Wszywka alkoholowa (esperal). Czym jest zaszycie alkoholowe?

Czym jest wszywka alkoholowa?

Wszywka alkoholowa to potoczna nazwa tabletek zawierających disulfiram. Używa się ich pomocniczo w leczeniu uzależnienia od alkoholu wybranych, współpracujących pacjentów, w połączeniu z odpowiednim leczeniem wspomagającym. Działanie wszywki polega na wpływie na metabolizm alkoholu etylowego, ponieważ substancja czynna stale uwalniana jest do organizmu pacjenta.

Dostępne w Polsce preparaty zawierające disulfiram to Anticol (w formie tabletek podawanych doustnie) i Disulfiram WZF (tabletki do implantacji). W poniższym artykule przyjrzymy się tej drugiej substancji. Oba preparaty produkowane są przez Polfę Warszawa i są dostępne na receptę. Dawniej tabletki z disulfiramem przeznaczone do implantacji produkowane były pod nazwą handlową Esperal.

Jak działa wszywka?

Disulfiram zawarty w implantowanych tabletkach zaburza metabolizm alkoholu w organizmie. Alkohol bardzo łatwo wchłania się z przewodu pokarmowego i w organizmie ulega metabolizmowi na drodze kilkustopniowego procesu.

Etanol jest metabolizowany (rozkładany) w wątrobie i tam właśnie ulega przemianie – początkowo do aldehydu octowego (pod wpływem enzymu dehydrogenazy alkoholowej), a następnie do kwasu octowego (pod wpływem kolejnego enzymu – dehydrogenazy aldehydowej – ADH). Ostatecznie rozkładany jest do dwutlenku węgla i wody.

Disulfiram – substancja zawarta we wszywce – jest inhibitorem dehydrogenazy aldehydowej (ADH). Oznacza to, że hamuje jej działanie, przez co nie jest możliwe przekształcenie aldehydu w mniej szkodliwy dla organizmu kwas octowy. Z tego powodu, w przypadku spożycia alkoholu w czasie leczenia, dochodzi do kumulowania się aldehydu octowego w organizmie i wystąpienia objawów zatrucia, takich jak:

• nudności,
• wymioty,
• tachykardia (przyspieszenie rytmu serca),
• spadek ciśnienia tętniczego,
• zawroty głowy,
• lęk,
• rozszerzenie naczyń (nagłe zaczerwienienie twarzy z uczuciem gorąca),
• nadmierną potliwość,
• zaburzenia oddychania, duszność.

Jest to tzw. reakcja disulfiramowa (zatrucie aldehydem octowym, ostra nietolerancja alkoholu). Stopień nasilenia objawów zależy od ilości wypitego alkoholu, utrzymują się one zwykle od 30–60 min do kilku godzin. Obawa przed tą reakcją może powstrzymać pacjenta od sięgania po napoje alkoholowe. W Polsce leczenie disulfiramem wymaga zgody pacjenta i odbywa się pod kontrolą lekarza.

W przypadku, gdy w organizmie pacjenta znajduje się wszywka, a stężenie etanolu we krwi przekracza 125–150 mg/100 ml, mogą wystąpić następujące objawy:

• niewydolność oddechowa,
• zaburzenia rytmu serca,
• zawał serca,
• niewydolność krążenia,
• utrata przytomności,
• drgawki,
• zgon (w sporadycznych przypadkach, gdy nie zostanie udzielona pomoc).

Zazwyczaj po reakcji nietolerancji na alkohol, pacjent staje się senny i może spać przez kilkanaście godzin. Występujące zatrucie aldehydem octowym jest podstawą stosowania wszywki z disulfiramem w terapii uzależnienia od alkoholu. Leczenie farmakologiczne powinno być jednak skojarzone z innymi formami terapii, np. technikami behawioralnymi.

W czasie trwania leczenia disulfiramem a także w przeciągu 14 dni od zakończenia leczenia obowiązuje zakaz spożycia alkoholu. Jego nieprzestrzeganie może spowodować wystąpienie objawów zagrażających życiu, dlatego lek może być stosowany wyłącznie za zgodą pacjenta i pod warunkiem jego współpracy z lekarzem.

Należy zwrócić uwagę na fakt, że objawy nietolerancji alkoholu mogą wystąpić także po zastosowaniu pokarmów czy preparatów zawierających w swoim składzie alkohol. Są to np. płyny do płukania jamy ustnej, sosy, ocet, syropy przeciwkaszlowe, środki rozgrzewające, a także płyny po goleniu i inne kosmetyki nakładane na skórę, gdyż w niektórych przypadkach mogą one doprowadzić do powstania na skórze reakcji alergicznych.

Jakie są działania niepożądane?

Wszywka alkoholowa, jak każdy lek, może wywołać działania niepożądane. Należą do nich:

• nudności, wymioty,
• smak czosnku lub metaliczny posmak w ustach,
• zapalenie wątroby,
• zmiany skórne,
• tymczasowa impotencja,
• bóle głowy,
• splątanie,
• astenia (przewlekłe zmęczenie),
• depresja,
• senność,
• zapalenie nerwu wzrokowego, zapalenie nerwów obwodowych, zapalenie wielonerwowe (dające szereg objawów neurologicznych)
• zwiększenie stężenia bilirubiny, cholesterolu we krwi, acetonu w moczu,
• reakcje psychotyczne (stosunkowo rzadko).

Kiedy nie stosować leku Disulfiram WZF?

Należy zachować szczególną ostrożność w przypadku stosowania leku u chorych z chorobami układu oddechowego, cukrzycą, padaczką, chorobami nerek i wątroby, niedoczynnością tarczycy, psychozami. Ewentualne wystąpienie reakcji disulfiramowej może pogłębić stopień zaawansowania tych chorób.

Ponadto, przeciwwskazaniami do przeprowadzenia zabiegu są:

• nadwrażliwość na tiokarbaminiany lub którykolwiek składnik preparatu,
• stan upojenia alkoholowego,
• spożywanie napojów zawierających alkohol etylowy lub stosowanie preparatów zawierających alkohol w ciągu ostatnich 12 h przed zabiegiem,
• niewydolność serca,
• choroba niedokrwienna serca,
• nadciśnienie tętnicze,
• przebyta niewydolność krążenia obwodowego,
• zaburzenia psychiczne, psychozy (z wyjątkiem przebytych ostrych psychoz alkoholowych)
• oraz próby samobójcze w wywiadzie.

Leku nie można stosować bez świadomej zgody pacjenta.

Gdzie zrobić zabieg implantacji wszywki?

Receptę na Disulfiram WZF wydaje lekarz np. POZ czy internista. Po wykupieniu recepty należy zgłosić się do ośrodka oferującego wykonywanie tego typu zabiegów, dane ośrodka, w przypadku braku informacji pacjenta o takim miejscu, powinna wskazać osoba wydająca receptę na lek.

Jak przebiega wszycie leku i jak długo działa?

Wszycie Esperalu nie jest zabiegiem wymagającym od pacjenta szczególnego przygotowania, oprócz zachowania abstynencji co najmniej 12 godzin przed planowanym zabiegiem. Lekarz przeprowadza rozmowę z Pacjentem dotyczącą przebytych chorób i ogólnego stanu zdrowia. Lekarz ustala czy pacjent nie pił alkoholu w ostatnich 12 godzinach i czy zgadza się na wszycie disulfiramu.

Lek najczęściej wszywa się w pośladek lub pod łopatką, ze względu na to, że jest to miejsce bezpieczne i pozwalające pacjentowi na zachowanie dyskrecji. Zdarza się, że z różnych względów pacjent prosi o wykonanie zabiegu w innym miejscu na ciele, jednak miejsce to musi zostać zaakceptowane przez chirurga.

Przed wykonaniem nacięcia skórę i tkankę podskórną znieczula się miejscowo, następnie skalpelem nacina się skórę, w której chirurg wypreparowuje kanał. Lek wszczepia się podpowięziowo, rozmieszczając gwiaździście 8–10 jałowych tabletek, a ich liczba zależy m.in. od masy ciała. Finalnie na ranę zakłada się szwy, które zdejmuje się po 7-10 dniach w zależności od tako, czy rana goi się prawidłowo.

Zabieg można powtórzyć po ok. 8 miesiącach, ponieważ tyle wynosi czas działania leku. W praktyce, w przypadku decyzji o ponownej implantacji, wykonuje się ją zazwyczaj wcześniej. W niektórych przypadkach dochodzi do odrzucenia leku, ponieważ organizm pacjenta może źle reagować na ciało obce, jakim są wszczepione tabletki.

W takim wypadku w ranie może powstać wysięk, z którego sączy się płyn, a następnie rana może zacząć ropieć. Tego typu przypadki zdarzają się stosunkowo rzadko i wymagają kontroli u lekarza chirurga, który przeprowadzał zabieg.

Czy możliwe jest przeprowadzenie zabiegu w domu?

Na terenie wielu miast Polski istnieją ośrodki, które zapewniają implantację wszywki alkoholowej w domu pacjenta, jednak ze względów bezpieczeństwa zalecane jest, aby zabieg ten zawsze przeprowadzany był w sterylnym i odpowiednio przygotowanym do tego miejscu, jakim jest placówka medyczna. Decyzja o miejscu przeprowadzenia zabiegu należy jednak do pacjenta.

Wszywka alkoholowa – ile kosztuje?

Cena Disulfiramu WZF (wszywki alkoholowej), zgodna z przepisami obowiązującymi od 1 maja 2023 r. to ok. 250 zł. Nie jest to lek refundowany przez Narodowy Fundusz Zdrowia, zatem 100% ceny specyfiku musi pokryć pacjent. Dodatkowo, nie jest także refundowany zabieg wszycia leku. Pacjent zatem sam musi zapłacić za całą terapię. Zaszycie się kosztuje od czterystu do nawet siedmiuset złotych.

Czy wszywka jest skutecznym sposobem na wyleczenie uzależnienia?

Wszywka alkoholowa jest jedynie specyfikiem mającym poprzez swoje działania niepożądane wywołać awersję do alkoholu. Leczenie nią powinno być zatem połączone z terapią, np. behawioralną, która pomoże osobie uzależnionej w wyjściu z nałogu, ponieważ wiele osób po upłynięciu działania leku powraca do dawnych, szkodliwych nawyków.

Terapia, wspomagając działanie leku, pozwoli więc na znacznie szybsze uporanie się z problemem alkoholowym. Po wszywce alkoholowej wiele osób uzależnionych nie potrafi poradzić sobie ze swoją chęcią dalszego picia alkoholu. Niestety w wielu przypadkach może zakończyć się to dalszą utratą zdrowia, a nawet życia.

Po zaszyciu bardzo ważne jest jak najszybsze rozpoczęcie terapii, by zmniejszyć ryzyko powrotu do nałogu po skończonym czasie działaniu leku.

Osoba po zaszyciu zmienia swój sposób postrzegania działania alkoholu na swój organizm, przez co nie jest on już tak pozytywnie odbierany. Wszywka za sprawą działania na zasadzie wywoływania skutków ubocznych jest elementem terapii awersyjnej, jednak równie ważne jest to, żeby po zaszyciu zgłosić się do odpowiedniego terapeuty, który pomoże nam w zwalczeniu problemu.

Dzięki niemu możemy znaleźć sposób na pozbycie się nałogu alkoholowego, znaleźć przyczyny jego wystąpienia, wypracować innych, bezpieczniejszych mechanizmów radzenia sobie z problemami oraz znacznie zmniejszyć ryzyko powrotu do dawnych zachowań.

Bardzo pomocne są również zajęcia grupowe, jednak sposób w jaki powinna przebiegać terapia powinien zostać odpowiednio obrany przez terapeutę i uwzględniać indywidualny przypadek oraz potrzeby danej osoby.

Wszywka alkoholowa nie daje nam stuprocentowej pewności co do wyleczenia osoby uzależnionej, jednak połączenie jej z terapią z pewnością wzmocni efekty kuracji. Podczas spotkań terapeutycznych poruszane są takie kwestie jak radzenie sobie z emocjami, a także nastawienie pacjenta do alkoholu.

W terapię może być włączona rodzina oraz bliscy, co pozwala na uzyskanie lepszych efektów i daje większe szanse na wyjście z uzależnienia.

Źródła:

1. https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=240
2. https://www.mp.pl/pacjent/leki/lek/30686,Disulfiram-WZF-tabletki-do-implantacji
3. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22330211/
4. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30167705/
5. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31579824/