Płaskostopie

 

Płaskostopie to deformacja naturalnie występujących sklepień stopy, w wyniku czego ulegają one wypłaszczeniu.

Czy to duży problem? Wbrew pozorom tak, ponieważ płaska stopa pociąga za sobą wiele konsekwencji. Zalicza się do nich:

• paluch koślawy
• palce młotkowate
• stany przeciążeniowe
• utrudnione chodzenie
• stany zapalne stawów
• stany zapalne więzadeł stopy.

 

Przyczyny płaskostopia

Etiologia może być naprawdę złożona i wieloczynnikowa. Do najpopularniejszych przyczyn zalicza się:

• otyłość
• cukrzycę
• choroby reumatyczne
• proces starzenia się organizmu
• urazy kończyny dolnej
• nieprawidłowo dobrane obuwie
• wiotkość mięśni i więzadeł w obrębie kończyny dolnej
• zaburzenia gospodarki hormonalnej
• uprawianie sportu na twardej powierzchni, np. asfalcie.

 

Rodzaje płaskostopia

W zależności od tego, który łuk ulega spłaszczeniu, wyróżniamy dwa rodzaje płaskostopia:

1.   Stopa płaska statyczna

Charakteryzuje się ona obniżeniem łuku podłużnego przyśrodkowego stopy i tym samym zwiększeniem płaszczyzny przylegania do podłoża. Występuje znacznie częściej u dorosłych (obejmuje 15-23% populacji) niż u dzieci. Najczęstszą przyczyną jest osłabienie mięśnia piszczelowego tylnego.

Objawy

Pojawiają się dolegliwości bólowe, trudności w chodzeniu i ograniczenie zakresu ruchów. U osób z płaskostopiem widoczne jest odwodzenie przodostopia podczas chodzenia i koślawe ustawianie stępu.

W analizie chodu zmienia się aktywność głowy przyśrodkowej mięśnia czworogłowego uda oraz mięśnia odwodziciela palucha. Odkryto także, że w czasie szybkiego chodu znacznie zwiększa się docisk II i III kości śródstopia do podłoża.

Leczenie stopy płaskiej statycznej u dorosłych

Celem postępowania fizjoterapeuty jest zwiększenie zakresu ruchów stopy, odciążenie podczas chodu oraz zmniejszenie dolegliwości bólowych. Terapia nie różni się od technik stosowanych w przypadku dzieci ze stwierdzoną stopą płaską. W przypadku znacznego nasilenia objawów, często konieczne jest podjęcie działań przeciwbólowych:

• zabiegi chłodzące
• terapia punktów spustowych bólu
• techniki powięziowe w obrębie stopy i łydki
• odciążenie podczas chodu (kula, laska).

Stopa funkcjonalnie płaska statyczna u dzieci

Podczas tej deformacji łuk podłużny przyśrodkowy stopy wypłaszcza się podczas kontaktu z podłożem, ale jest prawidłowy podczas odciążenia stopy. Łuk odtwarza się podczas zgięcia grzbietowego palucha lub stania na palcach. U dzieci nie stwierdza się ograniczeń w ruchomości ani dolegliwości bólowych, które pojawiają się zazwyczaj dopiero u nastolatków i dorosłych. W takim przypadku nazywamy to stopą płaską statyczną objawową.

U dzieci łuk podłużny przyśrodkowy może być mało widoczny w warunkach obciążenia jak i odciążenia. Wtedy jest to stopa strukturalnie płaska. Jej przyczyny to najczęściej wrodzone deformacje kości, np. nadliczbowe kości stępu, ustawiona pionowo kość skokowa lub koalicja kości stępu.

Płaskostopie to najczęstsza wada stóp u dzieci. Fizjologiczne płaskostopie występuje u ponad 50% trzylatków! W grupie sześciolatków około 24% posiada płaską stopę. Deformacja ta występuje częściej u dzieci młodszych, z wiotkością torebkowo-więzadłową i nadwagą (dowiedz się jak schudnąć).

Czynniki, które przyczyniają się do wystąpienia płaskiej stopy u dzieci:

• zaburzone działanie mięśni podudzia i stopy
• ograniczenie ruchomości w stawach skokowych i biodrowych
• nieprawidłowe ustawienie stawów skokowych i biodrowych
• nawyki ruchowe
• wzorzec chodu.

Leczenie płaskostopia u dzieci

W przypadku, kiedy deformacja jest bardzo widoczna, pojawiają się dolegliwości bólowe lub utrudnienia w poruszaniu – podejmuje się leczenie. Główny nacisk kładzie się na pomoc fizjoterapeuty, która obejmuje:

• Ćwiczenia wzmacniające mięśnie odpowiedzialne za utrzymywanie właściwej postawy ciała, mięśnie obręczy kończyn dolnych;
• Ćwiczenia, które powodują zwiększenie zakresu zgięcia grzbietowego stopy (w przypadku, gdy jest ono ograniczone);
• Ćwiczenia korekcyjne stóp, nastawione przede wszystkim na prawidłowe ustawienie kości piętowej oraz ruch przodostopia w kierunku nawrócenia względem tylnej części stopy;
• Techniki stabilizacji stopy, mające na celu przywrócenie podpierania stopy w trzech punktach podparcia (pięta, głowa I kości śródstopia, głowa V kości śródstopia);
• Kształcenie osiowego obciążania kończyny;
• Ćwiczenia czucia głębokiego i reakcji równoważnych w pozycji stojącej jednonóż;
• Trening chodu z prawidłowym ustawieniem stawów kończyn dolnych.

2.   Stopa poprzecznie płaska

Stopa rozwojowa poprzecznie płaska to morfologiczno-czynnościowa deformacja, która powstaje jako konsekwencja długotrwałego przeciążania. Spłaszczeniu ulega łuk przedni poprzeczny stopy, głównie na wysokości głów II i III kości śródstopia. Ta nieprawidłowość występuje najczęściej u osób dorosłych.

Czynniki predysponujące do stopy poprzecznie płaskiej:

• wiotkość torebkowo-więzadłowa;
• uwarunkowania genetyczne;
• urazy;
• używanie nieodpowiedniego obuwia;
• zmiany układu stopy (np. obniżenie podłużnego przyśrodkowego łuku stopy, koślawe ustawienie kości piętowej, nadmierne obciążenie przodostopia).

Leczenie

Dzieli się je na objawowe (używanie wkładek odlewowych, ostrzykiwanie lidokainowe) oraz fizjoterapeutyczne, które obejmuje:

• działania przeciwbólowe
• terapia punktów spustowych bólu;
• terapie powięziowe w obrębie łydki i stopy;
• masaż podeszwy stopy;
• aplikacje dynamiczne kinesiology tapingu
• ćwiczenia, które zwiększają zakres ruchów w stawach stopy, w tym zakres zgięcia grzbietowego i odtwarzanie łuku poprzecznego przedniego stopy
• nauka dociskania głowy I kości śródstopia podczas siedzenia i stania z korekcją łuku poprzecznego przedniego stopy i kości piętowej
• używanie wkładek, ortez, odpowiedniego obuwia
• ćwiczenia stabilizacji stopy w pozycji skorygowanej.

 

Płaskostopie u cukrzyków- stopa Charcot’a

Wszyscy diabetycy i osoby cierpiące na neuropatię obwodową znajdują się w grupie ryzyka zachorowania na płaskostopie cukrzyków, zwane stopą Charcot’a.

Każdy wie czym jest cukrzyca, ale co to neuropatia obwodowa? Neuropatia atakuje nerwy, które odpowiadają za przesyłanie informacji z mózgu do różnych części ciała. Chorzy na cukrzycę mają podwyższone stężenie cukru, tłuszczów we krwi oraz wysokie ciśnienie. Powoduje to uszkodzenie niewielkich naczyń krwionośnych, które zaopatrują nerwy w niezbędne substancje odżywcze.

Nerwy pozbawione dostaw – zostają uszkodzone, a z czasem całkowicie znikają. To powoduje, że u takich osób będzie obserwowany zanik czucia w nogach czy rękach. Osoby cierpiące na neuropatię w stopach, mogą nie zarejestrować urazu w stopie, ponieważ sygnał bólowy nie zostaje dostarczony do mózgu (przez zniszczone nerwy obwodowe).

Ze względu na neuropatię, chory jest w stanie chodzić nawet ze złamaną lub pękniętą kością stopy i nie czuć bólu. Niestety, normalne poruszanie się w takiej sytuacji powoduje, że działający na stopę ciężar zmienia kształt stawów i ułożenie kości względem siebie, co nierzadko prowadzi do tzw: płaskostopia cukrzyków.

Objawy stopy Charcot’a:

• ocieplenie stopy
• opuchlizna
• zmiana koloru stopy
• zmiana kształtu stopy.

Każda osoba będącą w grupie ryzyka, w momencie zaobserwowania u siebie jakiegokolwiek z objawów, powinna się niezwłocznie udać do lekarza w celu konsultacji, postawienia trafnej diagnozy i wdrożenia adekwatnego leczenia.

Profilaktyka stopy Charcot’a:

• oglądanie stóp codziennie – pozwoli zaobserwować wymienione wyżej symptomy
• rzucenie palenia tytoniu
• utrzymywanie stężenia cukrów i tłuszczów we krwi na właściwym poziomie (przy pomocy leków oraz właściwej diety!)
• kontrolowanie ciśnienia krwi
• odpowiednia aktywność fizyczna

Leczenie

Leczenie obejmuje procedury niechirurgiczne i chirurgiczne. Do tych pierwszych należy unikanie obciążania chorej stopy. W tym celu stosuje się specjalne plastry, buty, a czasem także niezbędny jest wózek inwalidzki.

Jeżeli nieinwazyjne metody nie działają lub uszkodzenia są bardzo poważne, konieczne może być przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego. Rodzaj operacji zależy od uszkodzeń w stopie.

 

Ćwiczenia na płaskostopie

U dzieci całkowite wyleczenie płaskostopia jest możliwe. U dorosłych cofnięcie zmian (które już zaszły) jest niewykonalne. Z tego względu tak ważne jest obserwowanie dziecka już od najmłodszych lat (przez rodziców, nauczycieli wychowania fizycznego i lekarzy rodzinnych).

 

Ćwiczenia na płaskostopie są ukierunkowane na właściwe obciążenie trzech punktów podporu stopy i stopniowe odbudowywanie łuków.

Przykłady ćwiczeń:

1. Pacjent siedzi na krześle z nogami ugiętymi pod kątem 90 stopni w stawach kolanowych. Pod jedną ze stóp umieszczona zostaje kartka. Ćwiczenie polega na tym, że druga osoba próbuje wyciągnąć kartkę spod stopy pacjenta, który stara się ją przytrzymać całą powierzchnią stopy. Jeżeli wada występuje obustronnie, powtarzamy ćwiczenie również na drugą nogę.
2. Pacjent siedzi na krześle ze stopami ułożonymi płasko na podłodze. Śródstopie jednej ze stóp owinięte jest taśmą do ćwiczeń. Końcówka taśmy znajduje się w ręce. Ćwiczenie polega na rozciąganiu taśmy ręką i jednoczesnym utrzymywaniu napięcia za pomocą stopy.
3. Pacjent stoi w lekkim rozkroku z piłeczką między stopami. Ćwiczenie polega na delikatnym i powolnym wspinaniu się na palce przy ściskaniu piłeczki. Pozycja jest utrzymywana kilka sekund i pacjent wraca do pozycji wyjściowej. Czynność wykonuje się w 2 seriach po 10 powtórzeń. Kluczowa jest regularność wykonywanych ćwiczeń.

Oprócz ćwiczeń często rekomendowane są także specjalne wkładki lub buty ortopedyczne. Warunkiem ich skuteczności jest odpowiednie dopasowanie do stopy, najlepiej przez podologa.

 

Wkładki w leczeniu płaskostopia

Wokół noszenia wkładek ortopedycznych krąży wiele mitów. Czy ich noszenie jest zasadne? Czy sama wkładka “poradzi sobie” z płaskostopiem? Jak właściwie dobrać wkładkę do rodzaju deformacji? Czy można to zrobić samemu?

Badania naukowe dowodzą, że samo noszenie wkładek ma znikomy wpływ na leczenie płaskostopia oraz innych schorzeń układu kostnego. Jak dowodzą badacze, ograniczenie się wyłącznie do noszenia wkładki, nie poprawi stanu stóp. Sama wkładka nie wyprostuje kości, nie wzmocni więzadeł i mięśni.

Rozsądne jest zatem wykonywanie ćwiczeń zaleconych przez fizjoterapeutę, a stosowanie wkładek powinno stać się wyłącznie dodatkiem – by nie dochodziło do pogłębiania się wady. Wkładki nie zawsze są potrzebne. Jeżeli deformacja nie jest mocna, ćwiczenia wystarczą by ją złagodzić lub całkowicie wyeliminować.

Kiedy warto zainwestować we wkładki ortopedyczne?

Wkładki ortopedyczne częściej zaleca się dorosłym, których stopa jest już ukształtowana i trudniej wyrównać wadę. Często pozwalają zmniejszyć dolegliwości bólowe u osób cierpiących na płaskostopie.

Wskazania do stosowania wkładek u dorosłych:

• stopa cukrzycowa
• płaskostopie podłużne lub poprzeczne
• koślawość/ szpotawość stępu
• palce młoteczkowate
• nawracające odciski
• paluch koślawy
• ostroga piętowa
• modzele
• znaczne skrócenie kończyny dolnej
• zapalenie rozcięgna podeszwowego.

 Wskazania do stosowania wkładek u dzieci:

• znaczne skrócenie kończyny dolnej
• duża wada stóp lub kolan
• wrodzone deformacje stopy
• duża skolioza, w której korekcja ustawienia stóp zmienia ustawienie kręgosłupa
• hipermobilność
• brak współpracy ze strony pacjenta (upośledzenie umysłowe, niepełnosprawność dużego stopnia)
• brak współpracy opiekuna dziecka.

Jak dobrać wkładki ortopedyczne dla dzieci?

Jeżeli dziecko ma stwierdzone płaskostopie i specjalista zalecił noszenie wkładek ortopedycznych, warto zapytać od razu gdzie takie specjalistyczne wkładki można nabyć. Jak już wcześniej było wspomniane, bardzo ważne jest indywidualne podejście do każdego pacjenta i odpowiednie dobranie wkładek.

Często prawa i lewa wkładka różnią się od siebie, dlatego nie powinno się kupować ich przez internet lub w standardowych sklepach obuwniczych. Badanie przy pomocy podoskopu pozwala na poznanie sposobu, w jaki stopy są obciążane i dokładne dopasowanie spersonalizowanych wkładek.

Najlepiej zaopatrywać się w takich placówkach, które mają w ofercie wykonywanie wkładek na podstawie odlewu stopy lub formują je na miejscu za pomocą specjalistycznego sprzętu. Jedną z metod wykonywania wkładek jest metoda termoplastyczna.

Odpowiednio dopasowane, wykonane na zamówienie wkładki są dość kosztowne. Ich cena może oscylować w okolicy 350-500 zł. Zmienność wynika z tego czy jest to wkładka dla dziecka, czy dorosłego oraz z liczby elementów korygujących.

Opaska w leczeniu płaskostopia

Opaski w leczeniu płaskostopia są wykorzystywane raczej u dorosłych. Są one cienkie, elastyczne i posiadają żelową poduszkę umiejscowioną pod łukiem podłużnym przyśrodkowym stopy lub pod łukiem poprzecznym przednim – wybór zależy od rodzaju płaskostopia.

Opaski ortopedyczne mają za zadanie zredukować wstrząsy, zmniejszyć ból i stan zapalny. Pomagają równomiernie rozkładać ciężar ciała na stopę, ale nie likwidują przyczyny problemu.

 

 

Zadzwoń i umów się na wizytę:

Tel: 503-733-127

Pracujemy od poniedziałku do piątku w godzinach od 7:00 do 20:00

OPINIE O NAS:

 

Najczęściej zadawane pytania:

Płaskostopie – do kiedy jest fizjologiczne?

U dzieci płaskostopie może być fizjologiczne. Dzieje się tak, ponieważ występuje u nich podściółka zbudowana z tkanki tłuszczowej, która sprawia, że małe dziecko wygląda tak, jakby miało płaskostopie. Gruba warstwa tłuszczu zapewnia dodatkową amortyzację i ułatwia maluchowi naukę chodzenia. Z czasem ilość tłuszczu się zmniejsza i w 5. roku życia można zauważyć delikatnie uniesienie po przyśrodkowej stronie stopy.

Jak rozpoznać płaskostopie u dziecka?

Płaskostopie zazwyczaj jest rozpoznawane przez lekarza lub fizjoterapeutę. Rodzic w warunkach domowych również może wykonać kilka testów, które pozwolą chociażby podejrzewać płaską stopę u dziecka. Oto kilka z nich:

1. Dziecko powinno stanąć na podłodze z nóżkami rozstawionymi na szerokość bioder. Następnie rodzic próbuje wsunąć 2 palce pod środkową część stopy dziecka. Jeżeli wchodzą swobodnie, stopa jest prawidłowo wysklepiona.
2. W tej samej pozycji dziecko staje na palcach. Jeżeli na przyśrodkowej części stopy widać zaokrąglenie, dziecko raczej nie ma płaskostopia.
3. Dziecko stoi ze stopami na szerokość bioder. Rodzic unosi paluch dziecka do góry. Jeżeli na przyśrodkowej części stopy zobaczy łuk, najpewniej dziecko posiada prawidłowo wysklepioną stópkę. Jeżeli część przyśrodkowa uległa obniżeniu, a nie uniesieniu – należy udać się do lekarza.

Jak zadbać o prawidłowy rozwój stopy u dziecka?

Dzieci przed rozpoczęciem chodzenia nie powinny nosić butów. Pierwsze kroki powinny stawiać boso. Pierwsze buty należy kupić dziecku dopiero gdy potrafi już chodzić. Wtedy również (kiedy to tylko możliwe) powinno poruszać się boso albo w butach o elastycznej podeszwie. To bardzo ważne, ponieważ umożliwia stymulację receptorów podeszwy stóp podczas chodzenia. Dobrze jest, żeby buciki miały usztywniony zapiętek, który nadaje właściwy kierunek pracy stopy.

Czy płaskostopie można nabyć?

Tak, płaskostopie to deformacja, którą można nabyć w każdym wieku. Jego powstawaniu sprzyja brak aktywności fizycznej (zwłaszcza w dobie pandemii), nadwaga, noszenie zbyt ciasnych butów oraz zbyt ciężkich rzeczy (chociażby tornistra szkolnego!). Płaskostopie mogą powodować także urazy, które osłabiają mięśnie i więzadła w stopie.

 

Dagmara Porada – Redaktor medyczny

Studiuje Medycynę na kierunku lekarskim na Śląskim Uniwersytecie Medycznym w Katowicach. Copywriterka z 6-letnim stażem i lekkim piórem. Twórczyni wielu artykułów, opisów i blogów firmowych. Miłośniczka psów i dobrej książki.

 

 

Bibliografia:

1. Fizjoterapia w ortopedii, dr hab. n. med. Dariusz Białoszewski
2. “Charcot foot and diabetes”, https://www.diabetes.org.uk/guide-to-diabetes/complications/feet/charcot-foot
3. Shibuya N., Jupiter D. C., Ciliberti L. J., VanBuren V., La Fontaine J., Characteristics of adult flatfoot in the United States, „J Foot Ankle Surg.” 2010, nr 49
4. Echarri J. J., Forriol F., The development in footprint morphology in 1851 Congolese children from urban and rural areas, and the relationship between this and wearing shoes, „J Pediatr Orthop B.” 2003
5. Fizjoterapia w dysfunkcjach stopy i stawu skokowo-goleniowego u dorosłych, Aneta Bac, Agnieszka Jankowicz-Szymańska, Henryk Liszka, Sabina Kaczor
6. Efektywność wybranych metod leczenia płaskostopia u dzieci, Jolanta Pauk, Valeriy Ezerisky, Mirosław Rogalski, https://www.researchgate.net/profile/Jolanta-Pauk/publication/265988023_Efektywnosc_wybranych_metod_w_korekcji_plaskostopia_u_dzieci_The_effectiveness_of_selected_methods_on_flat_feet_correction_in_children/links/54b3a9d50cf28ebe92e2f9cc/Efektywnosc-wybranych-metod-w-korekcji-plaskostopia-u-dzieci-The-effectiveness-of-selected-methods-on-flat-feet-correction-in-children.pdf
7. “Częstość występowania płaskostopia podłużnego u młodzieży akademickiej w świetle różnych technik opracowania plantogramu”, Ewa Puszczałowska-Lizis, Andrzej Kwolek
8. “Kształtowanie się wysklepienia łuku podłużnego stopy i problemy korekcji płaskostopia u dzieci i młodzieży w wieku rozwojowym”, Paweł Lizis
9. “The effects of taping and foot exercises on patients with hallux valgus: a preliminary study”, Banu Bayar, Suat Erel, İbrahim Engin Şimsek, Erkan Sumer, Kilichan Bayar

Data publikacji: 13.01.2022

Data ostatniej aktualizacji: 29.06.2023