Nerw kulszowy – przebieg, ucisk, ból, choroby

Przybliżony czas czytania: 6 min.

 

Nerw kulszowy jest największym nerwem w ciele człowieka. Zaopatruje on mięśnie tylnej części uda, a także całe podudzie i stopę. Z tego powodu każde jego uszkodzenie lub proces zwyrodnieniowy prowadzą do silnego bólu i dyskomfortu, które uniemożliwiają codzienne, prawidłowe funkcjonowanie.

Jakie mogą być przyczyny chorób nerwu kulszowego, na czym polega ucisk na nerw kulszowy, ile trwają dolegliwości i przede wszystkim – jak sobie z nimi radzić?

W Centrum KORE w Swarzędzu (15 min. od centrum Poznania) posiadamy duże doświadczenie w nieoperacyjnym leczeniu dolegliwości nerwu kulszowego

 

Nerw kulszowy – przebieg

Nerw powstaje w obrębie miednicy mniejszej i opuszcza ją przez otwór kulszowy, a niekiedy przez dolny brzeg mięśnia gruszkowatego. Stamtąd kieruje się pionowo do dołu podkolanowego. Nerw kulszowy ulega podziałowi na dwie gałęzie końcowe – strzałkową i piszczelową. Podział może się odbywać na różnej wysokości, w zależności od osoby.

 

Z nerwu kulszowego wychodzą poniższe gałęzie:

• ze składnika piszczelowego:
  • gałęzie mięśniowe
    • do połowy bliższej mięśnia półścięgnistego,
    • do mięśnia półbłoniastego i części przywodziciela większego,
    • do połowy dalszej mięśnia półścięgnistego oraz głowy długiej mięśnia dwugłowego uda,
  • gałęzie stawowe – do tylno-przyśrodkowej części stawu kolanowego,
• ze składnika strzałkowego:
  • gałąź mięśniowa – do głowy krótkiej mięśnia dwugłowego uda,
  • gałąź stawowa– do części tylno-pobocznej stawu kolanowego.

 

Zapalenie nerwu kulszowego

Rwa kulszowa to ból, który promieniuje od odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa i pośladka do uda, podudzia i stopy. Oprócz dolegliwości bólowych często pojawia się osłabienie mięśni i zaburzenia czucia.

Przyczyn rwy kulszowej może być kilka. Prowadzą one do drażnienia nerwu kulszowego lub korzeni nerwowych, z których się wywodzi. Ból może być zarówno jedno, jak i obustronny. Bardzo częstą przyczyną dolegliwości jest ucisk na nerw kulszowy. Może do niego dojść na całej długości struktury, ale zazwyczaj to zwyrodniały krążek międzykręgowy sprawia statystycznie najwięcej problemów.

Ucisk wywołuje stan zapalny, dlatego czasem ten typ uszkodzenia nazywa się “zapaleniem nerwu kulszowego”.

Czym są krążki międzykręgowe?

Są to struktury znajdujące się między sąsiednimi kręgami. Każdy składa się jądra miażdżystego i włóknistego pierścienia.

Nadmierne obciążanie kręgosłupa powoduje stopniowe uszkadzanie pierścienia i przesunięcie jądra miażdżystego ku tyłowi, co może powodować bóle kręgosłupa. Jeżeli bardzo mocno zmieni swoje anatomiczne położenie – może uciskać korzenie nerwowe, co przyczynia się do promieniowania bólu wzdłuż kończyn dolnych.

 

Jakie są objawy rwy kulszowej (zapalenia nerwu kulszowego)?

• dolegliwości o nagłym początku, poprzedzone urazem lub gwałtownym przeciążeniem kręgosłupa
• bóle korzeniowe poprzedzone bólem krzyża
• ból, który promieniuje do pośladka, tylno-bocznej powierzchni uda, podudzia, czasami stopy
• mrowienie, drętwienie kończyny
• objawy nasilone podczas chodzenia, kaszlu, kichania
• osłabienie siły mięśniowej
• problemy z defekacją
• niedoczulica w zakresie unerwienia uszkodzonej gałęzi nerwu kulszowego
• trudności z oddawaniem moczu (mikcją)
• w bardzo rzadkich przypadkach dochodzi do porażenia zwieraczy i zatrzymania moczu i stolca.

 

Co sprzyja rozwojowi zapalenia nerwu kulszowego?

• Naturalne procesy starzenia – wraz z wiekiem tkanka kostna i krążki międzykręgowe (dyski w kręgosłupie) zużywają się. Jest to proces fizjologiczny, który niestety może narażać na większe niebezpieczeństwo przesunięć kości, krążków czy więzadeł, co prowadzi do ucisku na nerw kulszowy.
• Kontuzje – urazy części lędźwiowej kręgosłupa zwiększają ryzyko wystąpienia rwy kulszowej.
• Nadwaga/otyłość – ciężar ciała jest unoszony przez kręgosłup oraz mięśnie pleców, które działają jak przeciwwaga dla tkanki znajdującej się z przodu. Im większa masa ciała, tym większa pracę wykonują mięśnie, co może prowadzić do ich nadwyrężenia, bólu, a niekiedy ucisków na inne struktury, np. nerwy.
• Brak odpowiedniej postawy podczas wykonywania ćwiczeń – nawet osoby aktywne i sprawne fizycznie są narażone na wystąpienie rwy kulszowej. Wystarczy, że podczas aktywności nie zachowują odpowiedniego ułożenia ciała.
• Cukrzyca – wysokie stężenie glukozy we krwi prowadzi do uszkodzenia nerwów, co znacznie zwiększa ryzyko wystąpienia rwy kulszowej.
• Palenie papierosów – nikotyna zawarta w dymie tytoniowym uszkadza kościec i przyspiesza zużywanie krążków międzykręgowych, co prowadzi do przemieszczeń struktur względem siebie, ucisków i w konsekwencji rwy kulszowej.
• Siedzący tryb życia – długotrwałe pozostawanie w pozycji siedzącej i brak ruchu sprawia, że mięśnie nie są odpowiednio mocne i elastyczne, co również sprzyja powstawaniu rwy kulszowej.
• Zwyrodnienia stawów – mogą dotyczyć stawów kręgosłupa, co w konsekwencji jest częstą przyczyną rwy kulszowej.

 

Leczenie rwy kulszowej

Leczenie rwy kulszowej jest dosyć skomplikowane. Podstawą jest odciążanie kręgosłupa i co najmniej 5 dniowe unieruchomienie. Doraźnie podaje się również leki przeciwbólowe oraz przeciwzapalne doustne, ale także w postaci żeli, maści oraz w formie  zastrzyków.

Do zadań terapeuty należy edukowanie pacjentów i zapoznawanie ich z przyczynami dolegliwości oraz możliwościami redukowania bólu, które mogą przedsięwziąć w warunkach domowych. Pacjent powinien być świadomy, że unikanie czynności, takich jak schylanie, skłony czy podnoszenie ciężkich przedmiotów to klucz do sukcesu, jeżeli chodzi o leczenie rwy kulszowej.

Rehabilitacja i zabiegi fizykoterapeutyczne

Rehabilitacja i różnego rodzaju zabiegi fizykoterapeutyczne powinny być jak najszybciej wdrożone, aby proces zdrowienia i rekonwalescencji przebiegał sprawnie. Nie należy lekceważyć ataków rwy, by ostry ból nie ewoluował w przewlekły (znacznie trudniejszy do opanowania i całkowitego wyeliminowania).

Odpowiednia rehabilitacja to rdzeń leczenia. Bez tego pozostałe, dodatkowe działania nie dają aż tak dobrych rezultatów. Zabiegi fizykoterapeutyczne obejmują kilka procedur:

• krioterapia – zwana również leczeniem zimnem, polega na stosowaniu materiałów odprowadzających ciepło z ciała. Zimno ma działanie przeciwbólowe, redukujące napięcie mięśni oraz ograniczający toczące się procesy zapalne.
• ultradźwięki – fale ultradźwiękowe oddziałują na skórę oraz położone głębiej struktury. Podobnie jak powyższa metoda, ultradźwięki działają przeciwbólowo, dodatkowo stymulując procesy naprawcze w tkankach.
• TENS – przezskórna elektrostymulacja – polega na stymulacji prądem o niskiej częstotliwości. Jest to małoinwazyjna i niefarmakologiczna metoda, która niesie ze sobą mało skutków ubocznych. Jej działanie to przede wszystkim efekt przeciwbólowy i neuromodulacyjny.
• ciepło.

Leczenie chirurgiczne rwy kulszowej

Jeżeli leczenie fizykoterapeutyczne i rehabilitacja nie przynoszą odpowiednich efektów, może być konieczne wykonanie zabiegu chirurgicznego. Jest ono konieczne u bardzo niewielkiego odsetka pacjentów z rwą i bólem krzyża, ale zdarza się. Wskazaniami do leczenia operacyjne są:

• zaburzone czucie w kończynach
• zaburzone czucie w okolicy krocza
• niedowład kończyn dolnych
• rwa przebiegająca z zatrzymaniem moczu
• stwierdzone niestabilne złamanie kręgosłupa
• obecność ropnia albo guza w kanale kręgowym
• bardzo nasilone dolegliwości bólowe, niemożliwe do wyeliminowania innymi metodami.

Laminektomia i mikrodiscektomia – co to?

1. Laminektomia to zabieg, który polega na poszerzeniu kanału kręgowego poprzez usunięcie łuku kręgowego. Podczas operacji może zostać stwierdzona niestabilność kręgosłupa, co jest wskazaniem do wykonania dodatkowej stabilizacji wewnętrznej, a mianowicie wkręcenia odpowiednich śrub w nasady łuków kręgów, łączonych za pomocą mostków. Taki zabieg zajmuje chirurgom zazwyczaj kilka godzin.
2. Mikrodiscektomia polega na usunięciu fragmentu jądra miażdżystego, który przemieścił się do kanału kręgowego i powoduje ucisk na nerw kulszowy. Operacja jest równoznaczna z wykonaniem małego nacięcia w linii środkowej, nad przepukliną. Następnie dochodzi do odsunięcia mięśni, wykonania otworu w więzadle żółtym i usunięcia fragmentu jądra miażdżystego, które ma konsystencję galaretowatej mazi. Zabieg trwa krócej niż laminektomia, bo tylko około godziny, a rekonwalescencja w szpitalu od 3 do 5 dni.

 

Diagnozowanie w przypadku podejrzenia zapalenia nerwu kulszowego

Na samym początku lekarz zapoznaje się dokładnie z historią medyczną pacjenta i pyta o objawy. Badanie fizykalne obejmuje obserwowanie chodzenia, kiedy to fizjoterapeuta lub lekarz może zobaczyć, jak kręgosłup pracuje pod obciążeniem ciała. Może również poprosić o chodzenie na piętach i palcach.

Bardzo pomocne jest badanie objawu Lasegue’a. Polega ono na podnoszeniu nogi pacjenta i odnotowanie momentu, w którym zaczyna się ból. Badanie fizykalne daje lekarzowi wstępny ogląd sytuacji.

Często zlecane są także badania dodatkowe. RTG pozwala prześwietlić kręgosłup pod kątem złamań, problemów z krążkami międzykręgowymi, guzów i ostróg kostnych. MRI lub CT (tomografię komputerową) wykonuje się, by zobrazować kości i tkanki miękkie pleców. W MRI można uwidocznić przepuklinę krążka międzykręgowego, ucisk na nerw i artretyzm.

Elektromiografia to badanie, które sprawdza jakość przewodzenia impulsów elektrycznych w nerwie kulszowym oraz reakcje mięśnia.

Czytaj więcej: Rwa kulszowa gdzie boli ?

 

Ból nerwu kulszowego – inne przyczyny

Zespół mięśnia gruszkowatego

Został po raz pierwszy opisany w 1947 roku jako zespół objawów bólowych, które swoje źródło posiadają w okolicy odcinka lędźwiowego kręgosłupa, pośladków i promieniują w dół kończyny dolnej.

Mięsień gruszkowaty znajduje się w pośladku. Jest to nieduży mięsień szkieletowy, który odpowiada za stabilizację stawu biodrowego. Nerw kulszowy przebiega pod, za, a czasem także przez mięsień gruszkowaty.

Z tego powodu uszkodzenie mięśnia może objawami bardzo mocno przypominać rwę kulszową i pozostałe uszkodzenia nerwu kulszowego.

Powoduje spore dolegliwości bólowe, bliznowacenie wokół nerwu, a w bardzo ciężkich przypadkach – porażenie wyżej wymienionego nerwu.

 

Co prowadzi do wystąpienia syndromu mięśnia gruszkowatego?

W większości przypadków jest to przeciążenie albo długotrwały ucisk na mięsień, spowodowany wchodzeniem po schodach, jazdą samochodem, siedzeniem przy biurku przez dłuższy czas lub biegiem na długi dystans.

Leczenie zespołu mięśnia gruszkowatego

Aby powrócić do pełni sprawności, należy przede wszystkim zadbać o wyeliminowanie stanu zapalnego i odczuć bólowych. Zazwyczaj w takich chwilach lekarz przepisuje farmakoterapię przeciwzapalną i przeciwbólową, najczęściej niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ).

W czasie rekonwalescencji zespołu mięśnia gruszkowatego (podobnie jak w przypadku rwy kulszowej) bardzo ważne jest unikanie działań nasilających ból – biegania, chodzenia, schylania, skłonów oraz dźwigania ciężkich przedmiotów.

Istotną rolę odgrywają także ćwiczenia, rehabilitacja i właściwa stymulacja uszkodzonych tkanek. Całe szczęście, w przypadku syndromu mięśnia gruszkowatego dziedzina fizjoterapii ma bardzo wiele do zaoferowania.

Podstawowy zestaw terapii zespołu mięśnia gruszkowatego to:

• masaż głęboki, zwany także terapią manualną
• masaż funkcyjny
• neuromobilizacja
• techniki mające na celu rozluźnienie mięśniowo-powięziowe
• techniki relaksacyjne
• ćwiczenia wzmacniające, rozluźniające i rozciągające mięśnie.

Zabiegi fizykalne, które działają wspomagająco w leczeniu syndromu mięśnia gruszkowatego:

• Elektroterapia – lecznicze prądy, które redukują napięcie mięśni w pośladku, co zmniejsza bolesność, ponieważ sygnały elektryczne są silniejsze od sygnałów bólowych.
• Laseroterapia wysokoenergetyczna – zabiegi wykorzystują laser wysokoenergetyczny, który pozwala energii dotrzeć do głębokich struktur, znacznie zmniejszając dolegliwości bólowe i stymulując tkanki do regeneracji. Wykazuje zbawienny wpływ na stany zapalne zarówno przewlekłe, jak i ostre.
• Sonoterapia – stosowane ultradźwięki działają na chorobowo zmienione tkanki, dając efekt przeciwzapalny i przeciwbólowy.
• Terapia światłowodowa – jest to metoda czerpiąca z laseroterapii o niskiej mocy oraz akupunktury. Jej efekt to znaczna redukcja bólu, a także przyspieszenie procesów naprawczych uszkodzonego mięśnia gruszkowatego. Terapia działa także przeciwzapalnie, antyobrzękowo i znajduje coraz więcej zastosowań.

 

Najczęściej zadawane pytania

Zapalenie nerwu kulszowego – ile trwa?

Zapalenie nerwu kulszowego to bardzo bolesne uszkodzenie, które pociąga za sobą wiele nieprzyjemnych doznań, a niekiedy całkowicie wyłącza chorego z normalnego funkcjonowania. W większości przypadków na szczęście ostre objawy przechodzą samoistnie po 4-6 tygodni.

Zarówno przewlekła rwa, jak i ostry atak wymagają wdrożenia odpowiedniego leczenia, które obejmuje wygaszenie stanu zapalnego, złagodzenie bólu oraz zabiegi fizykoterapeutyczne i rehabilitację.

Jak rozpoznać rwę kulszową?

Rwa kulszowa to schorzenie, które cechuje się bardzo klasycznymi, trudnymi do pomylenia z czymś innym objawami :

• bólem kręgosłupa w odcinku lędźwiowym, promieniującym często do pośladków i wzdłuż kończyny dolnej – może objawiać się bólem pośladka
• osłabieniem siły mięśni
• bólami o charakterze korzeniowym
• drętwieniem, mrowieniem pleców, parestezjami.

Rwa kulszowa ile trwa?

Jak długo regeneruje się nerw kulszowy?

Regeneracja nerwów, a zwłaszcza dużych, takich jak nerw kulszowy, to proces długotrwały. Jego włókna odrastają stosunkowo wolno, bo około 2 mm na dobę. Powrót do sprawności mięśniowej następuje z reguły szybciej. Powrót do odpowiedniej siły czucia jest zdecydowanie wolniejszy.

Stopień uszkodzenia nerwu ma duże znaczenie w procesie rekonwalescencji. Im dłużej trwa ucisk na nerw kulszowy, tym trudniej doprowadzić go do sprawności sprzed wystąpienia uszkodzeń.

Regenerację da się jednak przyspieszyć! Sprzyjają jej odpowiednie ćwiczenia, rehabilitacja i stymulacja za pomocą zabiegów fizykoterapeutycznych.

Duże znaczenie ma również dieta. Warto spożywać pokarmy bogate w witaminy, kwasy tłuszczowe, minerały, między innymi magnez.

 

Uszkodzenie nerwu kulszowego podczas zastrzyku domięśniowego – na czym polega i czy to częste zjawisko?

Uszkodzenie nerwu kulszowego podczas zastrzyku to zjawisko, które na szczęście zdarza się stosunkowo rzadko. Jeżeli już do niego dochodzi, to w przypadku osób starszych, ze skrajną niedowagą oraz małych dzieci.

Skutki neurologiczne uszkodzenia nerwu kulszowego mogą być bardzo różne – od krótkotrwałego bólu po ciężkie uszkodzenia czucia i utratę siły mięśniowej, co bardzo trudno odwrócić.

Postępowanie w przypadku uszkodzenia to przede wszystkim leczenie farmakologiczne bólu, zabiegi fizjoterapeutyczne oraz interwencje chirurgiczne. Wczesne rozpoznanie i wdrożenie leczenia jest kluczowe dla zredukowania neurologicznych następstw urazu.

Uszkodzeniom nerwu kulszowego podczas zastrzyków domięśniowych da się zapobiegać. Podstawą jest wykonywanie ich przez wykwalifikowane osoby, które potrafią dostosować długość igły oraz miejsce podania, minimalizując ryzyko uszkodzenia nerwu.

 

Czytaj więcej: ból kręgosłupa lędźwiowego

 

Jakie są leki działające miejscowo w przypadku rwy kulszowej?

Środki działające miejscowo to przede wszystkim maści, żele i spraye zawierające substancje aktywne, działające przeciwbólowo. Zaliczamy do nich:

• ibuprofen
• diklofenak

Substancja aktywna ma zdolność wnikania do głębszych tkanek i działa w miejscu bólu. Produkty te należy aplikować w miejscu występowania dolegliwości w kilkugodzinnych odstępach. Częstość stosowania zależy w dużej mierze od stężenia substancji aktywnej i może się wahać od 2 do 5 razy na dobę.

Czytaj więcej – Leki na rwę kulszową

 

Czy przy rwie kulszowej należy leżeć?

Rwa kulszowa jest ściśle związana z silnym bólem, który często uniemożliwia codzienne funkcjonowanie. To sprawia, że przez 1-3 dni zalecane jest leżenie na boku, z podkurczonymi nogami i poduszką lub specjalnym wałkiem między nogami. Pozycja ta pozwala zmniejszyć dolegliwości.

Jeżeli ból pleców nie chce ustąpić, nie zaleca się unieruchomienia dłuższego niż 4 dni i konieczna jest wizyta u lekarza!

Rwa kulszowa leżeć czy chodzić ?

 

Jak leczyć rwę kulszową w domu?

Nagły atak rwy kulszowej w warunkach domowych może być leczony na kilka sposobów. Podstawa to odciążenie kręgosłupa. Przykładową pozycją, sprzyjającą minimalizacji bólu, jest leżenie na plecach z nogami ułożonymi wyżej, by kolana i biodra były zgięte pod kątem 90 stopni.

Ograniczenie bólu powoduje także rozgrzanie pleców za pomocą termoforu z ciepłą wodą, rozgrzewających maści, plastrów lub po prostu gorącej kąpieli.

 

Czy rwa kulszowa przebiega z gorączką?

Gorączka nie należy do objawów typowych dla rwy kulszowej, ale w zależności od tego, co ją powoduje, może się pojawić. W odosobnionych przypadkach rwa jest spowodowana ropniem lub stanem zapalnym w dolnej części pleców, które mogą spowodować podwyższenie temperatury ciała.

W takich przypadkach niezwłocznie należy udać się do lekarza i wykonać niezbędną dalszą diagnostykę oraz wprowadzić leczenie.

Gorączka przy rwie kulszowej  – czytaj więcej

 

Rwa kulszowa w ciąży – co mogę zrobić, by złagodzić dolegliwości?

• Rozgrzej bolące miejsce za pomocą poduszki elektrycznej, maści, plastra lub termoforu.
• Odpoczywaj w pozycji odciążającej dolną część pleców.
• Śpij na twardym materacu.
• Śpij na boku z poduszką między nogami, co pozwoli na lepsze ułożenie miednicy i zmniejszenie bólu.
• Pływaj, ponieważ woda pozwala odciążyć kręgosłup, przy jednoczesnym wzmocnieniu mięśni.
• Spróbuj akupunktury, terapeutycznego masażu prenatalnego oraz terapii manualnej.
• Unikaj długotrwałego siedzenia.

Czytaj więcej o rwie kulszowej w ciąży.

 

Umów się na leczenie zapalenia nerwu kulszowego:

Tel: 503-733-127

Lub umów się on-line

Pracujemy od poniedziałku do piątku w godzinach od 7:00 do 20:00

OPINIE O NAS:

 

 

Bibliografia:

1. Rwa kulszowa, lek. med. Wojciech Pietraszko
2. Lumbosacral radiculopathy. Tarulli A, Raynor EM
3. W. Łubkowska, B.Mroczek, Współczesne kierunki rehabilitacji w zespołach bólowych kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego – przegląd systematyczny, „Pomeranian Journal of Life Sciences”
4. An evidence-based clinical guideline for the diagnosis and treatment of lumbar disc herniation with radiculopathy. Kreiner DS, Hwang SW, Easa EJ
5. Terapia manualna w diagnozowaniu i leczeniu zespołu mięśnia gruszkowatego – studium przypadku, K. Zaworski, R. Latosiewicz, P. Majcher, T. Derewiecki
6. Sciatic nerve injection injury, Hyun Jung Kim, Sang Hyun Park
7. Rwa kulszowa – działanie przeciwbólowe, Kamil Klupiński
8. https://www.medonet.pl/zdrowie,kiedy-i-dlaczego-boli-nerw-kulszowy-,artykul,1732912.html
9. https://pl.wikipedia.org/wiki/Nerw_kulszowy
10. https://www.praktycznafizjoterapia.pl/artykul/piriformis-syndrome-czyli-zespol-miesnia-gruszkowatego

 

Data publikacji: 09.05.2022

Data ostatniej aktualizacji: 19.10.2023