Mastektomia. Rak piersi jest najczęstszym nowotworem dotykającym kobiety oraz drugą w kolejności przyczyną zgonów płci pięknej. Jest to istotnym klinicznie problemem, dlatego też niezwykle duży nacisk kładzie się na profilaktykę zachorowalności na tą chorobę.
Mastektomia, czyli amputacja piersi, jest zabiegiem wykonywanym w zależności od przypadku w celu prewencyjnym lub leczniczym. Na czym polega operacja usunięcia gruczołu sutkowego? Jakie są do niej wskazania? Czy jest ona groźna?
W Centrum KORE w Swarzędzu kolo Poznania posiadamy duże doświadczenie kliniczne w rehabilitacji po mastektomii.
Z artykułu dowiesz się:
Mastektomia – co to jest?
Mastektomia jest zabiegiem usunięcia piersi. Najczęściej polega na wycięciu całej tkanki gruczołu wraz z częścią pokrywającej go skóry i brodawki sutkowej, jednak bez naruszenia ciągłości klatki piersiowej. Jest metodą chirurgicznego leczenia raka piersi, która umożliwia powrót do pełnego zdrowia.
Chociaż w obecnych czasach preferowanym zabiegiem jest operacja oszczędzająca gruczoł piersiowy, mastektomia wciąż pozostaje istotną procedurą, której wykonanie w wielu przypadkach jest niezbędne.
Rodzaje mastektomii
Wyróżnia się kilka rodzajów mastektomii w zależności od rozległości operowanego obszaru oraz konieczności wycięcia węzłów chłonnych. Metoda wykonywanego zabiegu jest idealnie dopasowywana do pacjentki biorąc pod uwagę jej wskazania medyczne. Podstawowe rodzaje mastektomii to:
- mastektomia z zaoszczędzeniem kompleksu brodawka-otoczka – usunięcie wyłącznie gruczołu piersiowego oraz powięzi mięśnia piersiowego większego.
- mastektomia z zaoszczędzeniem skóry – amputacja piersi, powięzi mięśnia piersiowego większego, brodawki sutkowej oraz części skóry.
- mastektomia prosta – polega na usunięciu całej piersi wraz ze skórą ją pokrywającą, brodawką sutkową oraz powięzią pokrywającą mięsień piersiowy większy z zachowaniem pachowych węzłów chłonnych. Wycięciu podlegać może jednak węzeł wartowniczy, czyli pierwszy znajdujący się na drodze spływu chłonki z obszaru objętego nowotworem.
- mastektomia radykalna zmodyfikowana sposobem Meddena – polega na usunięciu całej piersi, skóry ją pokrywającej, brodawki sutkowej, powięzi mięśnia piersiowego większego oraz węzłów chłonnych pachowych.
- mastektomia radykalna zmodyfikowana sposobem Pateya – wycięcie całego gruczołu piersiowego, pokrywającej go skóry, brodawki sutkowej, powięzi mięśnia piersiowego większego, mięśnia piersiowego mniejszego oraz pachowych węzłów chłonnych.
- mastektomia radykalna – amputacja piersi wraz z jej skórą, brodawki sutkowej, mięśnia piersiowego większego i mniejszego oraz węzłów chłonnych pachowych.
Wskazania do mastektomii
Obecnie leczenie raka piersi jest wielodyscyplinarne. Proces terapeutyczny jest indywidualnie planowany dla każdej pacjentki z uwzględnieniem jej stanu zdrowia oraz aktualnych standardów. Leczenie chirurgiczne w zdecydowanej większości przypadków jest podstawą. W celu ustalenia odpowiedniej terapii brane są pod uwagę następujące czynniki:
- wiek chorej,
- stopień klinicznego zaawansowania nowotworu (zgodnie z klasyfikacją TNM),
- stopień złośliwości histopatologicznej,
- inwazja naczyń chłonnych i krwionośnych,
- stan receptorów hormonalnych.
Obecnie standardem i leczeniem z wyboru jest operacja oszczędzająca piersi. Mastektomia pozostaje jednak wskazana w wielu przypadkach, przede wszystkim:
- gdy istnieją przeciwskazania do leczenia oszczędzającego,
- niemożliwe jest zastosowanie radioterapii,
- średnica guza jest duża,
- istnieje więcej niż jedno ognisko nowotworowe,
- występuje wznowa raka,
- istnieje ryzyko złego efektu kosmetycznego,
- gdy taka jest decyzja chorej.
Niektóre kobiety są szczególnie narażone na ryzyko nawrotu nowotworu, między innymi gdy guz ma średnicę większą niż 4cm, nacieka na naczynia krwionośne lub limfatyczne lub przerzuty obecne są w węzłach chłonnych pachowych. W takiej sytuacji mastektomię należy uzupełnić radioterapią klatki piersiowej, co w znacznym stopniu zmniejszy ryzyko nawrotu.
Mastektomia prewencyjna
Mastektomia jest zabiegiem, który może być także wykonywany w celu profilaktycznym. Dzieje się tak w sytuacji, gdy kobieta posiada szkodliwą mutację w genie BRCA1 lub BRCA2. Nieprawidłowy wariant w wielu przypadkach może zwiększać prawdopodobieństwo zachorowania na nowotwór piersi w przyszłości.
W takiej sytuacji można rozważyć wykonanie prewencyjnej mastektomii, która zminimalizuje niebezpieczeństwo pojawienia się nowotworu sutka nawet do 90%. Warto jednak zaznaczyć, że nie każda zmiana w genach BRCA 1 i 2 przyczynia się do wzrostu ryzyka zachorowania na raka piersi.
Dlatego też każdy przypadek należy rozważać indywidualnie biorąc pod uwagę nie tylko badania genetyczne, ale także między innymi wywiad rodzinny i wyniki dokładnego badania pacjentki. Jeżeli kobieta kwalifikuje się do zabiegu, wykonywana jest najczęściej mastektomia z rekonstrukcją.
Mastektomia z rekonstrukcją
Mastektomia z rekonstrukcjąWiele kobiet po zabiegu mastektomii decyduje się na rekonstrukcję piersi. Wykonywana jest ona przede wszystkim ze względów estetycznych oraz psychicznych. Zabieg rekonstrukcyjny (odtwórczy) może zostać przeprowadzony jednoczasowo, czyli wspólnie z mastektomią podczas tej samej operacji, lub w późniejszym terminie.
Jest on wykonywany w taki sposób, aby pierś jak najbardziej przypominała wyglądam stan sprzed zabiegu. Rekonstrukcja może zostać wykonana z użyciem implantów lub tkanek własnych pacjentki. Zabieg jest przeciwwskazany u kobiet z uogólnionym procesem nowotworowym.
Fizjoterapia po mastektomii
Mimo, że mastektomia jest obarczona stosunkowo niewielką ilością powikłań, jest to wciąż operacja, która obciąża organizm. Dlatego też niezwykle istotna jest odpowiednia rekonwalescencja po zabiegu, która obejmuje przede wszystkim prawidłową rehabilitację po mastektomii. Fizjoterapia ma na celu przede wszystkim:
- zapobieganie obrzękom limfatycznym w kończynie po stronie operowanej,
- w przypadku wystąpienia obrzęku limfatycznego – jego leczenie zachowawcze,
- uzyskanie pełnej sprawności ruchowej,
- poprawę funkcji układu krążenia i oddechowego,
- zapobieganie powstawaniu wad postawy.
Rehabilitacja po mastektomii
Rehabilitacja po mastektomii powinna zostać rozpoczęta jak najszybciej, najlepiej już jeden dzień po operacji. Różni się ona w zależności od rodzaju wykonywanego zabiegu i stanu pacjentki, dlatego wszelkie działanie fizjoterapeutyczne powinny być planowane indywidualnie dla każdej kobiety. Istotne są zarówno ćwiczenia fizyczne pod okiem rehabilitanta, jak i samodzielne w domu.
Ważną rolę pełni także drenaż limfatyczny – masaż ręki po usunięciu węzłów chłonnych. Ma on na celu zapobieganie zastoju chłonki w kończynie po operowanej stronie, a tym samym przeciwdziałanie powstawaniu obrzęków. Gdy jednak się one pojawią, masaż usprawnia przepływ limfy i przywraca ręce prawidłowy wygląd i funkcję.
Dlatego też istotną rolę pełni także wykonywanie automasażu. Powinien on być przeprowadzany nie tylko w obrębie kończyny górnej, ale również klatki piersiowej, szczególnie w okolicy blizny pooperacyjnej. Systematycznie wykonywanie zapobiegnie powstawaniu zrostów i pozytywnie wpłynie na ruchomość.
Terapia manualna blizny po mastektomii przynosi bardzo skuteczne efekty. Powinna być wykonywana od momentu całkowitego zagojenia się rany nawet przez 2 lata. To wszystko po to, aby poprawić ruchomość i elastyczność klatki piersiowej, ale także w celu poprawy efektu estetycznego. Odpowiednia mobilizacja blizny wpływa na jej kolor, kształt, napięcie oraz sprężystość. Zapobiega także powstawaniu zgrubień i zrostów.
W Centrum KORE od wielu lat zajmujemy się fizjoterapią onkologiczną.
Ćwiczenia po mastektomii
Oprócz odpowiednich technik automasażu kończyny i klatki piersiowej, ważne jest systematyczne wykonywanie ćwiczeń usprawniających. Ich intensywność zwiększa się z czasem. Warto pamiętać o tym, aby rehabilitację po mastektomii rozpocząć jak najszybciej, aby dała jak najlepsze efekty.
Ćwiczenia w 1-3 dobie po zabiegu
Ćwiczenie 1
- Połóż się na plecach z kończyną górną po operowanej stronie ułożoną na klinie w taki sposób, by dłoń była wyżej niż bark.
- Wykonuj ruchy zaciskania dłoni w pięść, a następnie jej rozluźniania.
- Powtórz 20 razy.
Ćwiczenie 2
- Połóż się na plecach z kończynami górnymi wzdłuż tułowia.
- Unieś kończyny górne opuszczając je nad głową.
- Następnie unieś kończyny górne i opuść je z powrotem wzdłuż tułowia.
- Powtórz 10 razy.
Ćwiczenia w 4-6 dobie po zabiegu
Ćwiczenie 1
- Usiądź na krześle i wykonaj ruch ściągania łopatek.
- Powtórz 10 razy.
Ćwiczenie 2
- Usiądź na krześle i wykonaj ruch unoszenia barków.
- Powtórz 10 razy.
Ćwiczenia w 7-10 dobie po zabiegu
Ćwiczenie 1
- Usiądź na krześle, w wyprostowanych kończynach górnych trzymaj laskę i oprzyj ją na nogach.
- Unieś wyprostowane ręce wraz z laską nad głowę, następnie zegnij kończyny w łokciach trzymając kijek za karkiem.
- Ponownie unieś laskę i wróć do pozycji wyjściowej.
- Powtórz 10 razy.
Ćwiczenie 2
- Stań bokiem do ściany stroną operowaną.
- Wykonaj ruch wspinania się palcami ręki po ścianie do góry, następnie w dół.
- Powtórz 10 razy.
FAQ
Czy mastektomia jest bolesna?
Operacja wykonywana jest w znieczuleniu, więc sama w sobie nie jest bolesna. Po zabiegu pacjentka może odczuwać ból, jednak jest to indywidualne. W przypadku nieprzyjemnych dolegliwości można zastosować leki o działaniu przeciwbólowym.
W jakim znieczuleniu wykonywana jest mastektomia?
Mastektomia w zdecydowanej większości przypadków jest wykonywana w znieczuleniu ogólnym.
Czy mastektomia jest bezpieczna?
Jak każdy zabieg, również mastektomia jest obarczona ryzykiem pojawienia się powikłań. Obejmują one najczęściej ból, rozejście się rany, zakażenie oraz w przypadku usunięcia węzłów chłonnych – obrzęk limfatyczny. Aby zapobiegać powikłaniom istotne jest odpowiednie dbanie o ranę, a także prawidłowo prowadzona fizjoterapia po mastektomii.
Czy mastektomia jest refundowana na NFZ?
Tak, zabieg mastektomii można wykonać na NFZ lub prywatnie.
Czy mastektomię można wykonać prewencyjnie?
Tak. W przypadku, gdy pacjentka obarczona jest bardzo dużym ryzykiem zachorowania w przyszłości na raka piersi, możliwe jest wykonanie profilaktycznej mastektomii. Ryzyko oceniane jest głównie na podstawie obciążającego wywiadu rodzinnego oraz obecności mutacji w genach BRCA1 lub BRCA2.
Źródła:
- Chirurgia, red. O. James Garden, wyd. 2, Wrocław, 2018
- Bręborowicz, Ginekologia i położnictwo, t.2, Warszawa, 2015
- Chirurgiczne leczenie zmian nowotworowych piersi (red. wyd. Nowecki Z.I., Jeziorski A.). W: Biblioteka chirurga onkologa. Tom 5 (red. nauk. serii Jeziorski A.). Via Medica, Gdańsk 2016
- https://www.zwrotnikraka.pl/mastektomia-prewencyjne-usuniecie-piersi/
- https://www.mp.pl/pacjent/rehabilitacja/wywiady/265365,jedno-okno-na-dzien
- Rehabilitacja pacjentek po mastektomii, P. Leśniewski, Gdańsk, 2020
Tel: 503-733-127
OPINIE O NAS:
Małgorzata Skubis – Redaktor medyczny
Studentka kierunku lekarskiego na Uniwersytecie Jagiellońskim Collegium Medicum w Krakowie. Zakochana w podróżowaniu, poznawaniu nowych ludzi, kultur i smaków. Otwarta na świat i nowe doświadczenia. Zawsze chętna do podjęcia kolejnych wyzwań.
Data publikacji: 15.03.2022
Data ostatniej aktualizacji: 26.04.2023
