Sir James Watson i Francis Crick w 1953 roku dokonali przełomowego odkrycia podwójnej helisy DNA. Rok później indyjski profesor, Gopalasamudram Narayana Ramachandran jako pierwszy wyznaczył strukturę kolagenu ludzkiego.
Zdawać by się mogło, że owe czasy nie są tak odległe, a jednak wydarzenia te zrewolucjonizowały świat nauki, wprowadzając zupełnie nowe spojrzenie na medycynę. Wiele badanych dziś leków to cząsteczki oddziałujące z DNA, leki biologiczne, przeciwciała czy inne białka.
Druga połowa XX wieku stała pod znakiem rosnącego zainteresowania biologicznymi aspektami farmaceutyków. Odwieczny popyt na młodość zapewniał producentom niezliczone zyski z wprowadzanych na rynek coraz to nowszych preparatów.
Nie inaczej było z kolagenem, który od lat 80. XX w. zyskiwał coraz większą popularność, a co za tym idzie występował w coraz to nowszych połączeniach o formach preparatów. Jednym z nich jest pomysł stosowania kolagenu na stawy – jako działanie profilaktyczne i lecznicze.
W CENTRUM KORE w Swarzędzu koło Poznania mamy duże doświadczanie kliniczne w leczeniu chorób stawów.
Kolagen – informacje ogólne
Kolagen stanowi około 30% wszystkich białek naszego ciała. Jest główną składową tkanki łącznej, a także podstawowym budulcem wszystkich tkanek naszego organizmu.
Kolagen jest podstawowym składnikiem błon komórkowych, szkieletu komórkowego oraz spoiwem wszystkich układów narządów. Głównymi aminokwasami tworzącymi kolagen są prolina i glicyna. Struktura kolagenu różni się jednak w zależności od miejsca występowania w naszym ciele.
Znaczenie kolagenu:
- Funkcja budulcowa
- Funkcja ochronna (rusztowanie wokół narządów wewnętrznych)
- Funkcja immunologiczna (zapobiega przedostawaniu się drobnoustrojów, komórek nowotworowych i toksyn w układzie odpornościowym)
- Funkcja nawilżająca dla skóry
- Funkcja odnawiająca i kondycjonująca dla skóry
- Wzrost gęstości kości
- Ochrona tkanki chrzęstnej
Jak widać kolagen odpowiada za mnogość działań. Nie trudno jest znaleźć wiele jego zalet, zatem naturalnym jest, że nie spada zainteresowanie owym produktem.
Białka kolagenowe wykazują niezwykłą niejednorodność. Wynika to z faktu, że są kodowane przez wiele genów naszego organizmu. W związku z tym właściwości kolagenu, w zależności od typu tkanki mogą być różne.
Przykładowo – regeneracja kolagenu najszybciej przebiega w tkance łącznej, zaś w ścięgnach zdecydowanie dłużej. W związku z tym nie ustają poszukiwania coraz to nowszych metod udoskonalania procesów regeneracji kolagenu (zwłaszcza w obrębie aparatu ruchu).
W związku z powyższym kolagen jest chętnie stosowanym środkiem u osób aktywnych fizycznie oraz pacjentów chcących poprawić funkcjonowanie stawów.
Kolagen – niedobory
Niedobory kolagenu zaczynają się zwykle po 25-30 rokiem życia. W tym okresie kolagenu zaczyna ubywać, zaś proces biosyntezy nie nadąża za procesem degradacji. Dodatkowo mikro urazy wynikające z błędnych form treningu, okres pomenopauzalny oraz wiek powyżej sześćdziesiątki wpływają na znaczne niedobory kolagenu.
Jaki zatem jest cel zwiększania ilości kolagenu w naszym ciele? Przede wszystkim chodzi o zdrowy balans między jego rozpadem a produkcją. Nasz organizm potrzebuje pewnej stałej, konkretnej ilości kolagenu do uzyskania w tym zakresie homeostazy.
Jego zbyt duża ilość nie będzie zatem czynnikiem magicznej poprawy stanu zdrowia, kondycji skóry, nadzwyczajnej wytrzymałości stawów. Przede wszystkim powinniśmy zastanowić się jaka jest przyczyna naszych dolegliwości.
Co zamiast kolagenu na stawy?
W głównej mierze uszkodzenia aparatu ruchu wynikają z przypadkowych sytuacji (upadków, poślizgnięć, zwichnięć), błędów w treningu (zbyt intensywnych ćwiczeń, braku rozgrzewki, ryzykownych form aktywności fizycznej), nadwagi, złej diety, a nawet chorób (często autoimmunologicznych.
W pierwszej kolejności powinniśmy zatem zadbać o nasze stawy (jak i cały aparat ruchu). Jeśli to możliwe należy doprowadzić do odciążenia stawów (mówiąc wprost – należy schudnąć). Prawidłowy trening powinien odbywać się pod okiem specjalisty, który dobierze ćwiczenia w ten sposób, aby nie narażały nadmiernie naszych stawów podczas redukcji masy.
Po drugie – dieta. Podstawą zarówno walki z nadwagą i otyłością, jak i dobrego zaopatrzenia naszych stawów w niezbędne dla nich składniki odżywcze, jest dieta. Cukier rafinowany wpływa na szybszą degradację naturalnego kolagenu. Jednym z popularnych schorzeń stawów jest dna moczanowa (odkładanie się kryształków kwasu moczowego w stawach) spowodowana często zwiększoną podażą puryn.
Zatem należy unikać słodyczy, fruktozy, owoców morza, dziczyzny, szpinaku, warzyw strączkowych, drożdży, podrobów, ryb morskich, grzybów, kofeiny czy alkoholu.
Ponadto na przyspieszoną degradację kolagenu wpływa palenie papierosów, stres i nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV. Zatem dobrze jest zadbać o wykluczenie powyższych czynników.
Wprowadzenie powyższych zmian w naszym życiu może pomóc w naturalnej poprawie funkcjonowania układu ruchu. Jednak nie wyeliminuje chorób oraz nie sprawi, że naturalny kolagen będzie zawsze na prawidłowym poziomie.
Kolagen – panaceum?
Czy zatem wystarczy przyjąć kolagen (np. w formie doustnej) i uzupełnić tym samym jego niedobory? Otóż i tak i nie. Przede wszystkim kolagen to białko. Jest zatem trawione przez nasz żołądek dokładnie tak samo jak jajka, czy mięso.
Jeśli zjemy wędzoną makrele, to nie znaczy że dostarczymy budulca do biosyntezy skrzeli, albo płetw w naszym organizmie. Tak samo tutaj. Kolagen pod wpływem trawienia ulega rozpadowi na pojedyncze aminokwasy, które dopiero stanowią materiał budulcowy dla naturalnie powstającego kolagenu.
Kwestia tylko tego czy dane aminokwasy będą odpowiednie do podjęcia syntezy kolagenu oraz czy nasz organizm zechce je wykorzystać. Dodatkowo zachodzi pytanie, w którym miejscu zostaną one użyte.
Nie ma zatem jednoznacznej odpowiedzi, czy nasze ciało zechce współpracować i czy uzupełni niedobory kolagenu akurat tam gdzie mamy na to ochotę. Niemniej badania (oparte głównie o modele zwierzęce) zdają się potwierdzać dobroczynny wpływ kolagenu w poprawie funkcjonowania stawów.
Dostarczenie materiału budulcowego, jak i poniekąd oszukanie naszego organizmu (podając mu produkty rozpadu endogennego kolagenu) powinno wpłynąć pobudzająco na jego regenerację.
Naturalne źródła kolagenu obejmują główne produkty odzwierzęce. Jednak standardowa dieta nie jest w stanie pokryć niedoborów tego białka. Z pomocą przychodzą suplementy kolagenu dostępne w wielu aptekach.
Główną formą dostępną na rynku jest hydrolizat kolagenu. Jego lepsza wchłanialność i przyswajalność wpływa na biodostępność tegoż białka. Niejednokrotnie preparaty dostępne na rynku zawierają dodatkowe składniki, takie jak witaminę C, A czy E, cynk, selen, wyciągi ziołowe, biotyna, kwas chondroitynosiarkowy, kwas hialuronowy, a nawet jony miedzi, które zdają się wpływać na poprawę biosyntezy kolagenu.
Efekty terapeutyczne kolagenu mogą zachodzić dopiero po czasie, co wynika z trwającej przebudowy włókien. Istnieją również kolageny pochodzenia niezwierzęcego.
Kolageny odzwierzęce nie są naturalnym produktem dla naszego ciała. W związku z tym mogą powodować wystąpienie nadwrażliwości, podrażnień, uczuleń. Trwają intensywne prace nad kolagenem autologicznym, którego zaletą jest ograniczony wpływ uczulający.
Najmocniejszy kolagen na stawy
Przede wszystkim kolagen (jak to już wcześniej opisano) działa jak budulec, „a bez budulca nie ma pałacu” cytując klasyk. Zatem nie możemy rozpatrywać kolagenu w kontekście mocy działania. Nie jest to np. inhibitor enzymy, aby mógł działać silniej lub słabiej.
Inną cechą jest biodostępność. To nic innego jak ułamek podanej dawki, która finalnie dostała się do krążenia ogólnego. Przyjmuje się, że kolagen rybi wykazuje lepszą biodostępność od wieprzowego.
Kolagen może przyjąć wspomnianą już wcześniej formę hydrolizatu, ale także liofilizatu (metoda usuwania wody przez suszenie sublimacyjne). Nie ma jednak jednoznacznych dowodów, że któryś z nich jest lepszy, choć idzie się spotkać z opinią, że ten drugi (za czym idzie też cena).
Warto przytoczyć, że aktualnie znanych jest 29 rodzajów kolagenu. Różnią się one od siebie struktura przestrzenną oraz miejscem występowania w organizmie. W chrząstkach stawowych znajduje się głównie kolagen typu II.
Suplementacja kolagenu bywa stosowana przez pacjentów już na samym początku występowania dolegliwości stawowych. Wspomniany już kolagen rybi wykazuje lepszą rozpuszczalność ze względu na rzadsze wiązania między włóknami.
Kolagen rybi może stanowić dobry wybór również dla dzieci. Ze względu na swoje właściwości jest mniej uczulający i skuteczniejszy niż kolageny wieprzowe czy bydlęce. Istnieje też możliwość podania kolagenu rybiego w formie zastrzyków.
Większość preparatów z kolagenem to suplementy diety. Należy jednak pamiętać, że suplementy diety nie mają statusu leku, a co za tym idzie wymagają znacznie mniejszej ilości badań przed oraz w trakcie wprowadzenia do obrotu. Nadzór nad ich działaniem prowadzi SANEPID, a nie inspekcja farmaceutyczna.
Inne są też ścieżki kontroli i raportowania, a także wstrzymywania obrotu leków i suplementów diety. Niemniej nie jest też tak, że suplementy są od razu szkodliwe. Ich skład i działanie nie muszą (lecz mogą) odbiegać od preparatów o statusie leku, jednak dobrze jest znać powyższe różnice powierzając im swoje zdrowie.
Przykładem preparatu o statusie wyrobu medycznego (a nie suplementu) jest MD-Poly. Preparat ten jest w formie roztworu do iniekcji 2ml x 10 fiolek. Zaleca się stosowanie go przez wykwalifikowany personel sektora opieki zdrowotnej.
Kolagen na kolana
No dobrze, ale czy kolagen na stawy / kolana to w ogóle dobry pomysł? Jak już wspomniano – preparaty na rynku są. Czy zatem ich obecność świadczy o ich dobrym, udokumentowanym i potwierdzonym badaniami działaniu? Czy może o wykreowaniu pewnej potrzeby.
Przede wszystkim gdy mówimy kolagen – myślimy skóra, stawy, włosy. O ile istnieją (i to całkiem obszerne) badania dotyczące suplementacji doustnej kolagenu w kontekście poprawy kondycji skóry, o tyle nie ma wiele recenzowanych pozycji, które odnosiłyby się do poprawy funkcjonowania stawów.
Pewne jest jedno. Jeśli już, to szansa jest na poprawę przy stosowaniu kolagenu w formie doustnej. Wszelkie kremy, maści i żele nie pomogą na stawy. Ba, nie wiele dadzą dla samej skóry, a to przecież ona jest na pierwszym froncie zetknięcia z preparatem.
Kolagen jest bowiem białkiem i nie ma szans, by tak wielka cząsteczka przeniknęła przez skórę do głębiej położonych warstw. Gdyby było inaczej nasza skóra nie spełniałaby żadnych właściwości ochronnych.
Jeżeli już decydujemy się na suplementację kolagenu należy skupić się na preparatach doustnych, których zawartość tego białka relatywnie duża, a biodostępność wyższa. Niemniej to nasz organizm sam zdecyduje, czy wykorzysta podany mu kolagen (i rozłożony w organizmie do aminokwasów) do ponownej syntezy kolagenu.
Kolagen do picia na stawy
Jak już wspomniano wcześniej, forma doustna ma podstawy do zadziałania. Preparatów z kolagenem jest relatywnie bardzo dużo. Istnieją też formy kolagenu do picia.
Sam kolagen nie jest smaczny, zatem dodawane są tam różnego rodzaju polepszacze smaku, słodziki, cukry (uwaga dla diabetyków!), aromaty itp.
Istnieją zarówno kolageny w formie płynów, jak i w postaci proszków do sporządzania roztworu doustnego. Często można spotkać się w formą fiolek, które przybierają różny kształt i formę.
Najlepiej przyswajalny kolagen na stawy
Przyswajalność jest bardzo ważną cechą produktu, w tym suplementu diety. O ile w przypadku leków istnieje duże pole koniecznych badań z zakresu metabolizmu, farmakokinetyki, badań klinicznych itd., o tyle w przypadku suplementów diety należy kierować się badaniami niezależnych ośrodków.
Wszelkie rankingi to często autoreklamy, a wpisy na blogach to sponsorowane kampanie. Ciężko jest wskazać jeden preparat o najlepszej biodostępności. Po prostu rynek suplementów to powiększająca się z dnia na dzień pula wyrobów, których nie sposób przebadać i ujednolicić.
Kolagen rybi wydaje się jednak wykazywać wyższą biodostępność niż wieprzowy i wołowy.
Kolagen na stawy opinie
Opinie pacjentów są bardzo różne. Jedni twierdzą, że nie odczuli poprawy pomimo wielomiesięcznej kuracji, zaś inni wskazują, że dolegliwości ustąpiły bardzo szybko.
Nie sposób tego zweryfikować. Nie zawsze (a może nawet zazwyczaj nie) to niedobór kolagenu jest problemem.
Pacjenci często zwracają uwagę (co słuszne) na sprawdzone marki suplementów diety. Niektóre firmy mają w swoim portfolio zarówno leki, jak i suplementy.
Można zatem wierzyć, że znane, duże i sprawdzone firmy zapewniają najwyższej jakości standardy. O to właśnie często pytają pacjenci w aptece. Z chęcią sięgają po preparaty ze sprawdzonych źródeł.
Ciekawą kwestią jest zasadność stosowania tego typu suplementów. Wielu pacjentów zdaje sobie sprawę z ciężkiej do oszacowania skuteczności terapii, jednak nawet dla efektu placebo decydują się na jej wdrożenie.
Istnieją badania, potwierdzające, że doustnej przyjmowanie bioaktywnych peptydów kolagenowych zmniejsza w sposób istotny statystycznie ból stawów związany z aktywnością fizyczną dorosłych. Zatem zasadne wydaje się być stosowanie ich u sportowców. Zmniejszyła się także liczba ponownych urazów skręcenia stawu skokowego.
Przykładowe suplementy z kolagenem
Mnogość preparatów w tej grupie może doprowadzić do bólu głowy pacjenta. A po co mu on, skoro już i tak bolą go stawy? W tym celu warto przedstawić 5 przykładowych preparatów, które znacząco różnią się od siebie i warto zgodnie z własnym sumieniem (tudzież konsultacją z farmaceutą) rozważyć płynące z nich zalety stosowania.
- FlexEmpire – preparat zawierający 2 rodzaje kolagenu rybiego (hydrolizat i liofilizat – łącznie 600mg). Zróżnicowana forma sprawia, że preparat nie ogranicza się jedynie do jednej formy. Kolagen pochodzenia rybiego o dobre przyswajalności. Dodatkowo zawiera bardzo duży arsenał substancji pomocniczych, w tym witamina C, mangan, siarczan glukozaminy, kwas hialuronowy, ekstrakt z imbiru i inne.
- FlexiStav Xtra – preparat zawierający aż 10g hydrolizatu kolagenu. Widoczna wysoka dawka może skutecznie uzupełniać niedobory. Ponadto obecne dodatkowe substancje wspomagające jak kwas hialuronowy, ekstrakt z awokado, ekstrakt z liści zielonej herbaty, kurkumina, chondroityna i inne. Sam suplement ma formę proszku w saszetce i należy go rozpuścić szklance wody. Preparat zawiera kofeinę.
- Tendoxan – suplement diety stosowany w celu poprawy funkcjonowania ścięgien i więzadeł. Zawiera małą dawkę hydrolizatu kolagenu, jednak wspomożoną obecnością mukopolisacharydów, manganu i witaminy C. Preparat jest w formie kapsułek.
- MD-Knee – nie jest suplementem diety. To wyrób medyczny stosowany w postaci zastrzyków do stawu kolanowego. Tego typu preparaty są znacznie droższe (ok. 600zł za 10 fiolek) ale też znajdują większe uznanie w branży medycznej. Stosowany jest on w celu poprawy ruchomości stawu kolanowego i łagodzeniu bólu podczas poruszania nim.
- MD-Poly – również nie jest suplementem diety. To także wyrób medyczny. Stosowany do poprawy ruchomości stawów, łagodzenia bólu przy poruszaniu nimi, wspomaganiu rozciągania mięśni. Aplikowany w postaci iniekcji dostawowych i okołostawowych.
Przed sięgnięciem po preparaty z grupy suplementów diety z kolagenem dobrze jest skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. Bowiem one również (pomimo swojej dostępności) mogą powodować różnoraki skutki uboczne.
Tel: 503-733-127
ZOBACZ OPINIE O NAS W GOOGLE
Specjaliści KORE
Bibliografia:
Did You Know an Indian Scientist Uncovered the Structure of the Human Body’s Most Abundant Protein? [10.07.2023r.]
Dressler P, Gehring D, Zdzieblik D, Oesser S, Gollhofer A, König D. Improvement of Functional Ankle Properties Following Supplementation with Specific Collagen Peptides in Athletes with Chronic Ankle Instability. J Sports Sci Med. 2018 May 14;17(2):298-304. PMID: 29769831; PMCID: PMC5950747.
Godek, P. Kolagen w iniekcjach okołokręgowych. [10.07.2023r.]
https://farmacja.pl/czy-doustny-kolagen-dziala-w-stawach/ [10.07.2023r.]
Książek-Czekaj, A., Wiecheć, M. Kolagen – w jaki sposób wspiera pracę fizjoterapeuty? [10.07.2023r.]
Watanabe-Kamiyama M, Shimizu M, Kamiyama S, Taguchi Y, Sone H, Morimatsu F, Shirakawa H, Furukawa Y, Komai M. Absorption and effectiveness of orally administered low molecular weight collagen hydrolysate in rats. J Agric Food Chem. 2010 Jan 27;58(2):835-41. doi: 10.1021/jf9031487. PMID: 19957932.
Zdzieblik D, Brame J, Oesser S, Gollhofer A, König D. The Influence of Specific Bioactive Collagen Peptides on Knee Joint Discomfort in Young Physically Active Adults: A Randomized Controlled Trial. Nutrients. 2021 Feb 5;13(2):523. doi: 10.3390/nu13020523. PMID: 33562729; PMCID: PMC7915677.
Zuchowski, A., & Nowicka-Zuchowska, A. (2019). Kolagen–rola w organizmie i skutki niedoboru.
Data publikacji: 29.08.2023
Data ostatniej aktualizacji: 26.11.2024
