Autoimmunologiczne zapalenie tarczycy (ICD-10 E06.3) – Jak wyleczyć objawy?
Przybliżony czas czytania: 6min.
Mówi się, że XXI wiek w medycynie stoi pod znakiem chorób autoimmunologicznych. Skąd się biorą i dlaczego? Nie zawsze jest to wiadome. Pomimo niesamowitego rozwoju medycyny, wciąż wiele chorób stanowi dla ludzkości nieodgadnioną zagadkę i nielada łamigłówkę do złamania. Jedną z takich chorób jest autoimmunologiczne zapalenie tarczycy.
Czym jednak jest ta cała “autoimmunizacja”, o której jest tak głośno? Dawniej kojarzono ją głównie jako konflikt między biorcą, a pobranym od dawcy organem. Jeśli nastąpi sprzeczność, a układ immunologiczny odczyta, że przeszczepiony narząd nie należy “do składu organizmu” – zacznie go atakować. Wówczas mówi się, że przeszczep został odrzucony.
Tak samo dzieje się w przypadku chorób autoimmunologicznych, jednak w ich przebiegu organizm rozpoznaje własne tkanki jako obce i nieprawidłowe. Produkowane są wówczas przeciwciała i komórki odpornościowe, które atakują zdrowe komórki.
Nie zawsze da się przewidzieć kiedy owa reakcja wystąpi i czy w ogóle wywoła wpływ na cały organizm. Często nie da się również określić jasnych przyczyn danej choroby i co z tego wynika – nie ma skutecznej profilaktyki.
Z artykułu dowiesz się:
Jak rozwija się autoimmunologiczne zapalenie tarczycy?
Jak rozpoznaje się autoimmunologiczne zapalenie tarczycy?
Czy autoimmunologiczne zapalenie tarczycy jest uleczalne?
Jak nowoczesna laseroterapia może pomóc w leczeniu autoimmunologicznego zapalenia tarczycy?
Problematyczna tarczyca
Proces autoimmunizacyjny może dotknąć każdego narządu i każdej tkanki ciała. Jednak dosyć często organizm wybiera sobie na wroga tarczycę. Choć większość ludzi wie czym ona jest, to nie zawsze jasnym jest jaką tak właściwie funkcję sprawuje w naszym ciele. Spieszymy więc z wyjaśnieniami.
Jak jest zbudowana tarczyca?
W porównaniu z wątrobą czy mózgiem, tarczyca jest dość niewielka, jednak odgrywa olbrzymią rolę w organizmie. Zlokalizowana jest na przedniej części szyi. Budują ją dwa płaty boczne, które są połączone wąską cieśnią. W nielicznych przypadkach może wystąpić również trzeci płat – piramidowy.
Miąższ gruczołu to głównie pęcherzyki, w których znajdują się hormony produkowane przez tarczycę. Jest ona wyjątkowa pod tym względem, ponieważ żaden inny gruczoł nie magazynuje aż takiej ilości hormonów przed wydzieleniem ich do krwi.
Za co odpowiada tarczyca?
Można bez oporów nazwać ją jednym z najważniejszych organów w całym układzie hormonalnym człowieka. Przede wszystkim reguluje procesy metaboliczne, zachowuje prawidłowy bilans energetyczny, odpowiada za utrzymanie stałej temperatury ciała i wiele innych.
A wszystko to jest możliwe dzięki wytwarzaniu dwóch podstawowych hormonów. Należą do nich: trójjodotyronina (T3) oraz tyroksyna (T4). Jeśli ich równowaga zostanie zachwiana – zaczynają pojawiać się problemy.
Przyczyna niekoniecznie musi leżeć po stronie tarczycy. Działanie hormonów opiera się bowiem na osi podwzgórze → przysadka → tarczyca. Jeśli za dużo impulsów pobudzających zacznie spływać do gruczołu – ten zacznie produkować zbyt dużą ilość hormonów.
Natomiast jeśli na jakimś szczeblu powstanie blokada i tych impulsów będzie dochodziło do tarczycy znacznie mniej – może pojawić się niedoczynność, czyli niedobór T3 i T4.
Zaburzenia tarczycy mogą obejmować zarówno małe, nieszkodliwe wole (wole to po prostu nazwa powiększonego gruczołu), które nie wymagają leczenia, jak i niedoczynność (niedobór hormonów), nadczynność (nadmiar hormonów), a nawet zagrażający życiu nowotwór. Kolejną chorobą jest autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, które jest stosunkowo często spotykane.
Skutki poszczególnych schorzeń są różne, jednak zazwyczaj w przypadku szybkiej diagnozy i prawidłowego leczenia – stan tarczycy da się ustabilizować.
Czym jest choroba Hashimoto?
To nic innego jak przewlekłe, autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, które znacznie częściej dotyka kobiet, niż mężczyzn. Schorzenie znane jest również jako zanikowe zapalenie tarczycy. Pomimo przerażającej nazwy wskazującej na stan zapalny i kojarzący się z bólem i dyskomfortem – schorzenie to nie jest bolesne.
Związane jest z nadmierną reakcją układu odpornościowego, który kieruje swoją agresję przeciwko tyreoperoksydazie. Jest to enzym odgrywający niebagatelną rolę w syntezie hormonów tarczycy. Utlenia jod i ułatwia wiązanie się hormonów z białkami. Związanie tyreoperoksydazy z przeciwciałami powoduje, że enzym nie jest w stanie prawidłowo funkcjonować, a ponadto jest go coraz mniej.
Reakcja autoimmunologiczna często jest również skierowana przeciwko tyreoglobulinie (białko usprawniające proces magazynowania i wytwarzania hormonów w tarczycy). Wraz z postępem choroby stwierdza się również nacieki limfocytowe w tkance gruczołowej.
Choroba Hashimoto może przebiegać z tak zwaną eutyreozą (stan, w którym badania hormonów we krwi są prawidłowe), choć znacznie częściej dochodzi do stopniowego rozwoju niedoczynności tarczycy (stan hipotyreozy).
Za główną przyczynę zapalenia uznaje się nadaktywności cytotoksycznych limfocytów T, które w fizjologicznych warunkach odpowiadają za niszczenie wrogich komórek i drobnoustrojów. Tym razem są jednak skierowane przeciwko zdrowym komórkom tarczycy, przez co niszczą komórki pęcherzykowe.
Kto należy do grupy zwiększonego ryzyka wystąpienia autoimmunologicznego zapalenia tarczycy?
Niektóre czynniki są ściśle związane ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na autoimmunologiczne zapalenie tarczycy. Należą do nich:
Płeć – kobiety są znacznie bardziej narażone na chorobę Hashimoto.
Wiek – schorzenie może wystąpić u każdego, ale częściej występuje średnim wieku.
Inna, współistniejąca choroba autoimmunologiczna – np: reumatoidalne zapalenie stawów, cukrzyca typu I lub toczeń; jeśli układ odpornościowy już produkuje przeciwciała przeciwko własnym komórkom – może z łatwością zrobić to ponownie i wziąć sobie za cel tarczycę.
Genetyka – wywiad rodzinny stanowi nie małą wskazówkę podczas diagnostyki choroby Hashimoto. Pacjenci, którzy mają w swojej rodzinie historie zaburzeń tego gruczołu są bardziej narażeni na wystąpienie schorzenia.
Ciąża – podczas ciąży zachodzą fizjologiczne zmiany w działaniu układu odpornościowego. Jest on bowiem wyciszany, by nie odczytał tkanek płodu jako obce. Po ciąży wszystko wraca do normy, jednak czasem dochodzi do nadaktywności limfocytów, produkcji przeciwciał i wystąpienia choroby Hashimoto.
Nadmierne spożycie jodu – za mała ilość jodu szkodzi, jednak okazuje się, że nadmiar również nie wpływa korzystnie. Zbyt dużo jodu w diecie może działać jako wyzwalacz u osób, które już są zagrożone chorobą Hashimoto.
Narażenie na promieniowanie – osoby narażone na promieniowanie są bardziej podatne na autoimmunologiczne zapalenie tarczycy.
Skąd ta ponura popularność autoimmunologicznego zapalenia tarczycy?
Już w samej Polsce z chorobą Hashimoto zmaga się niemal 800 tysięcy osób, a liczba ta wciąż rośnie. Skąd ten nagły wzrost rozpoznań? Niektórzy obwiniają o to katastrofę w Czarnobylu, inni doszukują się zmian środowiskowych albo czynników genetycznych. Choć przyczyny nie są do końca poznane, to jednak naukowcy skłaniają się ku innym hipotezom.
Przede wszystkim przyczyn wzrostu zachorowań upatruje się w większej dostępności metod diagnostycznych. Choroba zostaje bowiem wykryta u większej ilości osób, ponieważ można ją wykazać za pomocą prostych badań laboratoryjnych, co jeszcze nie tak dawno nie było dostępne ani powszechne.
Ma na to wpływ również wzrost świadomości społeczeństwa (w tym lekarzy), które zdaje sobie sprawę jak ważną funkcję spełnia tarczyca w organizmie i co może się stać jeśli dopuści się do pogorszenia stanu klinicznego.
Oczywiście nie można zapominać o nasilającym się wpływie czynników środowiskowych, takich jak stres, zanieczyszczenie środowiska czy narażenie na związki hormonalnie czynne, które moga znajdować się m.in w pożywieniu lub nawozach. Choć nie wiadomo w jak dużym stopniu zwiększają ryzyko wystąpienia choroby Hashimoto – z pewnością nie są pomocne.
Sukces jodowanej soli kuchennej
Wiele krajów może poszczycić się znacznym spadkiem zachorowalności na raka pęcherzykowego tarczycy lub występowania wola. Było to możliwe dzięki wprowadzeniu profilaktyki jodowej (w Polsce skuteczną metodą okazało się jodowanie soli kuchennej od 1997 roku).
Jednakże ma to też ciemną stronę medalu. Choć jedne choroby zdają się zanikać, inne dają o sobie znać. Okazało się bowiem, że profilaktyka jodowa może wpływać na aktywację procesów autoimmunologicznych.
Autoimmunologiczne zapalenie tarczycy – objawy
Hashimoto u każdego może objawiać się nieco inaczej. U jednych będzie występować jako postać zanikowa (czyli objętość gruczołu ulegnie zmniejszeniu), w drugiej grupie pacjentów wielkość tarczycy się nie zmieni, a jeszcze u innych będzie można stwierdzić wystąpienie wola. Jest to niebolesne powiększenie tkanki, co można wyczuć w badaniu palpacyjnym (w miejscu wola tkanki są znacznie bardziej spoiste i twardsze).
Bez względu na postać choroby Hashimoto, w końcu dojdzie do niedoczynności tarczycy.
Jak rozwija się choroba?
W początkowych stadiach w badaniach laboratoryjnych można stwierdzić nadmierną ilość hormonów tarczycy we krwi, co jest spowodowane reakcją immunologiczną i zniszczeniem pęcherzyków magazynujących hormony. Zostają one z nich uwolnione, dlatego zwiększa się ich stężenie.
Wraz z postępem choroby, coraz więcej komórek zostaje zabitych, doprowadzając do stanu, w którym tarczyca nie jest w stanie produkować tak dużej ilości T3 i T4, by zapewnić prawidłowe funkcjonowanie całego organizmu. Wówczas ujawnia się hipotyreoza.
Niedoczynność tarczycy początkowo jest subkliniczna (oznacza to, że nie daje widocznych objawów, a wartości T3 i T4 są w normie), a następnie przechodzi w postać jawną (widoczne objawy oraz wahania stężeń hormonów we krwi).
Przebieg choroby jest wieloletni i często postępujący. Ilość produkowanych przeciwciał może z czasem wzrosnąć, co jeszcze mocniej wpływa na destrukcję gruczołu. Choroba najczęściej nie przechodzi w sposób ostry, lecz rozwija się stopniowo i długotrwale.
Rzadko stwierdza się tkliwość tarczycy lub ogólne objawy zapalenia (np: zwiększone stężenie CRP lub za wysokie OB). Objawy zazwyczaj są takie same jak w przypadku niedoczynności tarczycy.
Najczęściej stwierdza się przyrost masy ciała, zwiększoną łączliwość, senność w ciągu dnia, ogólne spowolnienie i łatwe marznięcie.
Zmiany dotyczą również skóry, niedoczynność prowadzi do suchej, zimnej i bladej skóry, włosy stają się łamliwe i przerzedzone, a naskórek nadmiernie rogowacieje. Pacjenci często skarżą się również na wolną akcję serca, ochrypły głos, a także przewlekłe zaparcia i obrzęki.
Jak przebiega diagnostyka autoimmunologicznego zapalenia tarczycy?
Rozpoznanie autoimmunologicznej choroby tarczycy opiera się na trzech podstawowych punktach. Są to: 1) badania laboratoryjne, 2) badania obrazowe, 3) biopsja + badania morfologiczne
Badania laboratoryjne
To podstawowe narzędzie diagnostyczne, które pozwala lekarzowi z dużą dozą prawdopodobieństwa określić czy dany pacjent może mieć chorobę Hashimoto, czy nie.
Na pierwszy rzut, przesiewowo zleca się zazwyczaj badanie stężenia TSH, T3 oraz T4. podwyższone TSH wskazuje na niedoczynność tarczycy, która jest typowa dla Hashimoto, jednak nie zawsze wskaże patologię.
W przypadku autoimmunologicznego zapalenia tarczycy wyniki mogą być prawidłowe przez długi czas trwania choroby. Z tego względu zleca się bardziej specyficzne oznaczenia.
Należą do nich stężenie autoprzeciwciał anty-TPO (przeciwciała skierowane przeciwko enzymowi tyreoperoksydazie) oraz anty-Tg (przeciwciała skierowane przeciwko tyreoglobulinie). Jeżeli wartości będą zwiększone – świadczy to o trwającym procesie autoimmunizacyjnym.
Badania obrazowe
Choć nie mają decydującego znaczenia, często się je wykorzystuje w celu ewentualnej eliminacji pozostałych chorób o podobnym obrazie klinicznym. Poprzez badanie USG lub scyntygrafię z użyciem izotopu promieniotwórczego jodu (jod-131) możliwe jest określenie stanu tarczycy, znalezienie wszelkich odchyleń w budowie i strukturze.
Badanie ultrasonograficzne w przypadku choroby Hashimoto może wykazać niejednorodny i zaciemniony obraz, co potwierdzi zanik gruczołu i nacieki limfocytarne. Jeżeli dodatkowo ujawnią się zmiany ogniskowe – koniecznym jest przejście do następnego etapu badań.
Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa (BAC) i badanie morfologiczne
To, czy tarczyca danego pacjenta kwalifikuje się do biopsji zależy od jasno określonych kryteriów. Badanie pozwala na odróżnienie zmian niezłośliwych od złośliwych i ocenieniu stanu komórek tarczycy. Za pomocą mikroskopów patomorfolodzy badają wycinek i szczegółowo opisują wszystkie patologiczne odchylenia.
Dzięki temu możliwe jest uzyskanie pełnego obrazu stanu klinicznego pacjenta i dostosowanie odpowiedniego leczenia. Jest to jednak zabieg inwazyjny, dlatego stosuje się go w ostateczności i w razie wysokiego ryzyka złośliwych zmian.
Zapalenie tarczycy autoimmunologiczne zazwyczaj nie jest wskazaniem do przeprowadzania BAC. Jeśli jednak z jakiś względów zostanie zlecone, najczęściej w obrazie histopatologicznym można uwidocznić zanik albo przebudowę nabłonka budującego pęcherzyki tarczycy. Ponadto uwidaczniają się nacieki zapalne, w skład których wchodzą setki limfocytów i plazmocytów.
Co ostatecznie decyduje o rozpoznaniu autoimmunologicznego zapalenia tarczycy?
Przede wszystkim zwiększone stężenia przeciwciał, a konkretniej przeciwciał skierowanych przeciwko tyreoperoksydazie (anty-TPO). To właśnie one sieją największy zamęt i zniszczenie, a ich obecność świadczy o toczącym się procesie autoimmunizacyjnym.
Jeśli podwyższona jest wyłącznie wartość anty-Tg – nie wskazuje to jednoznacznie na chorobę Hashimoto. Bez stwierdzenia anty-TPO nie można postawić jednogłośnej diagnozy.
Jeśli nadmiar przeciwciał współwystępuje z niedoczynnością tarczycy (o czym świadczą objawy zgłaszane przez pacjenta, a także podwyższone stężenie TSH i obniżone T3 i T4) – rozpoznanie jest niemalże pewne i biopsja cienkoigłowa nie jest konieczna.
Autoimmunologiczne zapalenie tarczycy – leczenie
Nazwa “zapalenie” może wprowadzić nieco w błąd. Nasuwa się bowiem myśl, że skoro jest to choroba związana ze stanem zapalnym, najskuteczniejszymi lekami będą niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ, często dostępne bez recepty) albo steroidy (GKS, glikokortykosteroidy). Jednak nic bardziej mylnego!
Niestety na dzień dzisiejszy nie ma skutecznego leczenia przyczynowego. Leki łagodzące stan zapalny nie tylko nie pomogą, ale mogą nawet zaszkodzić.
GKS działają bowiem immunosupresyjnie, czyli wyciszająco na układ odpornościowy. Mogłoby się wydawać, że skoro problemem jest nadmierna odpowiedź immunologiczna, to efekt ten jest pożądany. Okazuje się jednak, że wszystkie leki immunosupresyjne w przypadku choroby Hashimoto powodują większą destabilizację układu i mogą doprowadzić do pogorszenia stanu zdrowia.
Jeżeli u pacjenta pojawiają się objawy niedoczynności – wprowadzona zostaje terapia substytucyjna. Polega ona na regularnym przyjmowaniu hormonów tarczycy (lewotyroksyny) w postaci leków. Dzięki temu ich stężenie we krwi będzie na prawidłowym poziomie, a wszystkie procesy fizjologiczne, na które wpływają będą mogły w dalszym stopniu przebiegać.
Kolejnym obrazem klinicznym, jakie może dać autoimmunizacyjne zapalenie tarczycy jest stwierdzenie przeciwciał bez jawnych objawów. Wówczas leczenie hormonami może nie być konieczne, chyba, że pacjent należy do wymienionych poniżej grup:
Choroba Hashimoto jest uznawana za nieuleczalną, poprawić stan pacjenta można dzięki leczeniu substytucyjnemu, czyli stosowaniu hormonów tarczycy. Schorzenie przebiega bowiem w większości przypadków z niedoczynnością gruczołu. Nie produkuje on wystarczająco dużo hormonów, dlatego ich poziom należy wyrównać. Leki bierze się przez całe życie (nie są w żaden sposób szkodliwe dla organizmu, więc przewlekłe stosowanie nie wiąże się z negatywnymi konsekwencjami w przyszłości).
U wielu ludzi Hashimoto może nie dawać żadnych objawów, jednak ryzyko rozwoju jawnej niedoczynności tarczycy wzrasta wraz z wiekiem. Jest co prawda możliwa transformacja zapalenia w pierwotny chłoniak złośliwy, jednak do tej sytuacji dochodzi niezwykle rzadko.
W nielicznych przypadkach obserwuje się również przejście choroby Hashimoto w chorobę Gravesa-Basedowa, czyli nadczynność tarczycy. W każdym jednak przypadku nie jest możliwe całkowite wycofanie patologicznych zmian. Leczenie jest wyłącznie objawowe i dobierane w taki sposób, by możliwie jak najbardziej zahamować proces postępu patologicznych zmian.
Laseroterapia w leczeniu autoimmunologicznego zapalenia tarczycy (Chorobie Hashimoto)
Ze względu na to, że stosowane obecnie leczenie farmakologiczne przewlekłego autoimmunologicznego zapalenia tarczycy ma jedynie charakter objawowy, wciąż trwają badania nad innymi metodami, które uderzą w źródło choroby. Znalezienie rozwiązania, które nie będzie wymagać codziennego przyjmowania leków do końca życia byłoby zdecydowanie dużym ułatwieniem dla każdego pacjenta zmagającego się z Hashimoto.
Jedną z takich metod jest tak zwany zimny laser.
Efekty zastosowania laseroterapii w leczeniu Choroby Hashimoto.
Nad zastosowaniem terapii laserowej o niskiej mocy w leczeniu choroby Hashimoto prowadzone jest szereg badań. Potwierdzono już liczne korzyści z wykorzystania tej metody, dlatego niskoenergetyczna laseroterapia wydaje się bardzo obiecująca dla wielu Pacjentów zmagających się z Chorobą Hashimoto.
Aby terapia była skuteczna, konieczne jest wykonanie serii zabiegów. Badania wykazały, że laser wpływa wtedy niezwykle korzystanie na regenerację i poprawę funkcji tarczycy. Dowodzą tego między innymi znacznie lepsze wyniki badań laboratoryjnych.
Tak, choroba Hashimoto to choroba autoimmunologiczna dotykająca tarczycę. Wywołana jest przez nadmierną i nieprawidłową reakcją układu odpornościowego, który zaczyna atakować własne tkanki. Produkowane są przeciwciała przeciwko tyreoperoksydazie lub tyreoglobulinie, co uniemożliwia prawidłową produkcję hormonów tarczycy. W związku z tym rozwija się niedoczynność i pojawiają charakterystyczne objawy.
Skąd się wzięła nazwa “Hashimoto”?
Nazwa została zaczerpnięta od nazwiska japońskiego chirurga (konkretniej: dr Hakaru Hashimoto), który w roku 1912 odkrył, wyróżnił i odpowiednio sklasyfikował ten rodzaj zapalenia.
Czy choroba Hashimoto jest uleczalna?
Niestety nie. Jednak rzadko kiedy doprowadza do znacznych powikłań bądź objawów utrudniających życie. W przypadku wystąpienia niedoczynności tarczycy stosuje się lewotyroksynę, czyli hormon substytucyjny, którego celem jest wyrównanie stężenia hormonów do optymalnych wartości. Leki bierze się do końca życia.
Studiuje Medycynę na kierunku lekarskim na Śląskim Uniwersytecie Medycznym w Katowicach. Copywriterka z 6-letnim stażem i lekkim piórem. Twórczyni wielu artykułów, opisów i blogów firmowych. Miłośniczka psów i dobrej książki.
Ta strona korzysta z ciasteczek, aby zapewnić Ci najlepszą możliwą obsługę. Informacje o ciasteczkach są przechowywane w przeglądarce i wykonują funkcje takie jak rozpoznawanie Cię po powrocie na naszą stronę internetową i pomaganie naszemu zespołowi w zrozumieniu, które sekcje witryny są dla Ciebie najbardziej interesujące i przydatne.
Ściśle niezbędne ciasteczka
Niezbędne ciasteczka powinny być zawsze włączone, abyśmy mogli zapisać twoje preferencje dotyczące ustawień ciasteczek.
Jeśli wyłączysz to ciasteczko, nie będziemy mogli zapisać twoich preferencji. Oznacza to, że za każdym razem, gdy odwiedzasz tę stronę, musisz ponownie włączyć lub wyłączyć ciasteczka.
Ciasteczka stron trzecich
Ta strona korzysta z Google Analytics do gromadzenia anonimowych informacji, takich jak liczba odwiedzających i najpopularniejsze podstrony witryny.
Włączenie tego ciasteczka pomaga nam ulepszyć naszą stronę internetową.
Najpierw włącz ściśle niezbędne ciasteczka, abyśmy mogli zapisać twoje preferencje!
