. Po jego odłożeniu naczynia ulegają silnemu rozszerzeniu, a wraz z krwią w nich płynącą dostarczone zostaną substancje odżywcze i duża porcja tlenu, które usprawnią proces regeneracyjny tkanek.
W przypadku gdy dolegliwości są nasilone i utrudniają codzienne funkcjonowanie – można sięgnąć po leki przeciwbólowe i przeciwzapalne dostępne bez recepty. Najczęściej są to farmaceutyki z grupy NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne) takie jak ibuprofen czy paracetamol. Kluczowe jest jednak stosowanie się do zaleceń zawartych w etykiecie i nie przekraczanie dozwolonej dawki.
Stosowanie takich leków nie może być długotrwałe ze względu na wysokie ryzyko powikłań żołądkowo-jelitowych. W przypadku braku poprawy można przystąpić do wstrzyknięć glikokortykosteroidów (silne działanie przeciwzapalne), jednak musi się to odbyć pod bacznym okiem specjalisty.
Kolejnym zaleceniem jest kupno miękkich wkładek do butów, które będą wytłumiać wstrząsy i lepiej amortyzować wszelkie nierówności podłoża.
Nadwaga również sprzyja pojawianiu się patologii stóp (np: jest czynnikiem ryzyka płaskostopii, która może doprowadzić do neuralgii Mortona, inny jest też rozkład sił nacisku). Dlatego warto zastanowić się nad zrzuceniem nadprogramowych kilogramów i ewentualnym zgłoszeniu się do ortopedy w celu korekty wad anatomicznych stóp.
Jeśli przez 2 tygodnie regularnego, domowego leczenia ból nie minął, jest silny, uniemożliwia wykonywanie normalnych czynności, wzmocnił się lub ustał i wrócił, odczuwane jest mrowienie lub drętwienie stopy lub pacjent ma cukrzycę (co wzmaga destabilizację obwodowego układu nerwowego) – niezbędna jest wizyta w gabinecie fizjoterapeuty lub lekarza ortopedy.
Leczenie fizjoterapeutyczne
Stosowanie odpowiednich technik fizjoterapeutycznych pozwala na uwolnienie nerwu z okowów pobliskich tkanek.
Terapia manualna
Obejmuje cały szereg metod pozwalających na trafną diagnostykę oraz terapię schorzeń. W terapii manualnej wykorzystywany jest m.in masaż. Uciskanie odpowiednich miejsc w śródstopiu i okolicach pozwala na zrelaksowanie pobliskich tkanek oraz mięśni i ustawienie ich w prawidłowy sposób. Oprócz tego specjalista używa rozmaitych chwytów i pozycji ułożeniowych.
Terapia manualna dotyczy zarówno mięśni, jak i więzadeł, ścięgien oraz całych stawów. Można ją podzielić na trzy typy: 1. terapię nerwowo-mięśniową, 2. mobilizację stawową, 3. specjalistyczne ćwiczenia. Poprzez przywrócenie równowagi mięśniowej techniki te wykazują znaczną skuteczność przeciwbólową.
HILT, czyli terapia laserem wysokoenergetycznym
Terapia, która z hukiem wyparła dotychczasową laseroterapię niskoenergetyczną głównie ze względu na bezkonkurencyjne wyniki (umożliwia uzyskanie nawet 70 razy wyższej mocy szczytowej niż tradycyjna terapia). HILT to jedna z najnowocześniejszych metod radzenia sobie z bólem, stanem zapalnym, zwyrodnieniami i schorzeniami układu ruchu. Wykorzystywany jest też do efektywnej, miejscowej stymulacji tkanki i przyspieszenia jej regeneracji.
Metoda polega na wykorzystaniu specjalnego lasera o wysokiej mocy. Emitowane przez niego światło ma starannie dobraną długość fali, która dostosowana jest do konkretnego pacjenta. Dzięki temu można maksymalnie zindywidualizować terapię i zmaksymalizować efekty działania.
Idealnie dobrana proporcja między pochłanianiem i przenikaniem wiązki penetrującej tkanki sprawia, że laser nie jest ani za mocny, ani za słaby. Zabieg jest krótki i bezbolesny, a działanie widoczne w krótkim czasie.
Dzięki HILT możliwe jest natychmiastowe zniwelowanie dokuczliwego bólu, co podnosi komfort życia pacjenta. Działanie przeciwbólowe uzyskiwane jest dzięki hamującemu działaniu stymulacji fotomechanicznej.
Co więcej, laseroterapia powoduje zmniejszenie napięcia mięśni, dzięki czemu ucisk na nerw podeszwowy znacznie się zmniejsza, a tkanki układają się w taki sposób, że zwiększa się wolna przestrzeń dookoła nerwu.
Terapię laserem wysokoenergetycznym często łączy się z falą uderzeniową. Taka praktyka wzmacnia działanie przeciwbólowe lasera, przyspiesza mikrokrążenie i drenaż limfatyczny, a to zaś sprawia, że warunki do odnowy i regeneracji tkanek znacznie się polepszają.
Fala uderzeniowa
Kolejna stosunkowo nowa metoda, w której wykorzystuje się energię płynącą z fali akustycznej. Powoduje ona miejscowy wzrost ciśnienia w sposób skokowy. Naprzemienny wzrost i spadek ciśnienia są wykonywane o różnej częstotliwości. Częstość i siła “uderzeń” dostosowana jest do rodzaju schorzenia, stanu i wrażliwości pacjenta.
Fala uderzeniowa przynosi świetne rezultaty w leczeniu metatarsalgii Mortona. Oprócz działania przeciwbólowego i przeciwzapalnego wykazuje się właściwościami relaksacyjnymi, dzięki czemu uwięźnięty nerw zostaje odblokowany.
Zabieg polega na przyłożeniu do śródstopia specjalnej głowicy aparatu i wyemitowania fali o odpowiedniej długości i częstotliwości. Przed dostosowaniem parametrów musi zostać zebrany dokładny i wyczerpujący wywiad, a stan pacjenta musi być skrupulatnie oceniony przez osobę wykonującą badanie. Choć podczas zabiegu może pojawić się ból, zwykle jego intensywność nie jest duża, a jeśli zajdzie taka potrzeba – fizjoterapeuta zmniejszy siłę i częstotliwość uderzeń.
Leczenie operacyjne
W ostateczności, jeśli wszystkie powyższe metody zawiodą – lekarz może zaproponować leczenie chirurgiczne. Poprzedzone musi być ono wykonaniem odpowiednich badań obrazowych, które pozwolą uwidocznić całą zmianę, jej budowę, umiejscowienie i wpływ na inne struktury stopy. Operacja opiera się w głównej mierze na neurektomii, czyli przecięciu mikrowłókien nerwowych oraz wycięciu guzka.
Pacjenci muszą jednak wcześniej uprzedzeni, że sukces zabiegu rzadko przekracza 83%. Zazwyczaj chirurdzy decydują się na dostęp grzbietowy, a nie podeszwowy. Wiąże się to ze znacznie mniejszymi powikłaniami związanymi z raną pooperacyjną.
Nerwiak jest wycinany jak najbliżej skóry, aby nie wpłynąć na podeszwowe gałęzie nerwu podeszwowego. Niestety, metatarsalgia Mortona lubi nawracać. W takim przypadku lekarz może zdecydować się na ponowne wycięcie odrostu poprzez dostęp podeszwowy.
Bibliografia:
- Anatomia człowieka, t. I, Anatomia ogólna. Kości, stawy i więzadła, mięśnie, A. Bochenek, M. Reicher
- Fizjoterapia w ortopedii, dr hab. n. med. Dariusz Białoszewki, Warszawa 2014
- “Neuropatie uciskowe kończyny dolnej”, Eugeniusz Józef Kucharz, mp.pl
- “Morton’s metatarsalgia: pathogenesis, aetiology and current management”, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16459852/
- “Morton’s neuroma” https://www.nhs.uk/conditions/mortons-neuroma/
- “Morton’s neuroma” https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/mortons-neuroma/symptoms-causes/syc-20351935
Umów się na leczenie w Swarzędzu:
Tel: 503-733-127
Pracujemy od poniedziałku do piątku w godzinach od 7:00 do 20:00
Rejestracja 10-18:00
OPINIE O NAS:
Specjaliści KORE
Dagmara Porada – Redaktor medyczny
Studiuje Medycynę na kierunku lekarskim na Śląskim Uniwersytecie Medycznym w Katowicach. Copywriterka z 6-letnim stażem i lekkim piórem. Twórczyni wielu artykułów, opisów i blogów firmowych. Miłośniczka psów i dobrej książki.
Data publikacji: 19.10.2022
Data ostatniej aktualizacji: 23.02.2023
