Zawroty głowy – przyczyny, sposoby leczenia

Zawrócić w głowie może nam wiele rzeczy i choć w tym znaczeniu jest to jak najbardziej pozytywne odczucie, to wirowanie w głowie może być wywołane wieloma negatywnymi czynnikami i towarzyszyć licznym jednostkom chorobowym.

Zawroty głowy same w sobie nie są chorobą, jednak stanowią ważny element diagnostyczny. Wrażenie kołowego ruchu otoczenia towarzyszy nawet 30% osób dorosłych (z całej populacji!) i kilkunastu procentom dzieci.

Choć nie jest to zjawisko nowe i nieznane – wciąż rodzi wiele wątpliwości związanych z definicją. Czy to na pewno zawroty? O czym mogą świadczyć? Jak się zachować kiedy wystąpią?

 

Czym są zawroty głowy?

To subiektywne wrażenie, że wszystko dookoła ciała zaczyna wirować, kołysać się lub unosić bez wyraźnej przyczyny lub bez rzeczywistego wywołania ruchu (np: jazda kolejką, pociągiem).

Charakterystycznymi cechami są: nagłe pojawienie się zawrotów, towarzyszące mdłości (lecz nie zawsze występują), chwiejność chodu i trudności z utrzymaniem równowagi. W zależności od przyczyny, zawroty mogą utrzymywać się kilka sekund, kilka miesięcy, a nawet lat. Oczywiście nie trwają non stop, tylko epizodycznie nawracają.

Równowaga a zawroty głowy

Myśląc o równowadze, od razu nasuwa nam się na myśl – błędnik. Oczywiście nie jest to dalekie od prawdy, jednak poza nim odgrywają dużą rolę także inne struktury.

Do utrzymania równowagi potrzebne są trzy narządy: przedsionkowy (najistotniejszy), który znajduje się w uchu wewnętrznym, wzroku oraz receptory tzw: czucia głębokiego znajdujące się w ścięgnach, mięśniach, skórze czy stawach (najmniej wpływająca część, jednak również gwarantuje prawidłowe działanie równowagi).

Jeśli któreś z tych elementów zawiedzie – mogą pojawić się zawroty głowy i problemy z utrzymaniem pionowej pozycji ciała.

Wróćmy teraz do tego wyszczególnionego narządu, jakim jest narząd przedsionkowy. Można go podzielić na dwie części: obwodową i centralną. W skład tej pierwszej wchodzi przedsionek, kanały półkoliste (część błędnika) oraz nerw przedsionkowy.

Natomiast część centralna, tak jak sama nazwa wskazuje, ma trafić “do centrum”, czyli mózu Przekazuje do niego (a konkretniej do pnia oraz do specjalnych ośrodków przedsionków w korze mózgu) impulsy powstające w strukturach odpowiadający za równowagę.

Tam dochodzi do analizy odebranych bodźców i wysłania zwrotnych informacji o tym jak silna powinna być reakcja organizmu. W przypadku zawrotów głowy owa reakcja jest wzmożona i nieadekwatna do sytuacji, co wywołuje nadmierne pobudzenie struktur odpowiadających za utrzymanie równowagi.

 

 

Zadzwoń i umów się do specjalisty :

 

Tel: 503-733-127

Pracujemy od poniedziałku do piątku w godzinach od 7:00 do 20:00

OPINIE O NAS:

 

Jak się objawiają zawroty głowy?

Prawdopodobnie każdy człowiek przynajmniej raz w życiu doznał zawrotów głowy. Nie jest to zjawisko przyjemne i niejednokrotnie wzbudza spory niepokój, zwłaszcza jeśli często się powtarza.

Przyczyn może być naprawde wiele począwszy od całkowicie niegroźnych (takich jak zdenerwowanie, zbyt szybkie podniesienie się z pozycji leżącej do stojącej, stresująca sytuacja np: przed egzaminem), aż po groźne choroby, w tym choroby nowotworowe.

Dlatego zawrotów głowy nie można bagatelizować. Jeśli występują często, są uciążliwe i długotrwałe – należy skonsultować to z lekarzem, który podejmie odpowiednie poczynania diagnostyczne i wdroży adekwatne leczenie.

Każdy pacjent opisze swoje zawroty głowy nieco inaczej. Nie ma więc jednoznacznej definicji ani jasno wyszczególnionych cech charakterystycznych, które pozwolą na trafną diagnozę. Istnieje jednak kilka wrażeń pomocnych przy opisywaniu zawrotów głowy.

Wrażenia towarzyszące zawrotom głowy
Wirowanie otoczenia lub własnego ciała Unoszenie się ciała Zapadanie się ciała Chodzenie “jak po wacie” Problemy z utrzymaniem równowagi Wrażenie zataczania	Lęk przed upadkiem Oszołomienie Osłabienie Ciemnienie przed oczami Półomdlenie Dezorientacja

Rodzaje zawrotów głowy

Jeśli pacjentowi towarzyszy uczucie niepokoju, dyskomfort, charakterystyczny brak stabilności otoczenia albo własnego ciała (lub tylko głowy), to mamy do czynienia z zawrotem tzw: układowym.

W przypadku gdy pojawiły się problemy z równowagą, wrażenie niestabilności i nietypowe symptomy – zawrót taki nazywamy nieukładowym.

W Amerykańskich publikacjach często dzieli się zawroty głowy na 4 typy, które zostały wyszczególnione pierwszy raz przez Drachmana i Harta w 1972 roku. Są to:

• I typ – wrażenie (złudzenie) ruchu,
• II typ – wrażenie omdlenia, ciemnienia przed oczami, słabości w nogach,
• III typ – wrażenie utraty równowagi (tylko w pozycji stojącej lub w trakcie chodzenia),
• IV typ – inne, niezbyt ściśle określone wrażenia.

Przyczyny zawrotów głowy

Skoro znamy już budowę anatomiczną układu równowagi oraz wiemy jak podzielić zawroty głowy na różne rodzaje – możemy odpowiednie patologie struktur powiązać z występującymi objawami.

 

 

Zawroty głowy mogą być spowodowane strukturalnym uszkodzeniem elementów równowagi (np: w wyniku procesów zapalnych, urazowych, naczyniowych czy zwyrodnieniowych), a także zaburzeniami czynnościowymi i psychogennymi (nerwica, depresja, stres).

1. Układowe zawroty głowy świadczą o tym, że uszkodzeniu uległ sam przedsionek lub inne nerwowe elementy układu równowagi (np: nerw przedsionkowy czy jądra przedsionkowe).
2. Jeżeli dochodzi do wad ośrodkowych lub zaburzeń czynnościowych (wynikających z nieprawidłowego funkcjonowania elementów mózgowych) – są to zawroty nieukładowe.

Znajomość różnic między tymi dwoma rodzajami jest kluczowa jeśli chodzi o trafną diagnostykę i zaplanowanie dalszych etapów leczenia.

Przyczynami zawrotów głowy mogą być zaburzenia laryngologiczne.

 

Są to m.in.:

• uszkodzenia mechaniczne błony bębenkowej,

• zapalenie trąbki słuchowej,

• toksyczne uszkodzenie błędnika,

• zapalenie błędnika,

• zakażenia bakteryjne lub wirusowe ucha wewnętrznego,

• zaburzenia krążenia w uchu wewnętrznym,

• choroby nowotworowe ucha wewnętrznego.

 

Do zawrotów głowy prowadzą również zaburzenia neurologiczne.

 

Są to:

• urazy czaszki lub mózgu,

• zapalenie nerwu przedsionkowego,

• choroby zapalne opon mózgowych,

• choroby zapalne mózgu,

• epilepsja,

• guz móżdżku lub pnia mózgu,

• choroby neurologiczne (np. stwardnienie rozsiane),

• zawroty głowy na tle nerwowym,

• migrena.

 

Zaburzenia ogólnoustrojowe również mogą być przyczyną zawrotów głowy.

 

Mogą to być np.

• zaburzenia rytmu serca,

• nadciśnienie tętnicze,

• cukrzyca,

• hiperwentylacja,

• niedoczynność tarczycy,

• nagły spadek ciśnienia tętniczego.

 

Przyczyny ortopedyczne zawrotów głowy

 

Mogą to być np.

• choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa,

• nadmierne napięcie mięśni.

 

Pobudzenie emocjonalne lub atak paniki również mogą być przyczyną zawrotów głowy. Zdarza się też, że zawroty głowy występują bez żadnej uchwytnej przyczyny.

 

Choroby z towarzyszącymi zawrotami głowy

Pomimo tak bogatej etiologii, tylko niektóre z przyczyn występują często i podczas procesu diagnostycznego to właśnie na nie powinno się zwrócić szczególną uwagę. Należą do nich: choroby obwodowej części układu przedsionkowego, choroby układu nerwowego, narządu wzroku, układu krążenia, choroby ogólnoustrojowe i narządowe.

Poniżej przedstawiamy kilka najważniejszych schorzeń, w których zawroty głowy stanowią objaw wiodący.

Choroba Ménière’a = wodniak endolimfatyczny błędnika

Błędnik dzieli się na błędnik kostny, w którym mieści się błędnik błoniasty. Choroba Ménière’a polega na gromadzeniu się płynu (tzw: endolimfy) właśnie w błędniku błoniastym. Schorzenie może dotknąć zarówno mężczyzn, jak i kobiet znajdujących się w wieku średnim (wtedy obserwuje się znaczny wzrost zachorowań).

Przyczyny

Patologiczny mechanizm wywołujący wodniaka nie jest do końca znany. Wciąż trwają badania, których celem jest dokładne poznanie czynników wywołujących, co pomoże w stworzeniu trafnej i skutecznej terapii.

Pod uwagę naukowcy biorą przede wszystkim reakcje autoimmunologiczne, ale także wpływ czynników infekcyjnych (różnych drobnoustrojów chorobotwórczych), a nawet zaburzenia związane z naczyniami krwionośnymi.

Objawy

Charakterystyczne jest nagłe rozwinięcie się choroby, które można określić jako napad. Przede wszystkim pacjent może zaobserwować gwałtowne i silne zawroty głowy połączone z niemożnością utrzymania równowagi, nudnościami (niekiedy nawet wymiotami), upośledzeniem słuchu i szumem w uchu.

Ten ostatni objaw często pojawia się przed napadem niejako go zwiastując. Mówi się wówczas, że stanowi aurę, która może być sygnałem dla chorego i pozwoli mu na przygotowanie się na fazę właściwą schorzenia (np: będzie mógł wrócić do domu lub dojść w bezpieczne miejsce lub przygotować odpowiednie leki).

Gromadząca się endolimfa występuje zazwyczaj jednostronnie i to właśnie ona upośledza słuch oraz wywołuje szum (który nierzadko określany jest jako nieznośny). Czas trwania napadu jest różny. Może trwać od kilku minut, wielu godzin, a nawet kilku dni.

Charakterystyczną cechą podczas napadu jest oczopląs, który można zaobserwować u chorego. Wodniak jest postępujący, więc z upływem czasu zaburzenia słuchu będą się pogłębiać, a szum nasilać i wydłużać.

Diagnostyka

Po dokładnie zebranym wywiadzie i opisaniu przez pacjenta swoich objawów, specjalista może zlecić szczegółowe badania audiometryczne w celu potwierdzenia bądź wykluczenia głuchoty ślimakowej (która jest cechą charakterystyczną dla choroby Ménière’a, zwłaszcza gdy jest postępująca). Specjalista musi również wykluczyć pozostałe choroby mogące dawać podobny obraz kliniczny (np: zapalenie błędnika czy nerwu przedsionkowego, migrena).

Leczenie

Skoro zawroty głowy są tu największym problemem – najczęściej stosuje się leki z grupy przeciwzawrotowych (np: tietylperazyna, prometazyna czy sulpiryd). W zależności od skuteczności terapii, stanu pacjenta oraz przebiegu choroby – niekiedy specjaliści zalecają kurację dużymi dawkami steroidów.

Leczenie profilaktyczne polega na zminimalizowaniu przyjmowania soli w okresach międzynapadowych i stosowaniu leków moczopędnych (w celu zmniejszenia obrzęku i zminimalizowania ryzyka gromadzenia się płynu wewnątrz błędnika błoniastego).

W sytuacji gdy działania zachowawcze nie działają lub działają zbyt słabo – przydatne jest leczenie operacyjne polegające na przecięciu nerwu przedsionkowego lub labiryntektomii, czyli zniszczeniu błędnika (dzięki czemu ataki zawrotów głowy znikają, wiąże się to jednak z całkowitą utratą słuchu w operowanym uchu).

Zapalenie nerwu przedsionkowego

W tym schorzeniu również dochodzi do jednostronnego upośledzenia czynności błędnika, co wywołuje bardzo silne zawroty głowy. W odróżnieniu od choroby Ménière’a – nie występują zaburzenia słuchu, a objawy nie pojawiają się napadowo, ale utrzymują się do kilku dni lub tygodni.

Przyczyny

Jest to choroba dosyć częsta i najprawdopodobniej wirusowa. Może nawet występować w postaci niewielkich epidemii. Zapalenie dotyka osób z różnych grup wiekowych, jednak największą zapadalność obserwuje się na przełomie 30-55 roku życia.

Atak wirusa nie jest przypadkowy. Zakłada się, że jest to specjalna odmiana drobnoustroju, która posiada powinowactwo z układem przedsionkowym. Oznacza to, że jego celem jest wyłącznie ucho wewnętrzne.

Bierze się również pod uwagę możliwość wystąpienia zapalenia nerwu przedsionkowego w wyniku procesów autoimmunologicznych lub zaburzeń naczyniowych.

Objawy

Choroba często pojawia się po przebytych już infekcjach (np: grypopodobnej). Po kilku, kilkunastu dniach pojawiają się bardzo silne zawroty głowy, nudności, wymioty oraz zaburzenia równowagi. Uczucie wirowania jest natężone do tego stopnia, że pacjenci boją się poruszyć. Nawet niewielka zmiana pozycji powoduje bowiem fale zawrotów głowy.

Na początku zapalenia nerwu przedsionkowego można zaobserwować oczopląs, który jednak szybko zanika w wyniku kompensacji, czyli procesów przystosowawczych w organizmie.

Leczenie

Jest wyłącznie objawowe, stosuje się leki przeciwzawrotowe, jednak należy pamiętać o tym aby nie przyjmować ich zbyt długo, ponieważ mogłoby to osłabić lub całkowicie znieść procesy kompensacyjne.

Nie jest to wskazane, ponieważ organizm nie mógłby wtedy przystosować się do ponownego kontaktu z wirusem. Jeśli objawy są wyjątkowo nasilone i uciążliwe, lekarz może zlecić także krótkotrwałą kurację steroidową.

 

Łagodne, napadowe, położeniowe zawroty głowy

To schorzenie charakteryzuje się bardzo krótkimi napadami zawrotów głowy (trwających kilka sekund), które są wywołane przyjęciem określonej pozycji. Powodem zawrotów jest obecność tak zwanych konkrementów (czyli złogów, „kamyczków”) w osklepku kanału półkolistego błędnika. Choroba stanowi około 20% wszystkich przypadków pacjentów, którzy zgłaszają zawroty głowy.

Przyczyny

Nie są do końca poznane, zdecydowana większość badaczy twierdzi, że położeniowe zawroty głowy są stricte związane z kamicą osklepka. Niekiedy choroba pojawia się po przebytym zapaleniu ucha środkowego, wcześniejszej infekcji lub urazie głowy.

Objawy

Podstawowym symptomem są krótkie (jednak wyjątkowo silne) zawroty głowy, które trwają do 30 sekund. Charakterystyczną cechą jest pojawienie się ich w wyłącznie wybranych pozycjach, albo kiedy pacjent dopiero zamierza przyjąć określoną pozycję i wykonuje w tym celu ruch głowy (np: skręt, schylanie, spoglądanie w górę, wstawanie lub przewracanie się na łóżku na drugi bok).

Po kilkukrotnym wykonaniu ruchu wywołującego zawroty – wirowanie najczęściej zanika. Pacjent może odczuwać lęk, nudności, jednak nie pojawią się zaburzenia słuchu czy inne objawy neurologiczne.

Częstość napadów jest zależna od konkretnej osoby, wahają się od jednego do kilkunastu w ciągu dnia. Najczęściej schorzenie mija samoistnie po upływie paru tygodni albo miesięcy.

Diagnostyka

Polega na zebraniu dokładnego wywiadu, wyeliminowaniu innych przyczyn zawrotów głowy (np: guzy, stwardnienie rozsiane czy choroby naczyniowe). Niekiedy przeprowadza się badanie obrazowe np: rezonans magnetyczny, który pozwala na postawienie trafnej diagnozy.

Test położeniowy Dix i Hallpike’a:

Pacjent siedzi na kozetce i jest proszony o wyprostowanie nóg. Specjalista pochyla cały tułów chorego do tyłu w taki sposób, by jego głowa zwisała poza gazetkę. Jednocześnie skręca jego głowę w lewo albo w prawo. Początkowo może nic się nie dziać, jednak po chwili powinny wystąpić silne i krótkotrwałe zawroty głowy. Badający wykonuje manewr jeszcze kilka razy, co w końcu prowadzi do zniknięcia zawrotów. Takie objawy praktycznie jednoznacznie wskazują na łagodne, napadowe i położeniowe zawroty.

Łagodne, nawracające zawroty głowy

Są podobne do wcześniej omawianego schorzenia, jednak napady pojawiają się nieregularnie i trwają zdecydowanie dłużej. Nie jest to częste zjawisko, w ciągu roku spotyka się tylko kilka przypadków i częściej dotyka kobiet poniżej 50 roku życia. Po kilku latach objawy całkiem znikają.

Przyczyny

Symptomy często są związane ze zmęczeniem, silnymi emocjami, spożyciem alkoholu lub współistniejącą migreną.

Objawy

Pojawiają się napady silnych zawrotów głowy wraz z nudnościami i wymiotami, niekiedy do tych objawów dołączają obfite poty. Wirowanie zaczyna się najczęściej w godzinach porannych, niedługo po obudzeniu się.

Czas trwania napadów może być różny, od kilkunastu minut aż do kilku dni. Słuch jest prawidłowy, tak samo jak wyniki badań pobudliwości błędników.

Szyjne zawroty głowy

Określa się tą nazwą wszystkie stany zwyrodnieniowe kręgosłupa w odcinku szyjnym, które doprowadzają do ucisku tętnic kręgowych lub drażnienia splotów nerwowych. Powoduje to nadmierną i patologiczną impulsację, która dociera do błędnika wywołując zawroty głowy.

W celach diagnostycznych często zaleca się wykonanie RTG kręgosłupa szyjnego, by znaleźć ognisko zwyrodnienia i wyeliminować inne choroby mogące dawać podobny obraz kliniczny (choroba Ménier’a lub przyczyny neurologiczne).

Diagnostyka

Diagnostyka nie jest łatwa ze względu na rozmaitą etiologię mogącą doprowadzić do szyjnych zawrotów głowy (począwszy od zaburzeń krążenia, nadciśnienia, poprzez miażdżycę, aż do nerwic, depresji czy urazów komunikacyjnych).

Leczenie

Jest trudne i żmudne, wymaga odpowiednio dobranych metod fizykoterapeutycznych i rehabilitacyjnych. Pomocne mogą być również leki uspokajające, przeciwdepresyjne oraz zmniejszające napięcie mięśni.

Psychogenne zawroty głowy = nieukładowe

Pomimo złożonych przyczyn i wielu możliwych czynników o podłożu fizycznym, najczęstszymi przyczynami zawrotów głowy są zaburzenia typu nerwicowego.

Objawy

Jeśli u chorego wystąpią zaburzenia lękowe i jednocześnie pojawią się zawroty głowy, zazwyczaj określane są przez niego jako poczucie niestabilności, jakby miał się za chwilę przewrócić. Powoduje to lęk przed upadkiem, może pojawić się ciemnienie przed oczami itp.

Najczęściej charakter zawrotów nie jest napadowy, tylko stały i nie zmienia się ich nasilenie bez względu na przyjmowaną pozycję lub wykonywanie ruchów.

W odróżnieniu od układowych schorzeń (wyszczególnionych we wcześniejszej części artykułu), w przypadku psychogennych zawrotów zwykle wymioty bądź nudności nie występują. Pojawiają się natomiast ból głowy, nerwowość, lęki, zmęczenie, bezsenność. Typowe jest również nasilenie tych objawów w sytuacjach stresogennych lub wywołujących negatywne emocje.

Diagnostyka

Jeśli wywiad został prawidłowo zebrany, a objawy dobrze przez pacjenta opisane – diagnostyka nie jest trudna.

Najważniejszy jest dokładny wywiad, dzięki któremu specjalista z pacjentem mogą wspólnie dojść do źródła problemu. Po wykryciu urazu psychicznego, który mógł zapoczątkować chorobę – można przejść do właściwych etapów terapii.

W celu potwierdzenia, warto udać się na dodatkowe badania, które wykluczą inne, poważne choroby. Nierozpoznane mogą doprowadzić bowiem do zagrożenia życia lub trwałych następstw.

Leczenie

Najważniejsza jest w tym przypadku psychoterapia także psychoterapia online. Istotnym elementem jest wytłumaczenie pacjentowi, że zawroty głowy na podłożu psychogennym nie są niebezpiecznych objawem i nie zwiastują groźnych chorób.

Pomocne mogą być również leki przeciwlękowe i uspokajające (najczęściej stosuje się leki z grupy benzodiazepin).

Rehabilitacja i ćwiczenia na zawroty głowy

Leki przeciwzawrotowe skutecznie zwalczają uczucie wirowania w głowie, jednak tym samym hamują zdolności kompensacyjne (wyrównawcze) organizmu. By do tego nie dochodziło, stosuje się odpowiednie ćwiczenia, które polegają na wielokrotnej stymulacji okolicy przedsionka. Dzięki temu ustąpią nie tylko napady zawrotów głowy, ale zniknie również oczopląs, a koordynacja postawy zostanie znacznie poprawiona.

Fizjoterapeuta dobiera odpowiedni zestaw ćwiczeń do konkretnej osoby uwzględniając jej wiek, płeć, stan psychiczny i fizyczny. Na samym początku mogą one nasilać objawy, jednak z czasem, kiedy rehabilitacja będzie wykonywana systematycznie i z zaangażowaniem – zawroty głowy już się nie pojawią.

Jeśli problemem są przewlekłe, ośrodkowe zawroty głowy (zmiany zwyrodnieniowe odcinka szyjnego kręgosłupa, zapalenie, zaburzenia naczyniowe itp.), to rehabilitacja ma na celu zwiększenie siły i wytrzymałości mięśniowej, a także poprawienie koordynacji nerwowo-mięśniowej. Można taki efekt uzyskać dzięki masażom leczniczym i odpowiedniej fizjoterapii.

Można również zastosować leczenie za pomocą światła, ciepła, energii elektrycznej lub ultradźwięków.

 

Leki na zawroty głowy

Leki są podawane doraźnie, w przypadku występowania zawrotów głowy. Celem leczenia jest przede wszystkim złagodzenie  objawów, a także usunięcie zawrotów głowy. Jeżeli zawroty głowy występują często, to wówczas niezbędne może być przyjmowanie medykamentów w trybie ciągłym. Ereceptę na ich wykupienie możesz otrzymać w trakcie zdalnej konsultacji medycznej w postaci recepty online.

Środki farmakologiczne stosowane w leczeniu zawrotów głowy

Leki wykorzystywane w leczeniu zawrotów głowy to m.in.: leki rozszerzające naczynia krwionośne. Przykładowe preparaty medyczne to:

• Betaserc
• Histigen
• Torecan

Możliwe jest zamówienie E-recepty:

 

 

Zadzwoń i umów się na wizytę :

 

Tel: 503-733-127

Pracujemy od poniedziałku do piątku w godzinach od 7:00 do 20:00

OPINIE O NAS:

 

Bibliografia

1. Neurologia praktyczna, Antoni Prusiński, wydanie III, Warszawa 2005
2. dr med. Grażyna Zwolińska, “Zawroty głowy i zaburzenia równowagi” https://www.mp.pl/pacjent/objawy/152911,zawroty-glowy-i-zaburzenia-rownowagi
3. Marek Bodzioch, “Zawroty głowy” https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.I.1.40.
4. dr n. med. Mariola Zagor, lek. med. Paulina Czarnecka, lek. med. Marlena Janoska-Jaździk, “Zawroty głowy” https://www.mp.pl/pacjent/objawy/105618,zawroty-glowy
5. prof. dr hab. med. Jurek Olszewski, “Rehabilitacja zawrotów głowy” https://www.mp.pl/pacjent/rehabilitacja/rehabilitacja-medyczna/129009,rehabilitacja-zawrotow-glowy

 

Data publikacji: 24.01.2022

Data ostatniej aktualizacji: 09.01.2023