Chondromalacja rzepki to jedno z najczęstszych schorzeń stawu kolanowego, szczególnie u kobiet. Choroba ta jest spowodowana uszkodzeniem chrząstki, która pokrywa kość rzepki, co prowadzi do bólu, trudności w poruszaniu się oraz ograniczenia codziennej aktywności.
W tym artykule omówimy przyczyny, objawy oraz dostępne metody leczenia chondromalacji rzepki.
W Centrum KORE w Swarzędzu (15 min. od centrum Poznania) mamy duże doświadczenie w diagnozowaniu i leczeniu chondromalacji rzepki.
Anatomia rzepki
Rzepka to największa trzeszczka w ludzkim ciele. Jest ona jednym z elementów stawu kolanowego, a dokładnie znajduje się w obrębie ścięgna mięśnia czworogłowego uda. Rzepka ma kształt zbliżony do trójkąta.
Jej główne zadanie to zapobieganie nadmiernemu wyprostowi kończyny dolnej w stawie kolanowym. Rzepka ma przede wszystkim funkcję amortyzującą, dlatego tak łatwo ulega urazom i przeciążeniom.
Najczęstsze urazy rzepki
Rzepka może ulec uszkodzeniu w różnych mechanizmach. Najczęściej dochodzi do tego w wyniku przeciążenia, któremu towarzyszy silny ból. Choroby rzepki mogą być również spowodowane urazami mechanicznymi, takimi jak skręcenie lub zwichnięcie stawu, upadek na kolano lub w wyniku wypadku komunikacyjnego.
Do uszkodzenia rzepki może również dojść wskutek przeciążenia stawu, takiego jak długotrwałe skoki lub przez zbyt intensywne ćwiczenia. Zmiany zwyrodnieniowe rzepki, do których zaliczamy zapalenie rzepki lub zanik rzepki, mogą również powodować bolesne dolegliwości.
Czym jest chondromalacja rzepki?
Chondromalacja to schorzenie z rodziny chondropatii, czyli patologii dotyczących tkanki chrzęstnej. Polega ona na rozmiękaniu i pojawianiu się w niej ubytków. Rzepka jest pokryta chrząstką, która zapobiega jej ścieraniu oraz umożliwia pełnienie funkcji amortyzującej wstrząsy i obciążenia kończyny dolnej.
Rzepka jest pokryta chrząstką szklistą, która nie jest unerwiona i unaczyniona, stąd brak u niej zdolności do regeneracji w razie uszkodzenia. W zależności od tego, jak daleko jest posunięty proces degeneracyjny, można wyróżnić 4 stopnie zaawansowania chondromalacji (zwane skalą Outerbridge’a).
I stopień cechuje się widocznym rozmiękaniem chrząstki. II stopień to uszkodzenie warstwy powierzchownej, obecność pęknięć oraz utrata gładkości przez tkankę. III stopień cechuje się obecnością pęknięć, które sięgają do warstwy głębokiej oraz ubytków chrząstki, które nie dochodzą jeszcze do kości. IV stopień uszkodzenia obejmuje zdarcie pokrywy chrzęstnej i ubytek tkanki aż do kości.
Przyczyny chondromalacji rzepki
- Płeć – odmienna budowa anatomiczna kobiet względem mężczyzn predysponuje je do wystąpienia chondromalacji rzepki. Damska miednica jest szersza, co powoduje, że przyczep aparatu wyprostnego jest bardziej z boku, niż ma to miejsce w przypadku mężczyzn. To sprawia, że u kobiet rzepka ma większą skłonność do uciekania na bok, co prowadzi do chondromalacji, a w konsekwencji również do zwyrodnień tej kości.
- Zbyt mała ilość ruchu – chrząstka nie jest unaczyniona i unerwiona, dlatego ma znikome zdolności regeneracyjne. Jej odżywianie odbywa się przez płyn stawowy, w którym znajdują się niezbędne do jej funkcjonowania składniki.
Płyn ten jest pompowany w obrębie stawu podczas wykonywania ruchu. Jeżeli osoba wykonuje zbyt małą ilość ruchu, chrząstka jest gorzej odżywiona, co może prowadzić do zmian degeneracyjnych w jej obrębie.
- Nieprawidłowe ułożenie rzepki – boczne przyparcie, zbyt wysokie ustawienie rzepki, niestabilność, lateralizacja.
- Długotrwałe pozostawanie w pozycji siedzącej – pozycja siedząca jest dla człowieka najmniej fizjologiczna ze wszystkich. Zbyt częste i długie siedzenie jest wyjątkowo zgubne dla stawu rzepkowo-udowego, ponieważ rzepka jest przyciśnięta do bloczka kości udowej. Taki stan może po pewnym czasie skutkować uszkodzeniem chrząstki, pokrywającej powierzchnię wewnętrzną rzepki.
- Słabe mięśnie stabilizujące staw kolanowy
- Zbyt intensywna aktywność fizyczna, która opiera się na wykorzystywaniu pozycji narciarskiej lub taka, która powoduje dociskanie rzepki do kości udowej.
Objawy, które towarzyszą chondromalacji rzepki
Chondromalacja rzepki może być wykryta bardzo późno, ponieważ nie towarzyszą jej specyficzne objawy. Głównym symptomem jest ból z przodu kolana. Dolegliwości mają różne nasilenie w zależności od pozycji, w której znajduje się osoba.
Zazwyczaj ich nasilenie następuje przy długotrwałym siedzeniu, wchodzeniu lub schodzeniu ze schodów oraz siadaniu bądź wstawaniu z krzesła. Ból może nasilać się również podczas wykonywania aktywności fizycznych, które obciążają stawy kolanowe.
Najbardziej daje się we znaki pozycja narciarska (na lekko ugiętych kolanach). Dolegliwości mogą być też bardziej uciążliwe podczas zmian pogody, przy wzmożonej wilgoci i chłodzie. Chondromalacja ma to do siebie, że naprzemiennie następują po sobie dwie fazy – zaostrzenie i złagodzenie objawów.
Diagnostyka chondromalacji rzepki
Metoda diagnostyczna, jaka zostanie zastosowana u danego pacjenta, zależy głównie od nasilenia objawów, które jej towarzyszą. Jeżeli ból jest nie do zniesienia i lekarz przewiduje konieczność wykonania zabiegu operacyjnego, należy wykonać zdjęcie rentgenowskie w projekcji AP i Merchanta, a także rezonans magnetyczny.
W przypadku, gdy operacja nie jest konieczna, diagnostyka opiera się na badaniu przedmiotowym, wykonywanym przez ortopedę, wywiadzie oraz wykonaniu rezonansu magnetycznego (co zdarza się jednak stosunkowo rzadko).
Leczenie chondromalacji rzepki
Leczenie chondromalacji rzepki może być różne, w zależności od tego w jakiej fazie choroby znajduje się pacjent.
Faza ostra
Chondromalacja rzepki w ostrej fazie, w której dominują dolegliwości bólowe, wymaga zastosowania kilku metod:
- leczenia farmakologicznego z zastosowaniem leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych
- metod fizykoterapeutycznych: jonoforezy przeciwzapalnej, krioterapii, pola magnetycznego czy terapii laserem wysokoenergetycznym (HILT)
- środków miejscowych o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym, np. maści z NLPZ
- odpoczynku i odciążenia kończyny dolnej.
Krioterapia w leczeniu osteomalacji rzepki
Krioterapia jest zabiegiem leczniczym, który polega na poddaniu chorego obszaru ciała działaniu niskich temperatur. Dzięki tej metodzie leczenia możliwe jest redukowanie dolegliwości bólowych, które w ostrej fazie osteomalacji rzepki są często trudne do zniesienia i znacznie obniżają komfort życia.
Przeprowadzana jest z zastosowaniem ciekłego azotu lub innych substancji, które obniżają temperaturę skóry i tkanek. Krioterapia jest szczególnie skuteczna w leczeniu stanów zapalnych stawów, mięśni czy ścięgien. Sprawdza się również w zwalczaniu trądziku i egzemy.
Ponadto, krioterapia jest często stosowana do zmniejszania obrzęków, które w ostrej fazie osteomalacji mogą się pojawiać. Krioterapia jest bezpiecznym i skutecznym zabiegiem leczniczym, który może być stosowany w wielu schorzeniach. Może być wykonywany w gabinecie lekarskim, a także w domu z zastosowaniem chłodzących okładów lub krioterapii komercyjnej.
Zabieg może trwać od kilku sekund do kilku minut, w zależności od obszaru ciała, który jest leczony. Krioterapia jest skuteczną i bezpieczną metodą leczenia, która może przynieść znaczną ulgę osobom cierpiącym z powodu osteomalacji rzepki, a także wielu innych schorzeń. Przed wykonaniem zabiegu należy skonsultować się z lekarzem w celu ustalenia, czy krioterapia może być zastosowana w tym przypadku.
Laser wysokoenergetyczny (HILT) w leczeniu osteomalacji rzepki
Laser HILT to jedna z najbardziej zaawansowanych metod leczenia osteomalacji rzepki. W porównaniu ze zwykłym laserem generuje on około 30 razy większą moc, co przekłada się na wyższą skuteczność działania.
Laser wysokoenergetyczny HILT emituje promieniowanie elektromagnetyczne, które może trafiać nawet na głębokość 5 centymetrów poniżej powierzchni skóry. Wiązka dostaje się do zdegenerowanych struktur, zwiększając ich metabolizm i przyspieszając procesy regeneracyjne.
Laser HILT podnosi również temperaturę w obrębie tkanek, co zwiększa ich ukrwienie i sprawia, że jest do nich dostarczanych więcej substancji odżywczych. Laser działa zbawiennie nie tylko w przypadku rozmiękania chrząstki rzepki.
Sprawdza się również w przypadku zmian zwyrodnieniowo – przeciążeniowych przyczepów mięśni, chorób reumatycznych, utrudnionych zrostów kostnych czy stanów zapalnych mięśni, stawów czy pochewek ścięgnistych.
Pole magnetyczne na osteomalację i zmiany zwyrodnieniowe
Pole magnetyczne w pozytywny sposób oddziałuje na stawy kolanowe, które w naszym starzejącym się społeczeństwie ulegają coraz częściej zwyrodnieniu. Zabieg ten zmniejsza dolegliwości bólowe, a tym samym w znacznym stopniu zwiększa sprawność ruchową pacjenta.
Pole magnetyczne działa przeciwbólowo, przeciwzapalnie oraz zwiększa ukrwienie tkanek, co znacznie sprzyja procesom regeneracyjnym. Jego działanie dodatkowo wzmacnia układ immunologiczny oraz zmniejsza obrzęki.
Środki działające przeciwbólowo i przeciwzapalnie
Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) to leki, które blokują działanie czynników zapalnych w organizmie, zmniejszając tym samym ból, stan zapalny i obrzęk. Przykłady NLPZ to:
- Paracetamol – blokuje aktywność enzymów, które są odpowiedzialne za produkcję prostaglandyn, czyli czynników zapalnych. Przykładowe leki: APAP, Acenol, Calpol, Efferalgan, Megapar, Panacit Sprint, Panadol Sprint, Pedicetamol.
- Naproksen – blokuje syntezę prostaglandyn, co skutkuje zmniejszeniem bólu i stanu zapalnego. Przykładowe leki: 4Flex PureGel, Anapran EC, Apo-Napro, Naproxen 500 Hasco, Naproxen Genoptim, Opokan Actigel.
- Ibuprofen – blokuje działanie enzymów odpowiedzialnych za syntezę prostaglandyn i innych czynników zapalnych. Przykładowe leki: Dolgit, Dolgit Gel, IbuTeva, Ibumax, Ibuprex, Ibuprom, Nurofen.
- Kwas acetylosalicylowy – blokuje działanie enzymu cyklooksygenazy, który jest odpowiedzialny za produkcję prostaglandyn. Przykładowe leki: Acard, Aspirin, Aspicort, Polocard, Maxipirin, Proficar.
Faza przewlekła
- modyfikacja ćwiczeń i nasilenia aktywności fizycznej
- fizykoterapia: kąpiele borowinowe, pole magnetyczne, ultradźwięki
- terapia manualna rzepki
- zastrzyki dostawowe z kwasu hialuronowego oraz sterydów
- ćwiczenia wzmacniające mięsień czworogłowy uda
- ćwiczenia rozciągające mięsień czworogłowy uda oraz pasmo biodrowo – piszczelowe
- terapia orthokine
- leczenie operacyjne.
Leczenie operacyjne chondromalacji rzepki
Operację chondromalacji rzepki przeprowadza się stosunkowo rzadko. Wskazaniami do zabiegu są:
- nieprawidłowa budowa stawu, np. niestabilność rzepki, wysokie ustawienie rzepki, lateralizacja lub boczne przyparcie rzepki, a także koślawość stawu kolanowego
- urazowe uszkodzenia chrząstki, spowodowane stłuczeniem
- artroza stawu rzepkowo – udowego niewiadomego pochodzenia.
Rehabilitacja pacjentów cierpiących na osteomalację rzepki
Rehabilitacja pacjentów z osteomalacją ma na celu przede wszystkim redukcję bólu oraz pracę nad zwiększeniem ruchomości stawu oraz elastyczności mięśni.
Poprawa elastyczności mięśni
- Rozciąganie mięśnia czworogłowego uda wykonuje się na łóżku leżąc na brzuchu. Jedna noga powinna zwisać i opierać się na podłożu w lekkim ugięciu. Do stopy przymocuj pasek i naciągaj nogę zgiętą, leżącą na leżance. Ruch powinno się prowadzić do pierwszego momentu uczucia rozciągania. Wykonaj 4 powtórzenia na stronę.
- W pozycji leżącej na boku ugnij kończynę dolną opartą na podłodze. Następnie przyciągnij piętę do pośladka znajdującej się wyżej kończyny dolnej do momentu uczucia rozciągania. Wykonaj 5 powtórzeń na każdą ze stron.
- W pozycji siedzącej zegnij kolano nogi, którą chcesz rozciągnąć i przełóż stopę na stronę zewnętrzną kolana nogi, która została wyprostowana. Zrotuj tułów w kierunku nogi, którą rozciągasz. Łokciem przeciwnej ręki wykonaj ruch przywiedzenia kończyny rozciąganej do momentu pierwszego uczucia napięcia. Wykonaj po 4 powtórzenia na stronę.
Najczęściej zadawane pytania
Czego nie można robić, mając chondromalację?
Chondromalacja rzepki to stan, w którym staw rzepkowo-udowy jest uszkodzony, co prowadzi do zmniejszenia lub zniszczenia chrząstki, która zapewnia płynność ruchu. Dlatego też, mając chondromalację rzepki, należy unikać wszelkich aktywności, które mogą działać drażniąco na staw lub zwiększać obciążenie stawu.
Do tych aktywności należą bieganie, skakanie, jazda na rowerze, wspinaczka, siłownia, ćwiczenia wymagające dużego wysiłku i inne aktywności, które mogą powodować silne obciążenie stawu. Cierpiąc na chondromalację postaw na lekką aktywność fizyczną, np. w wodzie, gdzie stawy kolanowe nie są zbytnio obciążone.
Czy chondromalację rzepki można wyleczyć?
Niestety, chondromalacji rzepki nie można cofnąć ani wyleczyć. Chrząstka nie jest ukrwiona, dlatego nie ma zdolności do regeneracji. Na szczęście, proces ten można zatrzymać. Terapia zazwyczaj obejmuje zmiany w stylu życia. Często konieczne są zmiany w diecie, ćwiczenia, zastosowanie opatrunków uciskowych, terapię manualną i leczenie farmakologiczne.
Co prowadzi do chondromalacji rzepki?
Chondromalacja rzepki jest wynikiem uszkodzenia chrząstki stawowej, które może być spowodowane przez nadmierne obciążenie lub urazy. Może również być skutkiem zmian zapalnych, zaburzeń metabolicznych lub złego ułożenia stawu. Chondromalacja rzepki może prowadzić do bólu, obrzęku, sztywności stawu i zmiany w jego funkcjonowaniu.
Jakie są objawy chondromalacji rzepki?
Chondromalacja rzepki to schorzenie, które powoduje uszkodzenie i zużycie chrząstki w stawie kolanowym. Jest to jedna z najczęstszych przyczyn bólu i zespołu zmian zwyrodnieniowych w stawie kolanowym.
Typowe objawy chondromalacji rzepki obejmują ból i sztywność w stawie kolanowym. Może on pojawić się w spoczynku, ale zazwyczaj nasila się po wysiłku fizycznym, takim jak bieganie, chodzenie po schodach lub skakanie. Ból i sztywność mogą również nasilać się po dłuższym siedzeniu lub leżeniu.
Innymi objawami chondromalacji rzepki są ból, obrzęk i sztywność wokół stawu kolanowego. Może też dochodzić do zgrubienia i stwardnienia tkanki wokół stawu.
Ponadto, osoby z chondromalacją rzepki mogą odczuwać ograniczenie ruchomości stawu kolanowego. Mogą mieć również trudności z pochylaniem i prostowaniem kolana oraz z chodzeniem w dół po schodach.
Jeśli odczuwasz objawy chondromalacji rzepki, skontaktuj się z lekarzem w celu wykonania odpowiednich badań, aby potwierdzić diagnozę. Lekarz może zalecić leczenie chondromalacji rzepki, które może obejmować leki przeciwzapalne, ćwiczenia rehabilitacyjne lub w razie potrzeby zabieg chirurgiczny.
Jak zapobiegać chondromalacji rzepki?
Aby zapobiegać (i łagodzić objawy) chondromalacji rzepki, należy regularnie ćwiczyć i unikać nadmiernego obciążenia stawu. Aktywność powinna być dostosowana do zdolności i poziomu sprawności fizycznej, a także do rodzaju choroby. Dlatego ważne jest, aby skonsultować się z lekarzem przed rozpoczęciem jakiegokolwiek programu ćwiczeń.
Kontrola masy ciała jest również ważnym aspektem profilaktyki chondromalacji rzepki. Nadmierny nacisk na staw może prowadzić do zwiększenia ryzyka wystąpienia objawów. Z tego powodu ważne jest, aby kontrolować wagę i w razie potrzeby zastosować odpowiednią dietę.
Zaleca się również stosowanie odpowiedniego leczenia farmakologicznego, jeśli to konieczne. Stosowanie leków przeciwzapalnych, przeciwbólowych i sterydów może pomóc w zmniejszeniu bólu i zapalenia, jeżeli już się ono pojawi.
Umów się na leczenie bólu kręgosłupa:
Tel: 503-733-127
Pracujemy od poniedziałku do piątku w godzinach od 7:00 do 20:00
OPINIE O NAS:
Specjaliści KORE
Dagmara Porada – Redaktor medyczny
Studiuje Medycynę na kierunku lekarskim na Śląskim Uniwersytecie Medycznym w Katowicach. Copywriterka z 6-letnim stażem i lekkim piórem. Twórczyni wielu artykułów, opisów i blogów firmowych. Miłośniczka psów i dobrej książki.
Bibliografia:
- Wiles P, Andrews PS, Devas MB. CHONDROMALACIA OF THE PATELLA. J Bone Joint Surg Br.
https://boneandjoint.org.uk/article/10.1302/0301-620X.38B1.95
- A H Bakhtiary, E Fatemi, Open versus closed kinetic chain exercises for patellar chondromalacia
https://bjsm.bmj.com/content/42/2/99.short
- Machańska, S., Zyznawska, J., & Kulesa-Mrowiecka, M. (n.d.). Postępowanie fizjoterapeutyczne w chondromalacji rzepki – opis przypadku.
https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/209761
- Kurowska, A., Śliwka, A., & Maicki, T. (n.d.). Postępowanie rehabilitacyjne u pacjenta z chondromalacją rzepki I/II stopnia – studium przypadku.
https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/225884
- Wojciech Maria Kuś, Urazowe uszkodzenia kolana, PZWL, Wyd. I, Warszawa 1984
- Uszkodzenia chrząstki kolana pod red. Andrzeja Góreckiego, Wojciecha M. Kusia, OPW „Adam”, Warszawa, 2010
Data publikacji: 24.02.2023
Data ostatniej aktualizacji: 28.06.2023
