Fala uderzeniowa – czym jest, po co i dla kogo?

Przybliżony czas czytania: 4 min.

Świat fizjoterapii potrafi niejednego zaskoczyć. Nowoczesne metody leczenia, innowacyjne terapie czy rehabilitacje mają na celu jak największą indywidualizację i dobór takiego rozwiązania, które perfekcyjnie trafi w źródło problemu i go zniweluje. Obecnie coraz większą popularność zyskuje terapia falą uderzeniową.

Pozwala na skuteczne minimalizowanie (a nawet całkowite zniesienie) dolegliwości bólowych w układzie kostnym i mięśniowym. Wykorzystywana jest nie tylko w fizykoterapii i rehabilitacji, ale stosuje się ją także w ortopedii, a nawet dermatologii.

Definicja fali uderzeniowej

Choć nazwa może przestraszyć, sama terapia nie jest niczym przerażającym ani bolącym. Uderzenie kojarzy się z czymś gwałtownym i silnym, jednakże falę uderzeniową można przedstawić bardziej jako drgania lub impulsy o różnym stopniu natężenia i o różnej częstotliwości.

Jak to działa?

Zabieg jest stosunkowo prosty, krótki oraz nieinwazyjny. Polega na wykorzystaniu gwałtownego wzrostu ciśnienia, które następnie stopniowo spada aż do uzyskania delikatnie ujemnego ciśnienia. Dzięki temu uzyskuje się wiele pozytywnych efektów biologicznych pomagających w leczeniu bólu przewlekłego (a przynajmniej znacznej redukcji nieprzyjemnych dolegliwości).

Po przyłożeniu głowicy aparatu do bolącego miejsca, impuls ciśnieniowy trafia do przestrzeni wodnych organizmu, a następnie przez nie przechodzi i trafia do tkanek miękkich. Ogranicza to zbędne straty energii, ponieważ woda nie absorbuje ciśnienia. Fala trafia finalnie do miejsca, w którym następuje zdecydowanie większy opór (np: kość) i tam się zatrzymuje.

Efekty

Terapia falą uderzeniową stała się ostatnimi czasy bardzo popularna. Nie bez przyczyny! Dzięki niej można uzyskać widoczny efekt i poprawę nie tylko zdrowia, ale także jakości życia. Jako, że fala ciśnienia zatrzymuje się na pograniczu tkanek miękkich i kości (ze względu na fakt, że kość stanowi duży opór), tam też się kumuluje. Dlatego największe efekty można zaobserwować w tkankach przykostnych (np: regeneracja zachodząca w ścięgnach).

Najważniejszym efektem zabiegu jest działanie przeciwbólowe. Jest ono związane z dwoma procesami:

1. Wzrostem przepływu krwi – fala uderzeniowa stymuluje angiogenezę (czyli wzrost, odnowę i regenerację naczyń krwionośnych), przez co tkanki są lepiej ukrwione i więcej substancji odżywczych do nich dociera.

2. Zmniejszeniem stanu zapalnego

Oprócz znaczenia analgetycznego, fala uderzeniowa wzmaga również metabolizm wewnątrzkomórkowy. Komunikacja między poszczególnymi komórkami tkanek miękkich staje się lepsza, a same komórki zostają pobudzone do podziałów. Dzięki temu regeneracja zachodzi szybciej, a zniszczone lub obumarłe tkanki – zostają zastąpione nowymi. Dodatkowo podtrzymywana jest produkcja kolagenu, co także pozwala na sprawną odbudowę włóknistych struktur (np: ścięgien).

Kolejnymi widocznymi efektami są: znaczna redukcja napięcia tkanek oraz rozpuszczanie zwapniałych fibroblastów, których rozrost mógłby spowodować degenerację tkanek i znaczne dolegliwości bólowe.

Dlaczego warto zdecydować się na zabiegi?

Przede wszystkim po to, żeby pozbyć się uciążliwego bólu, który nie tylko zmniejsza radość życia, ale także ogranicza zakres wykonywanych ruchów i upośledza sprawność fizyczną.

Dzięki temu, że terapia falą uderzeniową jest nieinwazyjna (wystarczy tylko przyłożyć aparat do skóry), organizm nie jest narażony na długotrwałe działanie środków przeciwbólowych, co zmniejsza ich ewentualny wpływ na organizm. Jeśli przyjmuje się je przewlekle – mogą wywołać wiele niepożądanych reakcji, zwłaszcza w układzie pokarmowym, w którym zniszczona zostaje bariera warstwy śluzowej.

Zabiegi zmniejszają także prawdopodobieństwo interwencji chirurgicznych, co nie tylko wpływa na na komfort pacjenta, ale także sprawia, że nie musi on rezygnować z codziennych obowiązków (z pracy, treningów) w celu przygotowania się do hospitalizacji czy poprzez uczęszczanie na rehabilitację po wyjściu ze szpitala. Fala uderzeniowa stanowi także doskonałe rozwiązanie jeśli z jakiś przyczyn operacja nie może zostać przeprowadzona.

Wskazania do leczenia falą uderzeniową

To przede wszystkim schorzenia układu ruchu – problemy ze ścięgnami, więzadłami, rozcięgnami itp.

• Ostroga piętowa – nazywana również zapaleniem rozcięgna podeszwowego; cechuje się silnymi dolegliwościami bólowymi i obecnością charakterystycznej narośli kostnej (to właśnie ona stanowi ostrogę). Powoduje silny ból pięty, a czasami całościowy ból stopy. Bardzo często w leczeniu tej choroby wykorzystuje się wyemitowane fale ciśnienia. Terapia daje wyraźne efekty i poprawę jakości życia już po kilku zabiegach. Zwapniałe fibroblasty zaczną się szybciej rozpuszczać, a stan zapalny zostanie zminimalizowany. Zmniejszy to dolegliwości oraz zabezpieczy przed ewentualną progresją choroby.

• Łokieć tenisisty – czyli entezopatia mięśni prostowników nadgarstka (w skrócie: wszystkie zmiany przeciążeniowe występujące w miejscu przyczepów ścięgien do kości). Powstające mikrourazy wywołują ból po zewnętrznej stronie stawu łokciowego, który może promieniować również do przedramienia, a także nadgarstka. Ból może ograniczyć wykonywanie codziennych czynności, a skórę charakteryzuje duża tkliwość. Fala uderzeniowa regeneruje zniszczone tkanki i skutecznie znosi uciążliwe dolegliwości.

• Kolano skoczka – inaczej: zapalenie więzadła rzepki; podobnie jak w przypadku zapalenia rozcięgna podeszwowego, emitowana fala skutecznie zmniejsza obecny stan zapalny i eliminuje ból, przez co przywraca dawną sprawność ruchową.

• Tendinopatie – czyli patologiczny stan dotyczący ścięgien (z łac. tendon, czyli ścięgno). Dzięki temu, że fala ciśnienia kumuluje się na granicy kości i przyczepiających się do nich ścięgien mięśni, efekt terapeutyczny jest widoczny już po krótkim czasie (niekiedy nawet po pierwszym zabiegu). Falę uderzeniową wykorzystuje się np: w leczeniu zapalenia ścięgna Achillesa lub uszkodzenia stożka rotatorów (który wchodzi w skład stawu ramienno-łopatkowego).

• Zapalenie pasma biodrowo-piszczelowego

• Zamrożony bark – schorzenie charakteryzujące się bólem i znacznym ograniczeniem zakresu ruchów w stawie barkowym.

• Ból nadgarstka

• Staw rzekomy – powstać może podczas zrastania się kości po złamaniu. Zamiast prawidłowej tkanki kostnej, w miejscu łączenia się dwóch fragmentów, powstaje tkanka włóknista, która nie jest w stanie trwale połączyć kości. Tworzy się więc staw rzekomy. Za pomocą fali uderzeniowej możliwe jest pobudzenie naturalnego procesu osteogenezy, czyli powstawania nowych komórek kostnych. Ta forma leczenia jest popularna i bardzo lubiana przede wszystkim wśród sportowców.

• Nadmierne napięcia w mięśniach – fala ciśnienia znacznie je zredukuje.

• Zwapnienia odkładające się w ścięgnach – terapia pozwala na szybkie ich rozpuszczenie.

Przeciwwskazania

Skoro zostały już omówione wskazania do terapii falą uderzeniową, nie obejdzie się bez przedstawienia ich przeciwieństwa. Okazuje się bowiem, że nie wszyscy mogą poddać się zabiegom. Do czynników, które ze względu na możliwe interakcje mogą przyczynić się do pogorszenia obecnego stanu lub wpłynąć na ogólne zdrowie pacjenta należą:

• obecność rozrusznika serca – aparat do terapii falą uderzeniową i emitowane przez głowicę ciśnienie mogą wpływać na jego działanie

• polipy w miejscu aplikacji

• choroby układu krążenia np: zakrzepice

• aktywna choroba nowotworowa

• przebyty zawał serca – do trzech miesięcy od zawału nie można przeprowadzić terapii falą uderzeniową

• osteoporoza

• stany ostre – ostry stan pourazowy lub ostre stany zapalne

• przyjmowanie określonych leków – kortykosteroidów lub leków przeciwkrzepliwych

• obecność protez cementowych (np: endoprotezy stawu).

Warto wspomnieć, że leczeniu nie mogą podlec miejsca, które wykazują szczególną wrażliwość. Są to m.in: okolice gałek oczych, serca, rdzenia kręgowego, nerek czy wątroby.

Jak wygląda zabieg?

Przed przystąpieniem do właściwego działania, specjalista zbiera na początku dokładny wywiad. Ten etap jest niezbędny w celu wykluczenia ewentualnych przeciwwskazań i zminimalizowania skutków ubocznych, a także upewnienia się, że zabieg w danym przypadku wykaże pozytywne skutki.

Następnie fizjoterapeuta przystępuje do badania palpacyjnego (dotykiem), precyzyjnie ustala miejsce problemu i określa stan zdrowia pacjenta. Pozwala to stworzyć indywidualną terapię, która nie wpłynie na pozostałe tkanki i nie okaże się zbyt słaba czy silna.

Po ustaleniu miejsca problemu na skórze (np: przy pomocy aparatu USG), specjalista aplikuje na skórę specjalny żel sprzęgający, a następnie przykłada głowicę aparatu w bolącym miejscu. Wyemitowane zostają przez nią pojedyncze (zazwyczaj dodatnie) impulsy ciśnienia osiągające wartości nawet 5 barów. Kolejne etapy są już niewidoczne dla oczu, jednak można sobie wyobrazić wędrujące fale ciśnienia do obszaru zajętego przez mikrourazy lub stan zapalny.

Zabieg jest krótki, zwykle nie trwa dłużej niż 10 minut. W zależności od złożoności danego schorzenia, natężenia bólu oraz wrażliwości pacjenta – stosuje się różne nasilenie i częstotliwość impulsów. Różna może być również ilość sesji, która waha się od 3 do 6. Jeśli dolegliwości bólowe oraz stan zdrowia nie ulegną poprawie, w szczególnych przypadkach możliwe jest przeprowadzenie dodatkowych sesji.

Po zabiegu mogą wystąpić pojedyncze efekty uboczne. Należą do nich: przejściowe wystąpienie rumienia lub obrzęku w okolicy poddanej leczeniu, tkliwość, krwiak lub wybroczyny. Jeżeli wcześniej były stosowane leki z grupy kortykosteroidów możliwe jest uszkodzenie skóry.

W krótkim czasie od sesji może pojawić się chwilowy wzrost bólu w miejscu przyłożenia głowicy. Jest to spowodowane bezpośrednią stymulacją zakończeń nerwowych, a także wywołaniem naturalnego stanu zapalnego, który odgrywa kluczową rolę podczas regeneracji tkanek.

Skuteczne zabiegi falą uderzeniową

Trwają badania nad skutecznością terapii, jednak liczne pozytywne dowody skłaniają do coraz szerszego stosowania fali uderzeniowej w leczeniu wielu schorzeń. Największą skuteczność do tej pory zaobserwowano i potwierdzono w następujących jednostkach chorobowych:

1. Ostroga piętowa wraz z zapaleniem rozcięgna podeszwowego

2. Łokieć tenisisty i łokieć golfisty

3. Zespół bolesnego barku

4. Kolano skoczka

Niekiedy fala uderzeniowa stanowi jedyną formę leczenia, jednak jest to zależne od rodzaju schorzenia, jego przebiegu, a także nasilenia czy umiejscowienia zmian. Zabiegi są przeprowadzane w wielu klinikach fizjoterapeutycznych w Polsce. Jedną z placówek stanowi Centrum Kore z siedzibą w Poznaniu (sprawdź: fala uderzeniowa Poznań).

 

Historia leczenia Falą Uderzeniową w XX wieku

Początki fali uderzeniowej w latach 40-tych:

badano wpływ fali uderzeniowej na organizm po wybuchu bomb- badaniu poddawano ciała zmarłych marynarzy służących na łodziach podwodnych, które ubezpieczały eksperymentalne wybuchy bomb.

Pierwsze próby wykorzystania fali uderzeniowej w latach 50-tych:

pierwsze próby rozbijania kamieni nerkowych za pomocą fali uderzeniowej

Usuwanie kamieni nerkowych za pomocą fal uderzeniowych w latach 70-tych:

powstanie pierwszego  litotryptera – przyrządu do nieoperacyjnego usuwania kamieni nerkowych za pomocą fal uderzeniowych. Obecnie fala uderzeniowa jest metodą rutynowo stosowaną w urologii.

Początki wykorzystania fali uderzeniowej w ortopedii w latach 90-tych:

wykorzystanie terapii falą uderzeniową w leczeniu schorzeń ortopedycznych. W latach 90 -tych zauważono, że pacjenci u którzy mieli usuwane kamienie nerkowe za pomocą fali uderzeniowej , niejako przy okazji, pozbywali się dolegliwości bólowych układu mięśniowo-szkieletowego.

Zauważono też dobroczynne działanie fal uderzeniowych u pacjentów z trudno gojącymi się złamaniami. W 1993 roku powstało pierwsze urządzenie leczące falami uderzeniowymi schorzenia narządu ruchu.

Fala uderzeniowa współcześnie:

Obecnie działanie fal uderzeniowych o różnej mocy i charakterze wykorzystuję się w medycynie w dziedzinach takich jak: fizjoterapia, ortopedia, neurologia, urologia, dermatologia, w kosmetologii oraz weterynarii.

Współcześnie metoda leczenia falami uderzeniowymi jest uznaną na całym świecie formą terapii, umożliwiającą lekarzom i fizjoterapeutom znaczne skrócenie czasu leczenia, poprzez przyspieszenie procesów regeneracyjnych działające na poziomie komórkowym.

Obecnie fala uderzeniowa bardzo często jest uzupełnieniem terapii manualnej lub zabiegów osteopatycznych. Czytaj więcej osteopata Poznań .

 

Data publikacji: 26.09.2022

Data ostatniej aktualizacji: 27.11.2022