Porażenie nerwu twarzowego (porażenie Bella)

Porażenie nerwu twarzowego (znane również jako porażenie Bella) zdarza się dość często, niezależnie od wieku. Jego przyczyny mogą być różne – najczęściej jednak nie wiemy co do niego prowadzi.

Na szczęście specjalistyczne leczenie owego schorzenia daje bardzo dobre rezultaty i po 4–6 tygodniach zazwyczaj ustępuje całkowicie nie pozostawiając po sobie żadnego śladu.

W Centrum KORE w Swarzędzu koło Poznania posiadamy duże doświadczenie kliniczne w leczeniu porażenia nerwu twarzowego.

Nerw twarzowy – anatomiczna notatka

Nerw twarzowy jest VII nerwem czaszkowym wchodzącym w skład obwodowego układu nerwowego (układ, który obejmuje wszystkie nerwowe struktury oprócz mózgowia i rdzenia kręgowego). Zawiera włókna mieszane, z przewagą ruchowych.

Oprócz nich posiada też włókna czuciowe i przywspółczulne (takie, które odpowiadają za reakcje organizmu zrelaksowanego, nie będącego w niebezpieczeństwie). Nerw twarzowy oddaje liczne odgałęzienia, np. nerw strzemiączkowy, nerw uszny tylny czy strunę bębenkową.

Porażenie nerwu twarzowego – objawy

Porażenie nerwu twarzowego to mononeuropatia obwodowa (czyli patologia dotykająca pojedynczy nerw obwodowy). Najczęściej dotyczy ona jednej strony twarzy, chociaż bywa też obustronna. W jej przebiegu obserwuje się następujące objawy:

• asymetria twarzy
• problemy z gryzieniem i odczuwaniem smaku
• utrata zdolności gwizdania, zamykania oka, mrugania, dmuchania, marszczenia czoła
• opadanie kącika ust
• zaburzenia wydzielania łez
• zwiotczenie mięśnia policzkowego
• objaw Bella (a ładniej mówiąc: objaw zachodzącego słońca), który polega na tym, że podczas próby zamknięcia oka gałka oczna kieruje się do góry i powieka przysłania ją tylko częściowo
• zaburzenia czucia głębokiego w obrębie twarzy
• gromadzenie się jedzenia w przestrzeni między policzkiem i dziąsłami

Zadzwoń i umów się na wizytę:

Tel: 503-733-127

Pracujemy od poniedziałku do piątku w godzinach od 7:00 do 20:00

OPINIE O NAS:

Przyczyny porażenia nerwu twarzowego

Jako, że jest ich bez liku – przedstawiamy je w postaci tabeli, która uwzględnia z lewej strony ogólną etiologię, a z prawej – konkretne choroby mogące wywołać porażenie.

Najczęściej spotykane jest porażenie Bella, czyli porażenie samoistne. Jego przyczyny są niemal niemożliwe do ustalenia. Lekarze sądzą, że ryzyko wystąpienia porażenia Bella wzrasta w III trymestrze ciąży, w okresie poporodowym, u osób chorych na cukrzycę oraz z infekcjami górnych dróg oddechowych.

W ostatnich latach odnotowano też spory odsetek osób chorych na boreliozę, u których pojawia się porażenie nerwu twarzowego.

Patomechanizm porażenia nerwu twarzowego – paraliżu Bella

Sposób powstawania paraliżu Bella nie jest do końca jasny i poznany. Najbardziej prawdopodobna teoria mówi, że przyczyną porażenia nerwu twarzowego jest jego obrzęk.

Nerw biegnie w wąskim kanale, a obrzęk powoduje jego zaklinowanie i w konsekwencji niedotlenienie. W efekcie nerw nie jest w stanie prawidłowo przewodzić impulsów i jego czynność ulega zaburzeniu.

Innym dowodem, który potwierdza teorię obrzęku jest zbawienny wpływ glikokortykosteroidów (GKS) w przypadku porażenia Bella. U większości pacjentów objawy ustępują samoistnie, jednak zastosowanie doustnych GKS  w ciągu 72h od wystąpienia pierwszych symptomów wyraźnie przyspiesza powrót do zdrowia.

Czasami niezbędne jest odbarczenie chirurgiczne nerwu. U większości pacjentów miedzy 2. tygodniem a 6. miesiącem od pojawienia się objawów porażenie ustępuje całkowicie. Niekiedy jednak zaburzenia ruchowe i czuciowe mogą utrzymywać się dłuższy czas i wtedy konieczna jest rehabilitacja pod okiem neurologów, otolaryngologów lub chirurgów plastycznych.

Wpływ szczepień na występowanie paraliżu Bella

Szczepienia przeciwko COVID–19

Wprowadzenie na rynek szczepionek przeciwko wirusowi SARS-CoV-2 wywołało masowe ukazywanie się w mediach i czasopismach medycznych przypadków porażenia nerwu twarzowego typu Bella jako przykładu NOP.

Zanim jednak wyrobimy sobie własne zdanie na ten temat, warto przyjrzeć się danym statystycznym zarówno z badań przedklinicznych, jak i populacyjnego nadzoru nad bezpieczeństwem leków. Pierwszym przykładem są dane z badań randomizowanych szczepionek Comirnaty (Pfizer/BioNTech) i mRNA Moderna.

Jak widzimy, poszczepienne porażenie nerwu twarzowego zdarza się stosunkowo rzadko. Pozytywne działania szczepionek znacząco przeważają nad niepożądanymi objawami, które w dodatku bardzo szybko ustępują.

W badaniach nad szczepionkami AstraZeneca i Johnson&Johnson przypadków wystąpienia porażenia nerwu twarzowego typu Bella nie zgłoszono.

Co ważne, objawy porażenia nerwu twarzowego ustąpiły u większości osób po podaniu drugiej dawki szczepionki i ustępowały po wdrożeniu standardowych metod leczenia paraliżu Bella.

Warto zaznaczyć, że częstość zapadania na porażenie nerwu twarzowego była taka sama jak wśród osób dorosłych z populacji ogólnej, kiedy pod uwagę bierze się całość społeczeństwa, a nie tylko osoby szczepione.

W marcu 2021 roku dokonano analizy danych działań niepożądanych leków zgromadzonych w bazie, którą nadzoruje Światowa Organizacja Zdrowia (WHO). Uwzględnione zostały około 133 883 działania niepożądane preparatów mRNA (Pfizer/BioNTech i Moderna). Wśród nich 844 były to zdarzenia niepożądane związane z zaburzoną czynnością nerwu twarzowego.

Analiza wykazała, że nawet jeżeli istnieje związek między szczepieniem przeciwko COVID–19 a występowaniem porażenia nerwu twarzowego typu Bella, to ryzyko to jest niewielkie i z pewnością nie większe niż w przypadku reszty szczepionek przeciwwirusowych.

Porażenie Bella stanowi około 0,5% wszystkich zgłaszanych niepożądanych odczynów poszczepiennych (NOP) po szczepionkach przeciwwirusowych.

Inne szczepionki

Przed wybuchem pandemii występowanie porażenia nerwu twarzowego wiązano z szczepionkami przeciwko grypie. Najbardziej znany przypadek to donosowa szczepionka inaktywowana (zawierająca zabite drobnoustroje), stosowana w 2000 roku w Szwajcarii.

Zarejestrowanych zostało blisko 46 przypadków paraliżu Bella, co spowodowało wycofanie z rynku preparatu. Patomechanizm występowania porażenia nerwu twarzowego u osób zaszczepionych nie został jednak poznany.

Jedna z teorii mówi, że to substancja odpowiadająca za wzmocnienie odpowiedzi układu odpornościowego zawarta w szczepionce (tzw. adiuwant) mogła być mediatorem stanu zapalnego błon śluzowych i powodować obrzęk. Wiele badań nad powikłaniami po szczepieniu na grypę dawało sprzeczne wyniki. Jedne wykazywały, że związek istnieje, inne mu zaprzeczały.

Sprawdzano także związek między występowaniem paraliżu Bella szczepionką przeciwko meningokokom grupy A, C, W, Y. Odkryto wówczas, że jednoczesne podanie powyższej szczepionki i innych preparatów może 5-krotnie zwiększać ryzyko wystąpienia niepożądanego odczynu poszczepiennego w postaci porażenia nerwu twarzowego. Analogiczne badanie nie potwierdziło jednak tej prawidłowości.

Związku między szczepieniem a występowaniem paraliżu Bella nie wykazano w przypadku szczepionek:

• przeciwko grypie
• wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW B)
• poliomyelitis
• wściekliźnie
• chorobie z Lyme
• tężcowi
• błonicy
• krztuścowi
• odrze
• śwince
• różyczce
• meningokokom typu C

Leczenie porażenia nerwu twarzowego domowymi sposobami

W warunkach domowych możliwe jest wyłącznie leczenie objawowe porażenia nerwu twarzowego. Niezbędne jest stosowanie kropli nawilżających do oczu oraz plastrów zamykających powieki, co nie pozwala gałkom ocznym wyschnąć.

Witaminy z grupy B (B1, B6 i B12) korzystnie wpływają na układ nerwowy, dlatego ich suplementacja przyczynia się do poprawy przewodzenia w neuronach i sprzyja procesowi zdrowienia.

Podczas leczenia paraliżu Bella istotne jest dbanie o to, by nie doszło do zakażenia w obrębie narządu wzroku. W tym celu stosuje się opatrunki, które chronią gałkę oczną przed wiatrem i zanieczyszczeniami.

Podczas leczenia najlepiej za wszelką cenę jednak unikać ekspozycji na czynniki drażniące, w tym pyły niesione z wiatrem, piasek czy dym.

Leczenie porażenia nerwu twarzowego

Oprócz wyżej wymienionych sposobów, które możemy zapewnić we własnym zakresie i nabyć bez recepty, często konieczna jest konsultacja z lekarzem. W zależności od etiologii i nasilenia porażenia nerwu twarzowego, specjalista zaleca stosowanie różnych metod terapii.

Jeżeli porażenie powoduje infekcja wirusowa, zaleca się stosowanie leków przeciwwirusowych. W przypadku etiologii bakteryjnej leczenie opiera się na podawaniu antybiotyków, na które są wrażliwe bakterie wywołujące zakażenie.

Zalecenia dotyczące leczenia porażenia Bella sformułowało American Academy of Otolaryngology (AAO):

1. Doustne glikokortykosteroidy

Leki te działają przeciwzapalnie, zmniejszając obrzęk i ucisk na nerw twarzowy, co wpływa na poprawę stanu pacjentów z porażeniem nerwu twarzowego. U chorych po 16. roku życia zaleca się bardzo szybkie (bo do 72h od wystąpienia pierwszych objawów) rozpoczęcie 10–dniowego leczenia doustnymi glikokortykosteroidami. GKS wprowadzone po upływie 72h od pojawienia się symptomów są mniej skuteczne.

1. Leki przeciwwirusowe

Porażenie Bella może powstawać w wyniku toczącej się infekcji wirusowej lub jej reaktywacji. Stosowanie wyłącznie tych leków nie jest jednak zalecane, bo korzyści z tego nie przewyższają stosowania placebo. Nowo rozpoznane porażenie Bella z powodzeniem można leczyć glikokortykosteroidem połączonym z lekiem przeciwwirusowym, chociaż badania co do skuteczności takiego postępowania bywają sprzeczne.

1. Ochrona okulistyczna oka

Zaleca się stosowanie tzw. “sztucznych łez” w postaci kropli w ciągu dnia oraz żelu lub maści w nocy. Ma to za zadanie zapobiegać wysychaniu gałki ocznej, która fizjologicznie powinna być nawilżona. Czasem należy rozważyć zaklejanie oka opatrunkiem.

1. Metody Fizjoterapeutyczne
   

W leczeniu porażenia nerwu twarzowego stosujemy głównie metody fizjoterapeutyczne, np. masaże, ćwiczenia mięśni mimicznych, elektroterapię, elektroigłoterapię i akupunkturę.  Posiadamy duże doświadczenie w zastosowaniu tych metod w leczeniu porażenia nerwu twarzowego.

Metody leczenia porażenia nerwu twarzowego w KORE Fizjoterapia Specjalistyczna

Terapia Castillo Moralesa

Stosowana zwykle w terapii dzieci z zaburzeniami rozwoju psychomotorycznego. Koncentruje się ona głównie na dysfunkcjach w obrębie twarzy. Do terapii kwalifikują się mali pacjenci z:

• zaburzeniami ssania
• posiadający utrudnienia w przełykaniu
• z zaburzonym wydzielaniem śliny
• wadami zgryzu
• z zaburzeniami mowy
• z trudnościami w życiu, jedzeniu, piciu.

Autor terapii zwraca uwagę na następujące czynniki, jako te najważniejsze w procesie przywracania wyżej wymienionych funkcji:

• właściwy rozkład napięcia mięśniowego w obrębie całego ciała
• wzorce postawne i motoryczne
• właściwa budowa stawów żuchwowo-skroniowych
• prawidłowe napięcie mięśni mimicznych, gardła, krtani, jamy ustnej
• kontrola nad prawidłowym ustawieniem głowy i żuchwy
• odpowiednie ustawienie elementów obręczy barkowej względem siebie.

Terapia Castillo Moralesa rozpoczyna się od pracy nad prawidłowym ułożeniem głowy, szyi, karku względem całego ciała. Ma to na celu niejako integrowanie ze sobą poszczególnych elementów organizmu.

Drugi etap to wykorzystanie technik manualnych (dotyku, głaskania, ugniatania, rozcierania, wibracji) w celu odpowiedniego przygotowania poszczególnych mięśni. Ostatnie działania polegają na mobilizacji mięśni w obrębie twarzy – policzków, dna jamy ustnej, mięśni mimicznych.

Elektrostymulacja punktowa

Stosuje się ją podczas terapii, po około 2 tygodniach po przywróceniu ruchów mięśni. Stymulację wykonuje się prądem impulsowym trójkątnym, co ma na celu pobudzanie porażonych mięśni, przyspieszenie ich regeneracji. Ponadto, elektroterapia sprzyja redukcji obrzęków, które są przyczyną porażenia nerwu twarzowego.

Akupunktura oraz elektroakupunktura

Konwencjonalne metody leczenia (które są opisane powyżej) w leczeniu porażenia nerwu twarzowego przynoszą bardzo dobre efekty. Zdarza się jednak, że z różnych powodów pewien odsetek pacjentów nie odzyskuje pełnej sprawności. Wtedy z pomocą przychodzi zabieg akupunktury, chociaż badania naukowe na temat jej skuteczności w terapii paraliżu Bella nie są jednoznaczne.

Polskie Towarzystwo Akupunktury (PTA) rekomenduje stosowanie tej metody w leczeniu porażenia nerwu twarzowego do 3. miesięcy od wystąpienia pierwszych objawów choroby.

Powodzenie terapii zależy jednak od wielu czynników, w tym doboru punktów energetycznych, stadium zaawansowania schorzenia, doświadczenia osoby wykonującej zabieg akupunktury czy elektroakupunktury oraz nastawienia pacjenta. Cena takiego zabiegu waha się w granicach 100–120 zł.

Porażenie nerwu trójdzielnego

Nerw trójdzielny to V. nerw czaszkowy, który odpowiada za odbiór wrażeń zmysłowych. Unerwia także gruczoły oraz niektóre mięśnie. Uszkodzenie nerwu trójdzielnego jest zazwyczaj skorelowane z bardzo silnym bólem, który nazywamy nerwobólem, neuralgią nerwu trójdzielnego albo rwą twarzową.

Uszkodzenie może dotyczyć jednej ze stron, ale bywa też obustronne. Wyróżniamy dwa rodzaje nerwobólu – objawowy oraz samoistny.

Nerwoból objawowy

Jest konsekwencją choroby, na którą cierpi pacjent. Ucisk w miejscu, w którym zaczyna się nerw, może być spowodowany nowotworem OUN. Inne przyczyny nerwobólu objawowego:

• stan zapalny zwoju trójdzielnego
• choroba demielinizacyjna
• półpasiec uszny
• wirus ospy wietrznej.

Nerwoból samoistny

Powstaje bez wyraźnej przyczyny. Niekiedy może być wywoływany przez ucisk tkanek na nerw trójdzielny. Ucisk naczyń żylnych lub tętniczych to tzw. konflikt naczyniowo–nerwowy.

Co robić w przypadku wystąpienia nerwobólu nerwu trójdzielnego?

Kiedy zaobserwujemy u siebie silny, nagły ból, który jest piekący, kłujący, palący, powodujący grymas na twarzy, a jego napady trwają od kilku sekund do 2 minut i to kilka razy dziennie – mamy do czynienia najprawdopodobniej z nerwobólem nerwu twarzowego.

Objawy te mogą ustąpić nagle, zdawałoby się bez przyczyny. Jeżeli ból nawraca, należy się zgłosić do swojego lekarza rodzinnego, który rozpocznie terapię lub skieruje do neurologa.

Najczęściej zadawane pytania

Jak wygląda leczenie kobiet w ciąży, które cierpią na paraliż Bella?

Ciąża i połóg zwiększają ryzyko wystąpienia paraliżu Bella. Najczęściej dotyka on kobiet w III trymestrze ciąży lub krótko po porodzie. AAO nie sformułowało zaleceń dotyczących terapii kobiet ciężarnych. Niektóre źródła podają, że zastosowanie glikokortykosteroidów wymaga dokładnego rozważenia korzyści oraz ryzyka dla matki i płodu.

Najbardziej newralgicznym momentem w rozwoju płodu jest I trymestr, dlatego nie zaleca się stosowania GKS w tym czasie, w celu uniknięcia późniejszych deformacji.

Zastosowanie GKS ma udowodnioną skuteczność w II i III trymestrze ciąży i wtedy ich zlecenie może być uzasadnione. Stosowanie innych leków pozostaje do rozważenia przez lekarza. Jeżeli dana substancja jest przeciwwskazana u kobiet w ciąży, należy zaniechać jej użycia.

Czy w terapii paraliżu Bella można stosować GKS u dzieci poniżej 16 roku życia?

Nie ma dowodów naukowych, które uzasadniałyby rutynowe podawanie dzieciom glikokortykosteroidów. Nieliczne badania są w tej kwestii niejednoznaczne. Ze względu na to, że wśród dzieci obserwuje się duży odsetek samoistnego ustępowania porażenia nerwu twarzowego, każdy przypadek lekarz rozpatruje indywidualnie.

Czy mogę mieć paraliż nerwu twarzowego od przewiania?

Tak, jednym z czynników ryzyka wystąpienia paraliżu Bella jest przewianie nerwu twarzowego np. podczas spacerów w wietrzne dni, używania klimatyzacji w samochodzie lub jazdy z otwartym oknem. Objawy to: niedomykalność powiek, niemożność zmarszczenia czoła lub skrzydła nosa, asymetria uśmiechu. Objawy te ustępują zwykle po upływie 1–5 dni.

Po operacji ślinianki opada mi prawy kącik ust, czy to porażenie nerwu twarzowego? Co robić?

Nerw twarzowy przechodzi przez śliniankę przyuszną, więc podczas zabiegów usuwania guzów ulega on niekiedy uszkodzeniu. Fakt występowania objawów, takich jak opadanie kącika ust, niedowład mięśni mimicznych czy niedomykanie powieki, najlepiej jest zgłosić swojemu lekarzowi, który zaleci odpowiednie do stanu formy terapii. Tkanka nerwowa regeneruje się powoli i rehabilitacja może trwać kilka miesięcy, ale z odrobiną cierpliwości nastąpi powrót do pełnej sprawności.

Zadzwoń i umów się na wizytę :

Tel: 503-733-127

Pracujemy od poniedziałku do piątku w godzinach od 7:00 do 20:00

OPINIE O NAS:

Dr n. med. Małgorzata Chochowska

fizjoterapeuta ortopedyczny, fizjoterapeuta uroginekologiczny, hirudoterapeuta

mgr Krzysztof Rujna

fizjoterapeuta ortopedyczny, fizjoterapeuta sportowy, hirudoterapeuta

mgr Katarzyna Grabowska

fizjoterapeuta ortopedyczny, fizjoterapeuta sportowy

 

mgr Agnieszka Woelke

fizjoterapeuta ortopedyczny, fizjoterapeuta sportowy

Bibliografia:

1. Porażenie nerwu twarzowego typu Bella, mp.pl; lek. Dominik Wawrzuta, dr hab. n. med. Ernest Kuchar
2. Idiopatic facial nerve palsy in pregnancy– facts and myths, Przemysław Rybak, Klaudia Rybak, Anna Rzepakowska, Kazimierz Niemczyk
3. Kortykosteroidy w leczeniu porażenia Bella (idiopatyczne porażenie nerwu twarzowego); Madhok VB, Gagyor I, Daly F, Somasundara D, Sullivan M, Gammie F, Sullivan F
4. Bell’s palsy: Prognosis and treatment in adults, Ronthal M., (online: uptodate.com) (dostęp 01.2016)
5. Podstawą jest wczesna kortykoterapia, czyli o leczeniu porażenia Bella; lek. Piotr Kudłacz
6. http://castillomorales.pl/index.php/koncepcja/
7. L He, D Zhou, B Wu, N Li, MK Zhou. Acupuncture for Bell’s palsy. Cochrane Database Syst Rev. 2007
8. Xu SB, Huang B, Zhang CY, Du P, Yuan Q, Bi GJ, Zhang GB, Xie MJ, Luo X, Huang GY, Wang W. Effectiveness of strengthened stimulation during acupuncture for the treatment of Bell palsy: a randomized controlled trial
9. Niedowład nerwu twarzowego – częste powikłanie w okresie letnim, dr n. med. Iwona Adamczak
10. Klasyczny nerwoból nerwu trójdzielnego; lek. med. Paulina Brożek
11. Porażenie nerwu twarzowego jako powikłanie po zapaleniu ucha środkowego – opis przypadku., Aleksandra Kołodziejak  , Natalia Czajka, Magdalena Beata, Skarżyńska, Nowa Audiofonologia 2020;9(2-3):26–32
12. http://www.webmd.com/brain/understanding-bells-palsy-basics
13. https://www.ninds.nih.gov/Disorders/Patient-Caregiver-Education/Fact-Sheets/Bells-Palsy-Fact-Sheet

Data publikacji: 17.01.2022

Data ostatniej aktualizacji: 23.10.2024