Ból pod łopatką – Co może oznaczać ból pod prawą lub lewą łopatką?

Ból pod łopatką prawą lub lewą. Popularny problem dotykający dużą część społeczeństwa. Ostry, przewlekły, kłujący czy ćmiący ból w okolicy łopatki to dolegliwość, która może znacznie utrudnić codzienne funkcjonowanie.

Objawu tego nie powinno się lekceważyć ze względu na różne czynniki wywołujące ból pod łopatką. Mogą być to całkowicie prozaiczne przyczyny jak przeciążenie czy nieprawidłowa pozycja ciała, lub bardziej złożone i niebezpieczne – urazy stawów, zwyrodnienia, a nawet zawał mięśnia sercowego.

W Centrum KORE w Swarzędzu mamy duże doświadczenie kliniczne w nieoperacyjnym leczeniu bólu pod łopatką.

Gdzie boli i jaki to ból?

Ból pod lub w pobliżu łopatki (trójkątnej kości, która tworzy tył ramienia) może znacznie ograniczać ruchy ramion i przeszkadzać w wykonywaniu codziennych czynności.

Pacjenci często zgłaszają objawy w postaci ostrego lub piekącego bólu. Zazwyczaj umiejscawia się on między kręgosłupem a łopatką. Można również doświadczyć tkliwość lub obolałość w okolicy barku i całej górnej części pleców (z jednej lub z drugiej strony), a niekiedy nawet z boku klatki piersiowej.

Czasami pojawia się też ból pod pachą. Ból pod łopatką jest zdecydowanie różny od bólu spowodowanego przez rwę kulszową, rwę barkową czy zwykły ból pleców. Może także przyjmować postać bólu pleców między łopatkami.

Czasem dochodzi do tego uczucie drętwienia rąk, które może obejmować całą kończynę górną oraz bólu między łopatkami. Jeśli nadwyrężenie jest znaczne, dolegliwości będą się nasilać podczas kaszlu lub głębokiego oddechu.

Typ dolegliwości, ich intensywność, czas trwania i rozległość zależą od czynnika wywołującego.

Umów się na leczenie bólu pod łopatką:

Tel: 503-733-127

Pracujemy od poniedziałku do piątku w godzinach od 7:00 do 20:00

OPINIE O NAS:

Ból pod łopatką – co może oznaczać?

Ze względu na rozbudowaną etiologię i fakt, że ból może być wywołany czynnikami zupełnie niezwiązanymi z układem kostno-mięśniowym, przyczynę czasem ciężko stwierdzić. Nierzadko droga diagnostyczna jest długa, a pacjenci są zmuszeni odwiedzić nawet kilku lekarzy i fizjoterapeutów, by w końcu uzyskać skuteczną pomoc i odczuć wyraźne efekty.

Poniżej przedstawimy schorzenia i możliwe przyczyny wywołujące ból pod łopatką.

Złamania łopatki

Nie są spotykane często ze względu na to, że musi być to uraz bezpośrednio dotykający łopatkę, a takie upadki zdarzają się rzadko i zwykle są wynikiem złożonego urazu np: podczas wypadku samochodowego. Złamaniom łopatki mogą towarzyszyć również złamania żeber i kręgosłupa.

Przerwanie ciągłości kości może nastąpić w różnych miejscach i z tego względu wyróżnia się 5 rodzajów złamań.

• Trzonu – najczęściej powstaje w wyniku urazu bezpośredniego. Na zdjęciu RTG można zauważyć pojedynczą lub podwójną szczelinę, która znajduje się poniżej grzebienia łopatki (wystającej i podłużnej części). Jednak dzięki mięśniom otaczającym kość i ich działaniu, które można przyrównać do szyny, przemieszczenie powstałych fragmentów kości jest niewielkie.
• Awulsyjne – taki typ złamania polega na oderwaniu fragmentu lub kilku części kości na skutek pociągnięcia ich przez ścięgna, które się do niej przyczepiają. W przypadku łopatki jest to mięsień dźwigacz łopatki i mięsień zębaty przedni. Gwałtowne szarpnięcie przez te mięśnie powoduje uszczerbek odpowiednio w miejscu kąta górnego i dolnego łopatki.
• Szyjki panewki – zazwyczaj następuje z przemieszczeniem ku dołowi ze względu na masę kończyny. Ten typ złamania nie jest jednak charakterystyczny i w celu postawienia trafnej diagnozy konieczne jest różnicowanie ze zwichnięciem stawu ramiennego.
• Panewki – tzw: śródstawowe. Uszkodzenie kości pojawia się w wewnątrz stawu.
• Wyrostków barkowego i kruczego

Objawy

Typowe dla złamań, czyli utrzymujący się ból, znaczne ograniczenie ruchomości w danej kończynie ze względu na ostre dolegliwości bólowe, obrzęk w miejscu urazu, duża tkliwość, możliwe zasinienie i deformacja w okolicy złamania.

Leczenie

Przed podjęciem jakichkolwiek kroków, należy wykonać zdjęcia RTG w różnych projekcjach (pozycjach), które będą ukazywać złamaną kość “od przodu” i skośnie.

Lekarz ortopeda po potwierdzeniu rozpoznania, może zlecić leczenie nieoperacyjne. Jego postać zależy od rodzaju złamania.

Jeśli uszkodzeniu uległ trzon łopatki, pacjentowi zakłada się tzw: opatrunek Desaulta na około 2-3 tygodnie, aż do momentu ustąpienia dolegliwości bólowych. Po tym czasie niezbędna jest odpowiednia rehabilitacja. Kluczowe są tu ćwiczenia prowadzące do zwiększenia ruchomości podczas odwodzenia i rotacji zewnętrznej w stawie ramiennym.

W złamaniach szyjki (nawet jeśli jest niewielkie przemieszczenie) zakłada się odpowiednią szynę odwodzącą albo gips ramienno-piersiowy na okres 4-6 tygodni. Jeśli przemieszczenia są znaczne, lekarz może zalecić zastosowanie wyciągu bezpośredniego (sięgającego za wyrostek łokciowy) z obciążeniem 2-5kg w zależności od złożoności urazu, ale także wzrostu i wagi pacjenta.

Po tym czasie zakłada się opatrunek gipsowy Desaulta, który unieruchomi kończynę górną na kolejne 2-3 tygodnie. Dopiero wtedy można przystąpić do rehabilitacji.

Leczenie operacyjne jest przeprowadzane stosunkowo rzadko. Jedynym wskazaniem są duże złamania panewki, szyjki czy wyrostka kruczego z przemieszczeniami.

Inne problemy kostne

Ból pod łopatką lub samej łopatki może sugerować też problemy ze strukturą kostną, zwłaszcza jeśli mamy do czynienia z osobą starszą. Stany zwyrodnieniowe mogą powodować nie tylko dokuczliwe dolegliwości bólowe, ale także znaczne ograniczenie ruchu w obrębie ramienia. Do schorzeń takich zalicza się m.in:

• artretyzm
• osteoporozę
• zwężenie kręgosłupa
• fibromialgię – jest to niezapalna, przewlekła choroba reumatyczna obejmująca tkanki miękkie (ścięgna i mięśnie); często występuje z chronicznym zmęczeniem i uogólnionym bólem mięśniowo-stawowym; choroba trudna do zdiagnozowania.
• zamrożony bark – schorzenie charakteryzujące się dużym ograniczeniem ruchomości w stawie barkowym, a także bardzo silnym, narastającym bólem, który może promieniować w okolicę łopatki.
• skoliozę – boczne skrzywienie kręgosłupa.
• zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa – dotyka najczęściej osób w wieku 20-40 lat. Choć obejmuje przede wszystkim kręgosłup, to dolegliwości bólowe i stan zapalny mogą pojawiać się również w okolicy (sięgając łopatki).

Problemy mięśniowe

Jeśli pacjent zgłasza się z bólem pod prawą czy lewą łopatką i w ostatnim czasie nie uległ żadnemu urazowi, można założyć, że przyczyna leży w mięśniach. Przeciążenia, niewłaściwa pozycja czy naciągnięcie to tylko niektóre ze scenariuszy. Problemy te są często związane z bólem określonych grup mięśni otaczających barki, w tym niektórych mięśni ramion.

Niewłaściwa pozycja

Długotrwałe siedzenie przy biurku lub przed komputerem częste garbienie się (nierzadko mimowolne) i przyjmowanie wymuszonej pozycji ciała mogą powodować zmiany strukturalne kręgosłupa, które ostatecznie doprowadzają do bólu pod łopatką.

Zgarbiona pozycja pleców, pochylona głowa lub siedzenie w przechyleniu na jedną stronę (np: podczas korzystania z telefonu czy podwijania nóg pod ciało podczas siedzenia na krześle) osłabiają mięśnie i wywierają nacisk na dyski, mięśnie i więzadła kręgosłupa.

Jeśli będzie się to powtarzać, struktury będą przeciążone dając charakterystyczne objawy w postaci bólu w górnej części pleców. Dlatego należy pamiętać nie tylko o przyjmowaniu prawidłowej postawy, ale także regularnych przerwach podczas wielogodzinnej pracy w jednej pozycji i rozciąganiu (najlepiej codziennie).

Podnoszenie przedmiotów

Podnoszenie lub przesuwanie ciężaru nad głową bez odpowiedniej techniki może narazić struktury górnej część pleców i ramion na kontuzje.

Jeśli przedmiot jest zbyt ciężki w stosunku do fizycznych możliwości danej osoby lub jest podnoszony w niewłaściwy sposób (czyli z dala od ciała i przy nieprawidłowo wygiętym kręgosłupie), wywierany jest nadmierny nacisk na mięśnie łopatek i ich przyczepy.

Staną się więc nadwyrężone, a powstające mikrouszkodzenia doprowadzą do miejscowego stanu zapalnego, obrzęku, tkliwości i bólu. W niektórych sytuacjach może również dojść do naderwania lub zerwania więzadła, a uszkodzeniu mogą nawet ulec staw barkowy i/lub kręgosłup.

Przeciążenie

Związane tym razem nie z biernym uszkodzeniem włókien mięśniowych poprzez długotrwałe przyjęcie jednej pozycji, ani jednorazowym podniesieniem ciężkiego przedmiotu, ale z ciągłą pracą angażującą określone grupy mięśni górnej części pleców i ramion.

Można tu zaliczyć czynności takie jak malowanie sufitu czy pomaganie sąsiadowi w przenoszeniu mebli. Przeciążenie może doprowadzić do nadwyrężenia mięśni i uszkodzenia więzadeł, co wiąże się nie tylko z uciążliwymi dolegliwościami bólowymi, ale także długotrwałym procesem leczenia wraz z fizjoterapią.

Zespół trzaskającej łopatki

Czyli SSS (z ang. Snapping Scapula Syndrome) to schorzenie obejmujące patologie zarówno kostne, jak i tkanek miękkich. Nazwa wzięła się od charakterystycznego dźwięku słyszalnego podczas poruszania kończyną górną (głównie barkiem i podczas podnoszenia ramienia ponad głowę). Trzaskom towarzyszy również odczuwalne przeskakiwanie łopatki.

Przyczyny

Najczęściej zespół trzaskającej łopatki jest wywołany przeciążeniem lub wielokrotnym powtarzaniem tych samych ruchów (np: wykładanie towaru na półki, układanie przedmiotów ponad poziomem własnej głowy).

Często dochodzi do zaburzeń w obrębie kaletki (część stawu, której funkcją jest ułatwienie płynnych ruchów łopatki poprzez wytwarzanie mazi stawowej), w której na skutek przeciążenia rozpoczyna się proces zapalny wywołujący ból. Kaletka może również wówczas zwiększyć swoją objętość (coś na podobieństwo obrzęku) i zmniejszać ruchomość całej kończyny górnej.

Pojawiające się trzaski mogą zwiastować również wady anatomiczne kości albo nieprawidłowe funkcjonowanie mięśni (ich zanik lub pojawiające się zwłóknienia w obrębie przyczepów).

Objawy

Oprócz słyszalnych trzasków, przeskakiwania czy chrobotania w okolicy łopatki, pacjenci często zgłaszają także znaczne ograniczenie ruchomości w kończynie górnej (zwłaszcza jeśli chodzi o ruchy barków i ramion). Większość czynności angażujących górną część pleców będzie wywoływać ból, który może promieniować do barku lub kręgosłupa szyjnego. Niekiedy dolegliwości pojawiają się również w spoczynku.

Leczenie

Jeśli ból występuje nawet przy pojedynczych i mało angażujących ruchach kończyny górnej, zaleca się leczenie zachowawcze polegające na maksymalnym oszczędzaniu i odciążeniu bolącej okolicy na okres 3-4 tygodni. Warto zastosować tu opatrunek Desaulta i dołączyć do tego odpowiednią farmakoterapię w postaci leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych.

Na prowadzenie wychodzą tu jednak zabiegi fizjoterapeutyczne ze względu na szybkie i widoczne efekty. Krioterapia, magnetoterapia, elektroterapia, laseroterapia czy ultrasonoterapia skutecznie przyspieszą regenerację zniszczonych lub uszkodzonych tkanek miękkich, przywrócą adekwatne napięcie mięśniowe, zniwelują ewentualny stan zapalny i przywrócą swobodę ruchów.

Jeśli powyższe metody zawiodą i po 4 tygodniach dolegliwości wciąż będa takie same, lekarz może zaproponować leczenie operacyjne.

Problemy z kręgosłupem mogące powodować ból pod łopatką

Choć częściej związane są z bólem między, a nie pod łopatkami, to jednak przeciążenia kręgosłupa i schorzenia z nim związane mogą objawiać się w okolicy nieco oddalonej od uszkodzonego miejsca. Wówczas dochodzi do odczuwania bólu w górnej części pleców (w tym łopatki), a niekiedy nawet w bocznej części klatki piersiowej.

Uszkodzenia krążków międzykręgowych

Najczęściej jest to przepuklina krążka międzykręgowego w odcinku szyjnym kręgosłupa. W schorzeniu tym zewnętrzna warstwa dysku (tzw: pierścień włóknisty) pęka, a warstwa wewnętrzna (jądro miażdżyste) zaczyna “wyciekać” na zewnątrz.

Przepuklina dysku jest przyczyną dużego bólu. Powstaje miejscowo stan zapalny, który może również zaognić pobliski korzeń nerwowy. Wówczas będzie on promieniował bólem do barku, ramienia i/lub dłoni.

Jeśli ból odczuwany jest w okolicy łopatki, a przyczyną jest schorzenie kręgosłupa, najprawdopodobniejszym scenariuszem będzie przepuklina dysku w dolnej części kręgosłupa szyjnego. Może do tego doprowadzić też przepuklina w odcinku piersiowym, ale zjawisko to występuje zdecydowanie rzadziej.

Skolioza

Ból pod łopatką wywołany może być również zniekształceniami kręgosłupa. Należy do nich m.in skolioza, czyli skrzywienie boczne. Jest to choroba o nie do końca poznanej etiologii, która najczęściej pojawia się w okresie rozwojowym. Przyjmuje się koncepcję wieloczynnikową, która łączy ze sobą możliwe przyczyny predysponujące do zniekształceń.

Nerwoból pod łopatką

Nerwoból (inaczej: neuralgia) to silne, napadowe bóle, które zazwyczaj nie trwają długo i opisywane są jako przeszywające, ostre lub piekące. Ataki się powtarzają, jednak pomiędzy nimi może być nawet kilka tygodni okresu bez bólu.

Ból pod prawą łopatką lub ból pod lewą łopatką pojawiający się podczas oddychania (zwłaszcza biorąc głębszy wdech) mogą świadczyć o nerwobólach w okolicach kręgosłupa. Mogło także dojść do ucisku umiejscowionych w tej okolicy nerwów.

Przyczyny

Neuralgia może powstać na skutek uszkodzenia konkretnego nerwu lub jego podrażnienia w danej części ciała. Do przyczyn zalicza się również lekką stymulację tzw: punktów spustowych. To określone miejsca, które znajdują się w bezpośrednim sąsiedztwie uszkodzonego nerwu.

Jeśli struktury dookoła niego zostaną podrażnione (niekiedy nawet w wyniku bardzo delikatnych bodźców typu łagodny dotyk czy głaskanie) – wywoła to falę charakterystycznego bólu.

Problemy z sercem – ból pod łopatką promieniujący do klatki piersiowej

Niektóre choroby serca mogą objawiać się bólem pod łopatką. Prowadzi do tego m.in rozwarstwienie aorty, które jest poważnym, zagrażającym życiu stanem. Powstaje na skutek przerwania części warstw budujących aortę. Powoduje to napływ krwi między te warstwy, a jej wysokie ciśnienie i napór powoduje dalsze rozwarstwianie. Pojawia się wówczas silny ból, który promieniuje również do łopatki.

Jeśli ból pod lewą łopatką współistnieje z kołataniem serca, uczuciem niepokoju lub dusznością, może to zwiastować zawał mięśnia sercowego. Jednym z charakterystycznych symptomów jest promieniowanie bólu do lewego barku, przedramienia, ale także górnej części pleców (zwłaszcza u kobiet).

Ból pod łopatką – jak sobie pomóc?

Utrzymujący się ból pod łopatką może negatywnie wpływać na jakość życia i ograniczać swobodę ruchów. Oprócz konsultacji z lekarzem lub fizjoterapeutą, warto spróbować kilku prostych sposobów na redukcję dolegliwości. Jeśli ból pod łopatką trwa dłużej niż tydzień, należy udać się do lekarza lub fizjoterapeuty. Leczenie zachowawcze opiera się głównie na fizjoterapii. Może ona obejmować różne metody postępowania, które uwzględniają:

Odciążenie bolącej okolicy

Jeśli ból nasila się podczas wykonywania pewnych ruchów lub czynności fizycznych, warto odpocząć przez kilka dni. Pomoże to w zmniejszeniu bólu i zapobieganiu przeciążenia mięśni łopatki. Nie należy jednak pozostawać w bezruchu dłuższy czas, bowiem siedzący tryb życia jedynie pogorszy stan pleców i nasili objawy.

Ciepłe/ zimne okłady

Terapia zimnem to popularna metoda w uśmierzaniu bólu, zwłaszcza u sportowców. Lód owinięty w materiał powinno się przykładać na plecy na około 10-20 minut. Między sesjami musi być zachowany odstęp minimum 2 godzin.

Terapię ciepłem (np: przy pomocy termoforu) najlepiej stosować przez 15-20 minut i nie częściej niż co 2 godziny. Aby chronić skórę, warto położyć warstwę materiału między źródłem ciepła a skórą. Dobrym pomysłem jest też naprzemienne stosowanie lodu i ciepła.

Leki przeciwbólowe/ przeciwzapalne

Popularne leki z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ, np: ibuprofen, naproksen) mogą skutecznie złagodzić niektóre rodzaje bólu łopatki. Nie można ich jednak stosować przez dłuższy cza ze względu na ich szkodliwe działanie na śluzówkę układu pokarmowego.

Masaż

Ból pod łopatką może być wywołany skurczem mięśni. Masaż rozluźni mięśnie i pobudzi mikrokrążenie, dzięki czemu więcej krwi i składników odżywczych zostanie dostarczonych do dotkniętego bólem obszaru. W tym celu warto wybrać się do fizjoterapeuty, który zdiagnozuje problem i dostosuje odpowiedni typ masażu. Niekiedy pomocne są także wałki piankowe do samodzielnego masażu w domu.

Fizjoterapia

Wizyta u profesjonalnego fizjoterapeuty w przypadku bólu pod łopatką to strzał w dziesiątkę. Specjalista ustali przyczynę problemu, zaproponuje adekwatne techniki leczenia i poprowadzi pacjenta od momentu postawienia diagnozy, aż do całkowitego ustania dolegliwości. W leczeniu bólu pod łopatką skuteczne są:

Fala uderzeniowa

Zabiegi fali uderzeniowej są bardzo pomocne leczeniu w wielu dolegliwości bólowych. Polegają na skierowaniu w bolące lub uszkodzone miejsce fali ciśnienia. Cały proces skupia się na wyemitowaniu gwałtownego wzrostu ciśnienia w krótkim czasie i następnie na stopniowej redukcji z fazą nieznacznie ujemnego ciśnienia.

Ilość impulsów, ich siła i głębokość penetracji są dostosowywana do pacjenta i jego wrażliwości. Zabieg jest bezbolesny i krótki, choć można odczuwać nieznaczne uderzenia.

To nowoczesna metoda, która zyskała niemałą popularność na całym świecie ze względu na stosunkowo szybkie i długotrwałe efekty. Emitowanie fali ciśnienia pozwala na zlikwidowanie (a przynajmniej znaczne zmniejszenie) bólu barków i łopatek, zwiększenie metabolizmu wewnątrzkomórkowego, stymulację podziału komórek i syntezy kolagenu oraz redukcję napięcia tkanek miękkich.

Laser wysokoenergetyczny

Czyli najnowocześniejsze narzędzie do komfortowej i skutecznej terapii przeciwbólowej  i regeneracyjnej, która doskonale się sprawdzi w przypadku bólu pod łopatką. Polega na przyłożeniu w bolące miejsce głowicy aparatu i wyemitowaniu światła o starannie dobranej długości fali i mocy. Aby uzyskać jeszcze lepsze efekty, zabieg z użyciem lasera wysokoenergetycznego można połączyć z falą uderzeniową.

Terapia jest pomocna w leczeniu bólu, likwidowaniu stanów zapalnych czy zwyrodnień. Laser wykorzystywany jest też do miejscowej stymulacji tkanki i przyspieszenia regeneracji struktur. Dzięki temu pacjent odczuwa natychmiastową ulgę w bólu, mobilność ramienia zostaje znacznie poprawiona, a napięcie mięśni łopatkowych zredukowane. Efekt terapeutyczny można osiągnąć już po 3-4 zabiegach.

Elektroigłoterapia

Czyli elektroliza przezskórna EPTE. To metoda polegająca na wprowadzeniu (pod ścisłą kontrolą USG) przez powłoki skórne igły do akupunktury, która po podłączeniu prądu galwanicznego w bardzo małej dawce zamienia się w elektrodę. Przepływ prądu umożliwia wywołanie kontrolowanego stanu zapalnego w bolącym miejscu i pobudzenie procesów regeneracyjnych.

Umów się na leczenie:

Tel: 503-733-127

Pracujemy od poniedziałku do piątku w godzinach od 7:00 do 20:00

Rejestracja 10-18:00

OPINIE O NAS:

Dr n. med. Małgorzata Chochowska

fizjoterapeuta ortopedyczny, fizjoterapeuta uroginekologiczny, hirudoterapeuta

mgr Krzysztof Rujna

fizjoterapeuta ortopedyczny, fizjoterapeuta sportowy, hirudoterapeuta

mgr Katarzyna Grabowska

fizjoterapeuta ortopedyczny, fizjoterapeuta sportowy

 

mgr Agnieszka Woelke

fizjoterapeuta ortopedyczny, fizjoterapeuta sportowy

Ból pod prawą łopatką – podsumowanie

Dagmara Porada – Redaktor medyczny

Studiuje Medycynę na kierunku lekarskim na Śląskim Uniwersytecie Medycznym w Katowicach. Copywriterka z 6-letnim stażem i lekkim piórem. Twórczyni wielu artykułów, opisów i blogów firmowych. Miłośniczka psów i dobrej książki.

Bibliografia:

1. Ortopedia i traumatologia 1, prof. dr hab. med. Tadeusz Sz. Gaździk, wydanie III, Warszawa 2010
2. William Morrison, M.D., “What is causing the pain in my shoulder blade?” https://www.medicalnewstoday.com/articles/319774
3. Grant Cooper, MD, “7 Possible Causes of Pain Under Your Shoulder Blade” https://www.spine-health.com/blog/7-possible-causes-pain-under-your-shoulder-blade
4. Zinovy Meyler, DO, “Relieving the Pain Under Your Shoulder Blade” https://www.spine-health.com/blog/relieving-pain-under-your-shoulder-blade
5. “Ból pod łopatką” https://www.medonet.pl/zdrowie,bol-pod-lopatka—objawy–leczenie–profilaktyka,artykul,1728266.html
6. lek. Kamila Ludwikowska “Rozwarstwienie aorty” https://www.mp.pl/pacjent/choroby-ukladu-krazenia/choroby/163845,rozwarstwienie-aorty
7. lek. Alicja Koczwara, “Skoliozy” https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/rehabilitacja/77500,skoliozy
8. mgr Piotr Karauda, “Ból, chrobotanie i przeskakiwanie, czyli zespół trzaskającej łopatki” https://www.doz.pl/czytelnia/a12406-Bol_chrobotanie_i_przeskakiwanie_czyli_zespol_trzaskajacej_lopatki

Data publikacji: 03.03.2022

Data ostatniej aktualizacji: 24.09.2024