Obrzęki nóg, potocznie nazywane puchnięciem nóg, są częstym objawem towarzyszącym pacjentom w różnym wieku i stanie zdrowia. Mogą świadczyć o poważnej chorobie serca lub nerek, jednak w wielu przypadkach ich przyczyna jest znacznie łagodniejsza.
Obrzęki wynikają z gromadzenia się nadmiaru wody w przestrzeni międzykomórkowej, czemu towarzyszy zwiększenie obwodu kończyn dolnych, szczególnie wokół kostek i goleni. W zależności od przyczyny dolegliwości, mogą im towarzyszyć dodatkowe objawy, takie jak ból, wysypka, mrowienie, uczucie „ciężkich nóg”.
W Centrum KORE w Swarzędzu mamy duże doświadczenie w leczeniu obrzęków nóg.
Czym może być spowodowana opuchlizna nóg?
Jakie są sposoby ich leczenia?
Umów się na diagnostykę i leczenie puchnących nóg w SWARZĘDZU:
Puchnięcie nóg jest procesem związanym z zaburzonym przepływem przez naczynia krwionośne lub limfatyczne. W prawidłowym warunkach żyły i tętnice naszego organizmu są odpowiedzialne za transportowanie wraz z krwią tlenu oraz substancji odżywczych po całym ustroju, a także usuwanie z niego zbędnych produktów przemiany materii oraz dwutlenku węgla.
Jest to możliwe dzięki specjalnej budowie ścian małych naczyń włosowatych. Wyposażona jest ona w niewielkie okienka. Ściany przepuszczają część płynu zawierającego substancje odżywcze z naczyń do tkanek oraz wchłaniają produkty przemiany materii w przeciwnym kierunku.
W prawidłowych warunkach przepływ ten pozostaje w równowadze, dzięki czemu zarówno w naczyniach, jak i w tkankach znajduje się odpowiednia ilość płynu. Za właściwą regulację tego stanu odpowiadają liczne czynniki, przede wszystkim prawidłowa budowa ścian naczyń krwionośnych, ciśnienie krwi krążącej, zawartość białek i elektrolitów.
Jeżeli któryś z tych elementów zostanie zaburzony, może dojść do powstania opuchlizny nóg.
W jaki sposób się to dzieje? Obrzęki mogą powstawać w kilku mechanizmach, które często ze sobą współwystępują. Pierwszym z nich jest wzrost przepuszczalności ścian naczyń włosowatych. W tym przypadku okienka, przez które dochodzi do przepływu substancji, ulegają poszerzeniu, przez co większa ilość płynu przedostaje się do tkanek.
Opuchlizna powstaje także z powodu wzrostu ciśnienia w naczyniach żylnych. Wówczas krew napiera na ściany z większą siłą, przez co większa jej ilość przedostaje się na zewnątrz. Dzieje się tak również w przypadku spadku ciśnienia onkotycznego (zbyt mała ilość białka) lub osmotycznego (niewystarczająca ilość elektrolitów).
Wyższe stężenie tych substancji w przestrzeni międzykomórkowej warunkuje przepływ płynu w tym kierunku w celu ich rozrzedzenia.
W powstawaniu obrzęków niezwykle istotną rolę pełni także układ limfatyczny. Jest on odpowiedzialny za gromadzenie płynu tkankowego wraz z substancjami toksycznymi, nazywanego limfą lub chłonką.
Ciecz jest następnie transportowana przez naczynia limfatyczne do układu krwionośnego. W przypadku zaburzenia funkcjonowania układu chłonnego dochodzi do zastoju płynu, co z kolei sprzyja tworzeniu się obrzęku limfatycznego nóg.
Puchnięcie nóg – przyczyny
Przyczyn puchnięcia nóg od kolan w dół może być wiele. Niektóre z nich są bardziej, inne mniej poważne. W każdym przypadku należy jednak obserwować pojawiające się zmiany oraz towarzyszące im dodatkowe dolegliwości.
Mówiąc najogólniej obrzęki powstają z powodu powstawania stanu zapalnego, zaburzeń odpływu krwi żylnej lub zaburzeń odpływu chłonki. Do takich sytuacji może jednak dojść na różnym tle. Przyczyną powstawania opuchlizny nóg może być:
reakcja alergiczna,
uraz,
choroba autoimmunizacyjna (np. reumatoidalne zapalenie stawów),
U podstawy reakcji alergicznej, urazu, a także chorób autoimmunizacyjnych leży stan zapalny. W jego wyniku dochodzi do poszerzenia naczyń krwionośnych oraz zwiększenia przepuszczalności ich ścian.
Dzięki temu do krwi mogą przedostać się mediatory reakcji zapalnej, które odpowiedzialne są za ochronę organizmu przed szkodliwymi lub (w przypadku reakcji autozapalnej) niesłusznie ocenianymi jako szkodliwe substancjami. Skutkiem ubocznym tego procesu jest przenikanie płynu przez ściany kapilar o zwiększonej przepuszczalności w stronę tkanek, a co za tym idzie – powstanie obrzęku.
Zaburzenia przepływu krwi żylnej mogą być spowodowane wieloma czynnikami. Główną przyczyną jest niewydolność serca, która powoduje zastój krwi na obwodzie. Jest to zwykle przyczyną obrzęku nóg u starszych osób. Z różnych powodów serce może mieć zaburzoną kurczliwość, przez co nie jest w stanie z odpowiednią siłą pompować krwi do aorty.
Powoduje to zastój części krwi w sercu, a stopniowo także w żyłach. Z powodu nadmiaru płynu w naczyniach, przedostaje się on na zewnątrz tworząc opuchliznę. W tym mechanizmie może także dochodzić do zakrzepicy żylnej.
Zakrzepica żył powierzchniowych kończy dolnych jest potocznie nazywana żylakami i w większości przypadków spowodowana jest nieprawidłowościami w obrębie zastawek żylnych, które powodują cofanie się krwi i przeciążenie naczyń. Choć prowadzi to do obrzęków, uczucia ciężkich nóg i nieatrakcyjnego wyglądu, nie jest to stan niebezpieczny.
Sytuacją zagrożenia życia może być jednak zakrzepica żył głębokich. Do jej powstania może dojść w przypadku zwolnienia przepływu krwi, zaburzenia równowagi pomiędzy czynnikami prozakrzepowymi a przeciwzakrzepowymi, uszkodzenia ścian naczynia.
Powstający wówczas zakrzep może zablokować przepływ ważnych życiowo naczyń, co stanowi niebezpieczeństwo dla zdrowia i życia. W wyniku zwiększenia ilości krwi i poszerzenia ścian naczyń pojawia się także puchnięcie nóg od kolan w dół.
Obrzęki są często także objawem zaburzenia pracy nerek. Dochodzi wówczas do nadmiernej utraty białka z moczem, co sprawia, że zmniejsza się jego ilość we krwi. Zmniejsza się ciśnienie onkotyczne i płyn jest transportowany do przestrzeni pozanaczyniowej. Opuchlizna kończyn może występować w przebiegu zespołu nerczycowego lub nefrytycznego.
Ważną grupą zaburzeń biorącą udział w powstawaniu obrzęków nóg są także stany nieprawidłowego odpływu chłonki. Może do niego dojść w przebiegu niektórych chorób zakaźnych, na przykład róży. Częstszą przyczyną są jednak stany po przebytych zabiegach operacyjnych lub radioterapii.
Procedury te mogą pozostawiać tak zwane zrosty, czyli blizny, które w wielu przypadkach blokują prawidłowy przepływ chłonki przez naczynia limfatyczne prowadząc do zastoju płynu. Limfa może być także blokowana przez rozrosty nowotworowe.
Guz może uciskać na znajdujące się w pobliżu naczynia, przez co płyn będący w ich wnętrzu nie ma możliwości dalszego przepływu.
Obrzęki limfatyczne nóg tworzą się także w wyniku usunięcia części węzłów chłonnych, na przykład z powodu nowotworu. Ich brak doprowadza do spadku wydolności układu limfatycznego, a z czasem – do zastoju chłonki w kończynach dolnych.
Warto pamiętać, że powstawaniu obrzęków sprzyja długotrwałe przebywanie w jednej pozycji, szczególnie z nogami do dołu, a także przebywanie w wysokiej temperaturze. Z tego względu na puchnięcie nóg skarżą się często osoby wykonujące pracę siedzącą, a także dużo podróżujące.
Objawy puchnięcia nóg
W zależności od przyczyny powstawania opuchlizny nóg, mogą jej towarzyszyć dodatkowe objawy. Jeśli przyczyna jest zapalna, występują także ból, zaczerwienienie i ocieplenie skóry. W przypadku gdy obrzęk jest wynikiem reakcji alergicznej, dodatkowym symptomem jest także uczucie swędzenia oraz wysypka.
Chorobom autoimmunologicznym towarzyszyć może także ogólne pogorszenie samopoczucie, gorączka oraz objawy grypopodobne. Opuchlizna kończyn dolnych powstająca z przyczyn krążeniowych zwykle jest najbardziej widoczna wieczorem.
Po długotrwałym przebywaniu w pozycji leżącej (np. podczas snu) płyn może się przemieścić zgodnie z grawitacją i opuchlizna będzie widoczna w okolicy lędźwiowo-krzyżowej placów. Towarzyszyć jej może uczucie ciężkich nóg oraz ich mrowienie.
Objawem alarmującym jest bolesny, asymetryczny obrzęk pojawiający się tylko na jednej kończynie, który może świadczyć o zakrzepicy żył głębokich. Dodatkowe symptomy mogą się także wiązać z występowaniem choroby podstawowej.
Leczenie puchnięcia nóg od kolan w dół
Nie ma jednego skutecznego leku na obrzęki nóg. Istotne jest stosowanie kompleksowej terapii w zależności od przyczyny pojawiających się dolegliwości. Podstawą postępowania przy opuchliźnie kończyn dolnych jest modyfikacja stylu życia. Należy przede wszystkim ograniczyć spędzanie długiej ilości czasu w pozycji siedzącej z nogami w dół.
Warto robić sobie przerwy od pracy i wykorzystać je na wykonywanie drobnych ćwiczeń, które zaktywizują mięśnie i przepływ naczyniowy. Dobrym rozwiązaniem jest także siedzenie w pozycji z nogami uniesionymi nieco wyżej, mniej więcej pod kątem 45°, co ułatwi powrót krwi żylnej.
Warto także ograniczyć przyjmowanie płynów oraz spożycie soli, unikać upałów, gorących kąpieli, czy przebywania w saunach.
Oprócz standardowego postępowania konieczne może być zastosowanie dodatkowego leczenia. W wielu przypadkach niezbędne jest przyjmowanie leków diuretycznych, które zwiększą wydalanie wody z organizmu, a tym samym zredukują obrzęki.
W przypadku tworzenia się zakrzepów zalecane jest także stosowanie leków przeciwkrzepliwych. Nie można także zapomnieć o leczeniu choroby podstawowej, która przyczynia się do powstawania obrzęków.
Metodą dającą doskonałe efekty w redukcji opuchlizny nóg jest drenaż limfatyczny. Jest to technika fizjoterapeutyczna, której istotą jest masaż uciskowy kończyn w celu usprawnienia przepływu chłonki oraz krwi. Może być wykonywany w sposób manualny za pomocą rąk fizjoterapeuty lub specjalnie do tego przygotowanych urządzeń.
Aparat taki w postaci mankietów zakłada się na nogi pacjenta, a następnie napełnia się go powietrzem, co powoduje ucisk na kończyny, a w dalszej kolejności gaz się wypuszcza. Czynności te wykonywane są naprzemiennie, dzięki czemu następuje odpowiednie pobudzenie mięśni do pracy. Wzrost przepływu przez naczynia sprawia, że obrzęki są wchłaniane, a dokuczliwe dolegliwości z czasem znikają.
Kompleksowa terapia przeciwobrzękowa powinna się także skupiać na innych elementach. Popularnym i przynoszącym efekty rozwiązaniem jest między innymi terapia uciskowa, inaczej kompresjoterapia. Polega ona na stosowaniu stopniowego ucisku zewnętrznego, którego nasilenie zmniejsza się od stopy w kierunku biodra.
W tym celu wykorzystywane są specjalne pończochy, podkolanówki, rajstopy lub bandaże uciskowe. Tego typu leczenie przyczynia się do poprawy krążenia krwi i limfy, zmniejsza wsteczny przepływ krwi i redukuje obrzęki. Opaski uciskowe powinno nosić się od samego rana przez cały dzień i zdejmować je na noc.
Aby wspomóc proces zmniejszania obrzęków warto także wykonywać odpowiednie ćwiczenia, które pobudzają krążenie żylne i limfatyczne. Tego typu trening można wykonywać pod okiem fizjoterapeuty lub samodzielnie w domu.
Dzięki systematycznemu stosowaniu się do wymienionych metod można w znacznym stopniu pozbyć się opuchlizny nóg i uniknąć wykonywanego w ostateczności leczenia operacyjnego.
Umów się na diagnostykę i leczenie puchnących nóg:
Studentka kierunku lekarskiego na Uniwersytecie Jagiellońskim Collegium Medicum w Krakowie. Zakochana w podróżowaniu, poznawaniu nowych ludzi, kultur i smaków. Otwarta na świat i nowe doświadczenia. Zawsze chętna do podjęcia kolejnych wyzwań.
Ta strona korzysta z ciasteczek, aby zapewnić Ci najlepszą możliwą obsługę. Informacje o ciasteczkach są przechowywane w przeglądarce i wykonują funkcje takie jak rozpoznawanie Cię po powrocie na naszą stronę internetową i pomaganie naszemu zespołowi w zrozumieniu, które sekcje witryny są dla Ciebie najbardziej interesujące i przydatne.
Ściśle niezbędne ciasteczka
Niezbędne ciasteczka powinny być zawsze włączone, abyśmy mogli zapisać twoje preferencje dotyczące ustawień ciasteczek.
Jeśli wyłączysz to ciasteczko, nie będziemy mogli zapisać twoich preferencji. Oznacza to, że za każdym razem, gdy odwiedzasz tę stronę, musisz ponownie włączyć lub wyłączyć ciasteczka.
Ciasteczka stron trzecich
Ta strona korzysta z Google Analytics do gromadzenia anonimowych informacji, takich jak liczba odwiedzających i najpopularniejsze podstrony witryny.
Włączenie tego ciasteczka pomaga nam ulepszyć naszą stronę internetową.
Najpierw włącz ściśle niezbędne ciasteczka, abyśmy mogli zapisać twoje preferencje!
Małgorzata Skubis – Redaktor medyczny
