Przybliżony czas czytania: 6 min.

 

Dla wielu z nas masaże kojarzą się głównie z relaksacyjnymi masażami pleców, które wykonuje się w celu zniwelowania spięcia i odprężenia się. Jednak nie każdy zdaje sobie sprawę z tego, że istnieje wiele innych rodzajów masaży – w dzisiejszym artykule skupimy się na tych, które mogą dotyczyć brzucha.

Mogą być one bardzo pomocne w leczeniu różnych problemów związanych z funkcjonowaniem jamy brzusznej. Jakie rodzaje masaży brzucha wyróżniamy? Na jakie problemy zdrowotne okazać się one pomocne?

Masaż brzucha jest zabiegiem wykonywanym w wielu specjalistycznych ośrodkach fizjoterapii. Może być on pomocny przy wielu schorzeniach, jednak jego znaczenie jest największe w przypadku leczenia zaparć oraz obrzęków jamy brzusznej.

Masaż brzucha może być zarówno uzupełnieniem terapii standardowej, jak i główną metodą leczenia stosowaną w zwalczaniu wymienionych wcześniej problemów. Wpływ masażu brzucha na te problemy został dokładnie przebadany i badania naukowe potwierdziły, że jest on niezwykle skuteczny.

W poniższym artykule przedstawimy Ci dwa najważniejsze i najczęściej wykonywane rodzaje masażu brzucha: masaż limfatyczny powłok brzusznych oraz terapię wisceralną.

W Centrum KORE w Swarzędzu koło Poznania mamy duże doświadczenie w wykonywaniu specjalistycznego masażu brzucha.

 

masaż brzucha

Z artykułu dowiesz się:

Masaż brzucha – czyli w czym może pomóc masowanie brzucha?

 Masowanie brzucha stało się jednym ze stałych elementów fizjoterapii manualnej. Do najpopularniejszych i najbardziej skutecznych rodzajów masaży brzucha zaliczamy masaż limfatyczny oraz masaż starosłowiański brzucha, czyli terapia wisceralna.

Mogą być one pomocne w rozwiązywaniu wielu zróżnicowanych problemów zdrowotnych, ale każdy z nich słynie ze swojego konkretnego działania. Masaże limfatyczne to doskonałe remedium na obrzęki, czyli gromadzącą się w nadmiarze tkankę chłonną. Masaż wisceralny natomiast ma udowodnione działanie w łagodzeniu zaparć.

 

Masaż limfatyczny brzucha – czyli jak pożegnać obrzęki raz na zawsze?

Na co dzień masażem limfatycznym mają do czynienia pacjenci onkologiczni po zabiegu limfadenektomi, czyli operacji polegającej na wycięciu węzłów chłonnych. Oni doskonale znają wysoką skuteczność jaką mają masaże limfatyczne w zwalczaniu obrzęków. W przypadku tych pacjentów najczęściej jednak są to masaże kończyn górnych i dolnych.

Ale masaże limfatyczne nie są jednak zarezerwowane tylko i wyłącznie dla pacjentów po takich operacjach. Z ich cudownego działania mogą skorzystać wszyscy, którzy borykają się z obrzękami limfatycznymi. Aby poznać tajniki działania masażu limfatycznego należy najpierw poznać odpowiedzi na kilka niezwykle istotnych pytań.

 

MASAŻ BRZUCHA - rodzaje

 

Obrzęk limfatyczny – czym tak właściwie jest?

Obrzęk limfatyczny jest to obrzęk tkanek, który jest spowodowany zastojem chłonki (limfy), czyli płynu, który płynie w naczyniach limfatycznych. Zajmuje on najczęściej skórę oraz tkankę podskórną.

Zastój chłonki najczęściej wynika z wrodzonych wad bądź z uszkodzenia naczyń limfatycznych lub z wycięcia jego elementów – takich jak węzły chłonne. Przyczyną gromadzenia się chłonki jest utrudnienie jej drogi odpływu.

Układ chłonny jest układem otwartym – oznacza to, że posiada on wolne zakończenia w obrębie tkanek naszego organizmu. To za ich pomocą płyn międzykomórkowy i chłonka mogą odpływać z tkanek, drogą naczyń chłonnych do układu żylnego. Jeśli ta droga zostanie zablokowana, tworzy się obrzęk, zwany w tym przypadku obrzękiem limfatycznym.

 

Obrzęk limfatyczny – jakie mogą być jego przyczyny?

Przyczyn utrudnionego odpływu chłonki jest wiele. Do najistotniejszych z nich należą:

  • Przyczyny wrodzone – sporadyczne bądź w chorobach takich jak np. choroba Milroya, zespół Turnera czy zespół Noonana,
  • Choroby pasożytnicze, takie jak filarioza,
  • Przyczyny pozapalne – zapalenia skóry, zapalenia naczyń i węzłów chłonnych,
  • Pourazowe,
  • Niewydolność żylna – w jej przebiegu może wystąpić obrzęk żylno-limfatyczny,
  • Obrzęki limfatyczne towarzyszące otyłości olbrzymiej i masowym obrzękom tłuszczowym,
  • Jatrogenne, czyli takie, które powstały na przykład w wyniku leczenia operacyjnego lub radioterapii chorób nowotworowych lub po operacjach naczyniowych.

Zastój chłonki jest zdecydowanie najczęstszym zaburzeniem występującym w obrębie układu limfatycznego. Najczęściej dotyczy on kończyn dolnych – limfa zbiera się w okolicy kostek. Jednak obrzęk ten może dotyczyć również kończyn górnych, tułowia (czyli brzucha) oraz głowy.  Jeśli obrzęk utrzymuje się długo i prowadzi do deformacji części ciała, zniszczenia naczyń chłonnych i włóknienia, mówimy w tym przypadku o słoniowaciźnie.

Obrzęk limfatyczny – jak on wygląda?

W literaturze obrzęk limfatyczny jest opisywany jako obrzęk ciastowaty. Jest to taki obrzęk, w przypadku którego po uciśnięciu skóry, w obrębie obrzękniętej tkanki pozostaje dołek – jest to bardzo charakterystyczne. Jest on niebolesny, o ile nie ulegnie zakażeniu.

 

Masaż limfatyczny – czyli kilka słów o podstawowej metodzie leczenia obrzęku limfatycznego

Masaż limfatyczny polega na manualnym, to znaczy ręcznym wprowadzaniu chłonki spowrotem do wnętrza naczyń limfatycznych. Tą drogą trafia następnie do coraz większych naczyń chłonnych, a w końcu do układu żylnego. Jest to możliwe dzięki temu, że układ limfatyczny jest układem otwartym – oznacza to, że ma on wolne zakończenia w obrębie tkanek organizmu człowieka.

Podczas tego masażu, nagromadzona chłonka jest manualnie wtłaczana do wnętrza naczyń limfatycznych, a wraz z nimi do dalszych struktur układu chłonnego, skąd trafia do przewodu piersiowego – największego w organizmie człowieka naczynia limfatycznego. Przewód piersiowy ma swoje ujście w układzie żylnym.

Ze względu na to bardzo istotne jest zachowanie odpowiedniego kierunku masażu – zgodnego z kierunkiem odpływu chłonki.

 

Masaż limfatyczny brzucha – jak wygląda zabieg?

Pacjent powinien leżeć na plecach, ręce ma delikatnie zgięte w stawach łokciowych i lekko odwiedzione od tułowia. Pod kolanami fizjoterapeuta umieszcza  mu specjalny wałek – taka pozycja zapewnia, że mięśnie brzucha są rozluźnione.

Fizjoterapeuta wykonuje masaż dwuetapowo: w pierwszej kolejności zajmuje się okolicą nadpępkową, a następnie dolną częścią brzucha. W jego wykonywaniu zastosowanie mają różne techniki. Należy do nich głaskanie, rozcieranie spiralne i koliste oraz uciski falujące.

Doświadczony fizjoterapeuta dobierze odpowiednią dla danego pacjenta metodę, dzięki której zmniejszenie się obrzęku będzie najbardziej zauważalne.

Ważnym aspektem w wykonywaniu masażu limfatycznego jest również sam kierunek wykonywania masażu – musi on być zgodny z kierunkiem naturalnego odpływu chłonki.

Masaż limfatyczny brzucha – jakie ma efekty?

Masaż limfatyczny, wykonywany jako seria kilku zabiegów w odpowiednich odstępach czasu ma rewelacyjne efekty. Są one jednak jeszcze lepsze, jeśli są stosowane w połączeniu z innymi technikami fizjoterapii, takimi jak bandażowanie kompresyjne (bądź noszenie wysokiej klasy odzieży uciskowej) oraz gimnastyki odbarczającej.

Masaż limfatyczny zapobiega również nawrotom obrzęku po udanej terapii przeciwobrzękowej.

 

Masaż limfatyczny brzucha – czy są jakieś przeciwwskazania?

 Jak do praktycznie każdej metody leczenia, do masażu limfatycznego istnieją przeciwwskazania – większość z nich jest związana z wydolnością układu żylnego. Należą do nich:

  • Świeża zakrzepica żył głębokich kończyn dolnych,
  • Zdekompensowana zastoinowa niewydolność serca,
  • Ostre zapalenie skóry i tkanki podskórnej.

Z tej przyczyny bardzo ważne jest wybranie odpowiedniego ośrodka fizjoterapii i wykwalifikowanego specjalisty, który podczas konsultacji wykluczy występowanie u pacjenta jakichkolwiek przeciwwskazań do wykonywania zabiegu.

 

Masaż limfatyczny brzucha – ile kosztuje?

 Cena masażu limfatycznego brzucha waha się pomiędzy 90, a 140 złotych. Zależy głównie od ośrodka, w którym pacjent zdecyduje się na wykonanie masażu. Często, gdy decydujemy się od razu na wykonanie serii zabiegów, cena pojedynczego zabiegu jest niższa.

 

Jakie inne masaże brzucha mogą mieć korzystny wpływ zdrowotny?

 Oprócz masaży limfatycznych znane od dawien dawna jest bardzo korzystne działanie masażu wisceralnego brzucha na układ pokarmowy człowieka. Masaż ten jest doskonałym remedium dla chorych, którzy zmagają się z problemem zaparć.

 

Masaż wisceralny brzucha – czyli starosłowiański sposób na zaparcia

Masaż wisceralny brzucha jest znany również jako starosłowiański masaż brzucha oraz jako Funkcjonalna Terapia Trzewi. Od dawien dawna był on znany ludom słowiańskim z terytorium Polski, Czech, Słowacji, a także Ukrainy.

Metoda ta straciła na popularności w czasach rozwoju medycyny i farmakologii, jednak warto o niej pamiętać, ponieważ jest bardzo skuteczna w rozwiązywaniu problemów z wypróżnianiem. Mimo tego, że masaż ten jest metodą starodawną, nie oznacza to, że jest on przestarzały – jego działania lecznicze są zauważalne również w czasach obecnych.

 

Masaż wisceralny brzucha – na jakie problemy jest pomocny?

Masaż wisceralny brzucha jest terapią, która jest skierowana głównie do osób, które borykają się z zaparciami. Zaparcia są jedną z najczęstszych dolegliwości, która występuje u ludzi w krajach wysokorozwiniętych, w tym w Polsce i są najczęstszą przyczyną zgłaszania się do gastroenterologa.

Środki przeczyszczające są jednymi z najczęściej kupowanych leków w aptekach, ale w rozwiązaniu tego problemu nie zawsze trzeba sięgać po leki – może pomóc również fizjoterapeuta.

 

Masaż wisceralny brzucha – na zaparcia?

Zaparcie jest to sytuacja, kiedy człowiek nie oddaje stolca w odstępach czasowych większych niż 3 dni. Zwykle towarzyszy mu uczucie twardości stolca, trudności w jego oddawaniu oraz odczucie niepełnego wypróżnienia.

Najczęściej zaparcia mają podłoże czynnościowe, co oznacza, że wynikają z zaburzenia czynności jelita grubego, ale mogą być również objawem choroby dotyczącej tego odcinka przewodu pokarmowego.

 

Jakie czynniki mogą predysponować do wystąpienia zaparć?

 Jak w większości jednostek chorobowych, tak samo w przypadku zaparć istnieją czynniki, które sprawiają, że część pacjentów jest bardziej predysponowana do wystąpienia zaparć. Do tej grupy należą:

  • Osoby palące wyroby tytoniowe,
  • Osoby z nadwagą,
  • Osoby, których dieta jest uboga w błonnik,
  • Nadużywanie alkoholu,
  • Brak aktywności fizycznej,
  • Nieprawidłowa dieta.

Masaż wisceralny brzucha, czyli innymi słowy terapia wisceralna

 Metoda ta wywodzi się z tradycyjnej medycyny ludów słowiańskich, jednak w obecnych czasach jest wzbogacony o nową wiedzę z zakresu fizjologii i anatomii człowieka. Jest terapią wieloukładową – dotyczy układu pokarmowego, ale także moczowego, oddechowego, krążeniowego, mięśniowego oraz nerwowego. Jest jedną z najbardziej skutecznych metod terapii w przypadku dysfunkcji narządów jamy brzusznej.

Masaż wisceralny – jak przebiega wykonywanie zabiegu?

 Wykonanie masażu jest poprzedzone konsultacją, w czasie której terapeuta zapozna się z problemami danego pacjenta i wykluczy u niego ewentualne przeciwwskazania do wykonania zabiegu.

Jak już wcześniej wspomniano, masaż wisceralny jest to masaż brzucha. Polega ona na wykonywaniu przez terapeutę delikatnych ucisków w obszarze jamy brzusznej w odpowiedniej kolejności.

 

Terapia wisceralna – jakie techniki są stosowane?

 Wykonanie masażu wisceralnego wymaga zwykle zastosowania wielu różnych technik, sa to np.:

  • Makronaprężenia,
  • Technika fałdu „Piasta Kołodzieja” – czyli rolowanie skóry na powierzchni jamy brzusznej i okolicy żebrowej,
  • Masaż Rzepichy,

 

Masaż wisceralny brzucha – ile trwa?

 Pojedynczy zabieg trwa od 45 minut do półtorej godziny. Zależy to nie tylko od tego jak poważny u danego pacjenta jest problem z zaparciami, ale także od doświadczenia terapeuty. Dlatego tak ważny jest wybór odpowiedniego ośrodka fizjoterapii i odpowiedniego specjalisty, który wykona masaż.

 

Terapia wisceralna – jakie są przeciwwskazania do wykonania zabiegu?

 Jak do każdego zabiegu medycznego czy fizjoterapeutycznego do wykonania starosłowiańskiego masażu brzucha również istnieją przeciwwskazania. Jeśli występuje u Ciebie którekolwiek z nich, pamiętaj, aby poinformować o tym swojego terapeutę.

Do tych przeciwwskazań należą:

  • Choroby nowotworowe, szczególnie te w obrębie jamy brzusznej,
  • Świeże rany w obrębie jamy brzusznej,
  • Wczesna ciąża, a także ciąża zagrożona,
  • Ostra faza gruźlicy,
  • Choroby tkanki łącznej,
  • Ostra choroba któregokolwiek z narządów jamy brzusznej,
  • Choroba zakrzepowa naczyń krwionośnych,
  • Choroby infekcyjne przebiegające z wysoką gorączką.

 

Terapia wisceralna – jak wykonywać autoterapię?

 Ważnym aspektem terapii wisceralnej jest jej częste wykonywanie – nawet kilka razy dziennie – ważne jest to, aby fizjoterapeuta uczył pacjenta jak może się masować pomiędzy sesjami wykonywanymi w gabinecie fizjoterapeutycznymi. Wykonanie automasażu po zakończonych sesjach fizjoterapeutycznych, automasaż zapobiega nawrotowi zaparć.

 

Terapia wisceralna – jak wpływa na nasz układ pokarmowy?

Masaż brzucha jako rodzaj terapii manualnej poprawia przesuwanie się treści pokarmowej – dlatego tak ważny jest kierunek wykonywania masażu – musi być on zgodny z kierunkiem pasażu treści pokarmowej. Dzięki temu zapobiega formowaniu się kamieni kałowych, a zalegająca treść jelitowa zostaje usunięta. Masowanie brzucha znacznie poprawia perystaltykę jelit.

Terapia wisceralna – jaki wpływ ma masowanie brzucha na układ nerwowy?

 Jak wiadomo, stres ma wpływ na funkcjonowanie całego organizmu człowieka. Ma on również silny wpływ na układ pokarmowy – zaburza procesy trawienia. Przez to może mieć wpływ na zaburzenie regularności defekacji. Sytuacja ta ma miejsce za sprawą splotów neuronalnych znajdujących się w obrębie przewodu pokarmowego.

Zostały one nazwane jelitowym układem nerwowym. Właśnie za sprawą tych komórek impuls informujący nas o stresie, czy innych stanach emocjonalnych dociera do jelit i wpływa na regularność oddawania stolca. Masaż brzucha ma również korzystny wpływ na te neurony i poprawia ich funkcjonowanie.

 

Terapia wisceralna – jak przygotować się do masażu brzucha?

 Podobnie jak do wielu innych metod leczenia, warto przygotować się do wykonania masażu brzucha w odpowiedni sposób. Na kilka dni przed wykonaniem masażu należy przejść na dietę lekkostrawną oraz zadbać o to, aby organizm był odpowiednio nawodniony. Takie przygotowanie sprawi, że masaż brzucha będzie miał jeszcze lepsze efekty.

 

Terapia wisceralna – jakich rezultatów możemy się spodziewać?

Masaż brzucha ma od wielu wieków znane działanie poprawiające funkcjonowanie układu pokarmowego. Jest doskonałym sposobem na uporanie się z problemem zaparć. Wykonanie serii zabiegów masażu brzucha pozwoli na przywrócenie prawidłowego rytmu wypróżnień. Kontynuowanie automasażu po wykonanych w gabinecie fizjoterapeuty zabiegach znacznie zmniejsza prawdopodobieństwo nawrotu problemu z wypróżnieniami.

Terapia wisceralna – ile kosztuje masaż wisceralny brzucha?

 Cena terapii wisceralnej zwykle waha się pomiędzy 150 a 200 złotych. Zależy w dużej mierze od ośrodka fizjoterapii, w którym pacjent zdecyduje się ją wykonać.

Polecane jest wykonanie serii kilku zabiegów – zapewni to lepsze efekty.

 

Terapia wisceralna – ile zabiegów powinno się wykonać, aby osiągnąć rezultaty?

 Rekomendowane jest wykonanie serii 5 lub 6 zabiegów masażu brzucha w gabinecie fizjoterapeuty. Pomiędzy seriami zabiegów polecane jest wykonywanie automasażu, zgodnie z instrukcjami, które przedstawi specjalista. W przypadku, gdy problem jest większy, może być konieczne wykonanie większej ilości zabiegów.

Wyszkolony fizjoterapeuta będzie wiedział jaka ilość zabiegów będzie odpowiednia dla danego pacjenta. Aby osiągnąć jak najlepsze efekty należy ściśle przestrzegać jego zaleceń.

Podstawą tego, czy wykonany masaż będzie skuteczny jest wybór odpowiedniego ośrodka fizjoterapii, w którym zatrudnieni są wykwalifikowani specjaliści. Tylko taki fachowiec zapewni, że masaż zostanie wykonany w sposób prawidłowy, bezpieczny i efektywny.

 

Terapia wisceralna – czy uzupełnia się ją innymi metodami leczenia?

 Starosłowiański masaż brzucha przyniesie jeszcze lepsze rezultaty, jeśli uzupełnimy go za pomocą innych metod leczenia. Należy do nich:

  • Oczyszczanie jelit, np. przy pomocy oleju rycynowego,
  • Zabiegi hirudoterapii, czyli leczenie przy pomocy pijawek,
  • Fitoterapia, czyli stosowanie odpowiednich ziół,
  • Apiterapia, czyli leczenie produktami pszczelarskimi, takimi jak jad pszczeli.

Zastosowanie tych dodatkowych form leczenia może znacznie wspomóc pracę fizjoterapeuty i w jeszcze większym stopniu poprawić pracę naszych jelit.

 

Osteopatia wisceralna – w jakich innych schorzeniach może przynieść rezultaty?

Masaż brzucha ma zastosowanie również w terapii schorzeń innych niż zaparcia. Należy do nich zespół jelita drażliwego (Irritable Bowel Syndrome – IBS). W tym schorzeniu stosowane są następujące techniki masażu brzucha:

  • Technika rozluźniania sieci mniejszej,
  • Technika rozluźniania więzadła żołądkowo-przeponowego,
  • Technika mobilizacji ogólnej jelita cienkiego,
  • Technika poprawiająca mobilność jelita grubego,
  • Technika mobilizacji okrężnicy zstępującej,
  • Technika mobilizacji wątroby.

Terapia wisceralna nie jest wystandaryzowaną metodą leczenia w tym schorzeniu, jednak doświadczenie fizjoterapeutów pokazuje, że może być ona skutecznym wspomaganiem dla leczenia tej jednostki chorobowej – stanowi więc denne uzupełnienia jej leczenia.

 

Masaż brzucha – kiedy warto z niego skorzystać?

 Podsumowując, masaż brzucha może mieć duże benefity zdrowotne i korzystny wpływ na poprawę jakości życia wielu osób. Jeśli masz problemy z obrzękiem brzucha, to rozwiązaniem idealnym dla Ciebie będzie masaż limfatyczny brzucha.

Natomiast jeśli Twoim problemem są zaparcia, to rozwiązaniem przeznaczonym dla Ciebie będzie zastosowanie starosłowiańskiego masażu brzucha, czyli terapii wisceralnej.

Masaż brzucha może być także pomocny po zabiegach operacyjnych wykonywanych w obrębie jamy brzusznej – może pomóc w powrocie prawidłowej perystaltyki po zabiegu operacyjnym. Po operacji bardzo istotna jest również mobilizacja blizny. W tym celu również warto zasięgnąć pomogy wyszkolonego fizjoterapeuty.

Masaż brzucha może być pomocny w leczeniu wielu schorzeń związanych z jamą brzuszną. Jego wykonanie jest również bardzo bezpieczne dla pacjentów – nie ma praktycznie żadnych działań niepożądanych.  Dzięki temu stanowi idealne uzupełnienie dla standardowych metod leczenia.

 

  

 

Zadzwoń – zapytaj:

Tel:503-733-127

Masaż brzucha Poznań Swarzędz cena

Koszt wizyty diagnostyczno terapeutycznej wynosi 150 zł.

OPINIE O NAS:

Robert Bartunek
Robert Bartunek
2023-09-30
Fajne miejsce super baseny, a reszta też OK
Papik
Papik
2023-09-21
Bardzo dobre podejście do pacjenta i rzeczowa rozmowa. Nie liczy się kasa, a chęć pomocy !
Mikołaj Frąszczak
Mikołaj Frąszczak
2023-09-20
Super miejsce ,pomogli mi z ostroga piętowa
Daniel Sniadecki
Daniel Sniadecki
2023-07-29
Perfekcja
Kasia Włodarczyk
Kasia Włodarczyk
2023-07-27
Pełen profesjonalizm i dbałość o pacjenta, naprawdę gorąco polecam!!
Agnieszka Stachurska
Agnieszka Stachurska
2023-07-10
Profesjonalne podejście, zainteresowanie ze strony Pani terapeutki nie tylko zgłaszanym problemem, ale całym pacjentem. Szczerze polecam

Specjaliści KORE

fizjoterapeuta ortopedyczny, fizjoterapeuta uroginekologiczny, hirudoterapeuta

fizjoterapeuta ortopedyczny, fizjoterapeuta sportowy, hirudoterapeuta

osteopata cennik

fizjoterapeuta ortopedyczny, fizjoterapeuta stomatologiczny

 

Agnieszka Woelke

fizjoterapeuta ortopedyczny, fizjoterapeuta wisceralny

 

 

 

 

Natalia Kubiś – Redaktor medyczny

Studiuje Medycynę na kierunku lekarskim w Collegium Medicum UJK w Kielcach. .Zajmuje się tworzeniem artykułów medycznych. Interesuje się ortopedią, rehabilitacją, okulistyką i ginekologią. Na co dzień jest miłośniczką podróży i dobrych książek.

Bibliografia

Bibliografia:

  1. Emilia Dadura, Piotr Stępień, Dagmara Iwańska, Agnieszka Wójcik – Ocena działania masażu gastrycznego brzucha u chorych z zaparciem objętych stacjonarną opieką paliatywną – badanie pilotażowe, Postępy Rehabilitacji (4), 19 – 34, 2017
  2. Joanna Zaucha – Skuteczność́ Starosłowiańskiego Masażu Brzucha w problemach z wypróżnianiem, https://funkcjonalnaterapiatrzewi.pl/wp-content/uploads/2018/10/Joanna-Zaucha-SMB-praca-licencjacka.pdf
  3. http://www.leksykonmasazu.pl/slowko/drenaz-limfatyczny-brzucha-szkola-polska/934
  4. Katarzyna Kocińska – Układ limfatyczny – czym jest chłonka (limfa) i obrzęk limfatyczny? https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/chorobyskory/73423,choroby-ukladu-naczyn-limfatycznych
  5. dr. hab. n. med. Łukjan Andrijuk, lek. Med. Paweł Labinskij, Władysław Batkiewicz – Manualna terapia wisceralna – diagnostyka i postępowanie terapeutyczne, Wiedza w praktyce, 1/2016, str. 43-37 http://staroslowianskimasazbrzucha.pl/wp-content/uploads/2016/03/Rehabilitacja-w-Praktyce-nr-1-2016-str.-43-47.pdf
  6. dr n. med. Małgorzata Chochowska, mgr Daria Kotek – Osteopatia w leczeniu holistycznym zespołu jelita nadwrażliwego, https://centrum-kore.pl/wp-content/uploads/2020/03/Osteopatia_w_leczeniu_zespolu_jelita_drazliwego_CHOCHOWSKA_KOTEK.pdf

 

Data ostatniej aktualizacji: 22.08.2023