Zapalenie zatok (ICD- 10. J01) to zmora wielu tysięcy ludzi na całym świecie. Dokuczliwy ból nierzadko przeradza się w przewlekłe schorzenie. Często nawraca, co może spowodować znaczne ograniczenia w codziennym funkcjonowaniu. Chorzy obawiając się napadu dolegliwości często są zmuszeni zrezygnować z niektórych aktywności lub planów.
Walka z zapaleniem zatok jest długa i trudna. Polega przede wszystkim na odpowiednim leczeniu, które musi być całkowicie dopasowane do konkretnego pacjenta.
Choroba przebiega bowiem w przeróżny sposób i nie każdy wpisze się w standardowy schemat postępowania.
Jak sobie poradzić i czy każde zapalenie zatok musi skończyć się u specjalisty?
W Centrum KORE w Swarzędzu mamy duże doświadczenie w laserowym leczeniu przewlekłego zapalenia zatok.
W tym artykule odpowiemy na wszystkie pytania i nieco przybliżymy temat.
Z artykułu dowiesz się:
Kilka słów o zatokach
Zacznijmy od podstaw. Czym są zatoki? Mówiąc w największym skrócie: są to przestrzenie wyścielone błoną podstawną i wypełnione powietrzem. Mają one liczne połączenia z jamą nosową za pomocą ujść i kanalików. Z tego też względu nazywa się je zatokami przynosowymi.
Wyróżniamy cztery rodzaje zatok, które są względem siebie symetryczne. Zaczynając od góry możemy wyróżnić zatoki nosowe, komórki sitowe, zatoki klinowe oraz szczękowe.
Zatoka czołowa – jej kształt przyrównuje się do skrzydeł motyla, a jej pojemność osiąga do 7 ml. Istnieją wady genetyczne, w przebiegu których zatoka czołowa może się w ogóle nie wykształcić.
Zatoki sitowe – są wyjątkowe z tego względu, że buduje je kilka komórek powietrznych, każda o objętości mniej więcej 3 – 5 ml. Zlokalizowane są na wysokości połowy nosa.
Zatoki klinowe – leżą na podstawie czaszki, są najbardziej schowane ze względu na to, że znajdują się za jamy nosową. Nie osiągają większych rozmiarów.
Zatoki szczękowe – położone są bezpośrednio nad szczęką (pod oczami, największe ze wszystkich zatok)
Jakie znaczenie mają zatoki przynosowe?
Do tej pory wymyślono aż 12 teorii próbujących wyjaśnić znaczenie zatok przynosowych. Niestety, jedynie dwie z nich znalazły naukowe uzasadnienie i poparcie. Są to role: konstrukcyjna i amortyzacyjna.
Jest to dosyć prosty mechanizm. W czasie rozwoju człowieka część mózgowa czaszki może jedynie zwiększyć swoją objętość. Inaczej jest jednak z twarzoczaszką (w której tworzą się zatoki), ponieważ kształtuje się ona na skutek rozwoju układu pokarmowego i oddechowego.
Skoro czaszka wciąż się powiększa – zwiększa się „wolne miejsce”, które musi zostać wypełnione albo nowymi kośćmi, albo pustą przestrzenią.
I taka właśnie jest rola zatok, polega na wypełnieniu pustych miejsc. Bezpośrednio wiąże się to również z ich znaczeniem amortyzacyjnym. Zatoki zapewniają bardzo dużą wytrzymałość mechaniczną, zmniejszają siłę urazu, a tym samym ograniczają zniszczenie pozostałych tkanek. Jest to możliwe dzięki rozproszeniu prędkości i mocy siły niszczącej.
Czym jest zapalenie zatok przynosowych (ZZP)?
Skoro już wiemy co nieco o tym, czym są zatoki i gdzie się znajdują – musimy sobie uświadomić jakie nieprawidłowości mogą się w nich rozwinąć.
Zapalenie zatok powstaje na skutek pojawienia się stanu zapalnego lub obrzęku błony śluzowej wyściełającej zatoki. Zadaniem owej błony jest wytwarzanie cienkiej warstwy ochronnego śluzu, który spływa z kanałów nosa. Taki drenaż pomaga utrzymać jamę nosową w czystości, pozbyć się wszelkich zanieczyszczeń i uwolnić od drobnoustrojów chorobotwórczych.
Jeśli drenaż jest nieskuteczny, upośledzony lub całkowicie zablokowany – zatoki wypełniają się płynem. Powstaje idealne środowisko do życia dla bakterii, które zaczynają się namnażać i wywoływać infekcję.
Czynniki sprawcze najczęściej biorą sobie za cel nabłonek błony śluzowej nosa i zatok. To właśnie tam rozpoczyna się cały proces prowadzący do rozwoju stanu zapalnego. A tu już nietrudno o uszkodzenie tkanek.
Powstający obrzęk i zwiększenie ilości wydzieliny powodują zaburzenia transportu rzęskowego (upośledzone oczyszczanie) oraz zatykanie ujść zatok, przez co drenaż jest nieskuteczny. W efekcie zniszczenia komórek i tkanek może nastąpić ich przebudowa (tzw: hiperplazja).
Stan ten sprzyja powstawaniu polipów nosa. Naturalna flora bakteryjna ulega całkowitej zmianie i nie pełni swoich funkcji prawidłowo.
Największą jamę zatokową tworzy zatoka szczękowa i to właśnie ona ulega najczęściej zakażeniu.
W praktyce do czynienia mamy z kilkoma rodzajami zapalenia zatok.
Ostre zapalenie zatok przynosowych (OZZP)
Termin ten odnosi się do nagłego wystąpienia objawów przeziębienia (takich jak katar, zatkany nos) oraz ból twarzy. Typ “ostry” oznacza, że nie trwa więcej niż 12 tygodni, a dolegliwości całkowicie ustępują.
W sytuacji gdy objawy nie przechodzą lub delikatnie poprawiają, a następnie wracają z większą mocą – wówczas możemy mieć do czynienia z przewlekłym zapaleniem.
Wyróżniamy trzy typy ostrego zapalenia zatok przynosowych:
-
Wirusowe (przeziębienie) – cechuje je krótkotrwałość, a objawy są zazwyczaj łagodne. Trwa nie dłużej niż 10 dni.
-
Powirusowe – czas trwania mieści się w granicach 10 dni – 12 tygodni. Charakterystyczne jest również nasilenie objawów po 5 dobie od zachorowania.
-
Bakteryjne – rozpoznanie stosuje się w przypadku stwierdzenia więcej niż trzech charakterystycznych cech, do których należą: nasilenie objawów po kilku dniach od pojawienia się choroby, zmiana barwy wydzieliny z nosa, gorączka sięgająca powyżej 38°C, uciążliwy i silny ból twarzy w okolicach czoła lub pod oczami oraz zwiększone OB oraz CRP (wskaźniki toczącego się stanu zapalnego). Takie zapalenie zazwyczaj dobrze reaguje na antybiotyki i leki zmniejszające przekrwienie.
Do etiologicznych czynników powstawania ostrego zapalenie zatok przynosowych należą: rynowirusy (aż do 50%), bakterie takie jak paciorkowce (Staphylococcus pneumoniae), Gram ujemne (Haemophilus influenzae) oraz grzyby (ale znacznie rzadziej).
Przewlekłe zapalenie zatok przynosowych (PZZP)
Definicja odnosi się do stanu zdefiniowanego przez typowe objawy (przekrwienie błony śluzowej nosa, ból i wrażenie ucisku na twarzy, zmniejszony zmysł węchu) trwające więcej niż 12 tygodni. W przeciwieństwie do ostrego zapalenia, w tym przypadku symptomy nie ustępują całkowicie.
W celu poprawnej klasyfikacji pacjenta i przyporządkowaniu do konkretnego typu schorzenia, lekarz musi dotrzeć do sedna problemu. Poznając przyczynę wystąpienia zapalenia jest w stanie zastosować prawidłowe i przede wszystkim – skuteczne leczenie.
Z tego względu zaczęto wyróżniać pierwotne i wtórne zapalenia zatok. Te pierwsze powstają samoistnie i są związane z nieprawidłowościami w obrębie samych zatok, natomiast wtórne są wynikiem innych chorób lub patologii, które nie są bezpośrednio związane z zatokami, ale znacznie na nie wpływają.
Mogą to być zmiany zębopochodne, guz czy grzybniak, ale także problemy związane np: z mechanicznym usuwaniem zanieczyszczeń. Zatoki są bowiem wyścielone specjalną błoną śluzową, która jest urzęsiona. Zadaniem rzęsek jest oczyszczanie powietrza z zanieczyszczeń i drobnoustrojów.
Umożliwia im to ruch, który powoduje skuteczne wyłapywanie szkodliwych związków i przesuwanie ich w prawidłową stronę, czyli na zewnątrz jamy nosowej. Niestety, niekiedy ich poruszanie się jest niemożliwe ze względu na nieprawidłową budowę. Taki stan spowodować mogą: pierwotna dyskineza rzęsek lub mukowiscydoza.
Do wtórnych przyczyn zapalenia zatok należy też zaliczyć choroby wywołujące uogólniony stan zapalny (np: ziarniniakowatość z zapaleniem naczyń lub chorobę atopową), a także wszelkie niedobory odporności.
Podostre zapalenie zatok
Trwa od 3 do 12 tygodni. Jeśli podjęta zostanie prawidłowa diagnoza i wdrożone odpowiednie leczenie – wyleczenie z całkowitą regeneracją błony śluzowej zatok jest jak najbardziej możliwe.
Nawracające ostre zapalenie zatok
Niestety, zapalenie zatok lubi pojawić się ponownie. I ponownie. I ponownie. Jeśli objawy będą nawracać 4 albo nawet więcej razy w ciągu jednego roku, a czas ich trwania nie przekracza 2 tygodni – możemy mówić o nawracającej chorobie.
Kto jest narażony na zapalenie zatok?
Infekcja zatok może przydarzyć się każdemu. Jednak osoby, które często się przeziębiają, mają alergie (stałe, ale także sezonowe), polipy nosa, astmę lub nieprawidłowe struktury nosa (np: nierówna przegroda nosa) są bardziej narażone na zapalenie.
Palenie papierosów (zarówno czynne, jak i bierne!) również zwiększa ryzyko pojawienia się stanu zapalnego.
U dzieci wygląda to nieco inaczej, choć również są narażone na zapalenie zatok. Jednak u najmłodszych największą rolę spełnia niedobór odporności, częste spędzanie czasu z innymi dziećmi w przedszkolu i żłobku, a także używanie smoczków lub butelek do picia podczas leżenia.
Zapalenie zatok – objawy
Wszelkie dolegliwości począwszy od tych najłagodniejszych i tych, które pojawiają się na początku, skończywszy na tych, które występują w najostrzejszej fazie zapalenia – można podzielić na objawy podmiotowe i przedmiotowe.
Objawy podmiotowe w zapaleniu zatok
Pod względem diagnostycznym – najważniejsze. To właśnie na ich podstawie opiera się całe rozpoznanie i wdrożone zostaje odpowiednie leczenie. W skrócie można powiedzieć, że są to wszystkie objawy, które są odczuwane przez pacjenta.
Do głównych objawów należy zaliczyć:
-
Niedrożność nosa – najistotniejszy symptom, który objawia się nieżytem, brakiem możliwości nabrania pełnego oddechu przez nos i uczuciem “zatkania”.
-
Wydzielina z nosa – konsystencja może być różna i zmieniać się z doby na dobę. Katar różnicuje się jako przedni lub tylni (ten typ cechuje spływanie wydzieliny po tylnej ścianie nosa, co może doprowadzić również do bólu gardła).
-
Ból w obrębie twarzy lub uczucie rozpierania – spowodowany jest toczącym się stanem zapalnym błony śluzowej jamy zatok oraz obrzękiem.
-
Upośledzenie lub utrata węchu – powstaje ze względu na duży nieżyt nosa, opuchnięcie i nieprawidłową pracę komórek węchowych.
Inne, dodatkowe objawy zapalenia zatok to:
-
Drapanie w gardle
-
Chrypka
-
Kaszel
-
Ból głowy
-
Gorączka
-
Osłabienie, złe samopoczucie
-
Ból ucha
-
Przykry zapach z ust (najczęściej w zakażeniach zębopochodnych)
-
Zaburzenia smaku
Objawy przedmiotowe w zapaleniu zatok
Czyli wszystko to, co może stwierdzić lekarz patrząc na wyniki badań(laboratoryjne, endoskopowe lub wykonane w gabinecie lekarskim). Są to:
-
Gorączka lub stan podgorączkowy – występuje raczej tylko w przypadku ostrego zapalenia zatok przynosowych, w przewlekłym schorzeniu rzadko, chyba, że doszło do zaostrzenia.
-
Zaczerwieniona i obrzęknięta błona śluzowa – spowodowane są trwającą infekcją i rozwijającym się stanem zapalnym, stan ten musi być potwierdzony badaniem endoskopowym.
-
Obecność polipów – wykazać je można albo endoskopowo, albo za pomocą tomografii komputerowej. U ⅓ chorych polipy nie dają żadnych objawów, ale wyłącznie we wczesnej fazie choroby. Wraz z jej rozwojem dolegliwości będą się nasilać.
-
Bolesność uciskowa – w badaniu palpacyjnym lekarz łagodnie uciska miejsce pod oczami oraz czoło pacjenta. Jeśli wywoła to dolegliwości bólowe – można z dużą dozą prawdopodobieństwa stwierdzić, że problemem jest stan zapalny w obrębie zatok.
-
Obrzęk powiek
Jak przebiega zapalenie zatok?
Jeśli mamy do czynienia z OZZP – objawy ustępują najczęściej samoistnie (znaczną poprawę pacjent odczuwa już po 48h,a całkowite ustąpienie maksymalnie do 10 dni).
Natomiast przy PZZP zapalenie ma charakter nawracający. Cechuje się naprzemiennie pojawiającymi się okresami remisji i zaostrzeń. Jeśli nastąpi pogorszenie się stanu zdrowia po 5 dniach od początku choroby lub objawy nie ustępują po 10 dniu – może to wskazywać na nadkażenie bakteryjne.
Diagnostyka zapalenia zatok
Diagnoza opiera się przede wszystkim na dobrze zebranym wywiadzie. Pacjent będzie poproszony o dokładne przedstawienie przebiegu swojej choroby, czasu jej trwania, nasilenia objawów, wymienienia ich i opowiedzenia okoliczności, w których dolegliwości się pojawiły.
To podstawa poprawnego postępowania diagnostycznego, jednak czasami objawy nie są wystarczające do wdrożenia leczenia. Wówczas wykorzystuje się badania dodatkowe, czyli:
-
Rynoskopię – wraz z endoskopią nosa są podstawowymi badaniami do oceny stanu błony śluzowej zatok i całej jamy.
-
Badania obrazowe – czyli wspomniana przez nas wcześniej tomografia komputerowa, która pozwala uwidocznić płyn oraz zmiany strukturalne w zatokach, w tym polipy. TK stosuje się raczej w przewlekłym zapaleniu, rzadko w ostrym.
-
Badania cytologiczne i histologiczne błony śluzowej – pozwalają stwierdzić jaka jest przyczyna powstania zapalenia zatok i jak duże zmiany wywołała.
-
Diagnostykę alergologiczną
-
Badania laboratoryjne – charakterystycznymi wynikami dla OZZP o bakteryjnej przyczynie są: zwiększone wartości CRP, OB, prokalcytoniny oraz leukocytów. W przypadku PZZP można uwidocznić eozynofile we krwi, a ponadto dużą wartość diagnostyczną dają badania odporności humoralnej i komórkowej oraz potwierdzenie bądź wykluczenie przeciwciał ANCA.
-
Badania mikrobiologiczne – rzadko robi się posiewy, jednak pozwalają określić jaki patogen zasiedla zatoki i jest odpowiedzialny za infekcję.
Zapalenie zatok – leczenie
Jak leczyć zatoki? To pytanie zadają sobie nie tylko pacjenci, ale także lekarze. Jest to bowiem choroba nieprzewidywalna i często oporna na przeróżne leki czy zabiegi. Postępowanie musi być maksymalnie dopasowane do pacjenta, który powinien być stale obserwowany pod względem ewentualnej poprawy lub pogorszenia stanu zdrowia.
Domowe sposoby na bolące zatoki
Wbrew pozorom, samoleczenie również potrafi być skuteczne. Podstawę stanowi regularne płukanie nosa za pomocą 0.9% roztworu NaCl (sól fizjologiczna), a także stosowanie podstawowych leków działających objawowo, które są dostępne bez recepty.
Inhalacje pomagają rozrzedzić i usunąć zalegającą wydzielinę, a także zmniejszyć obrzęk i złagodzić ból. W celu zmniejszenia gęstości wydzieliny i usprawnienia drenażu warto pić duże ilości płynów.
Kolejną propozycją pomagającą złagodzić dolegliwości bólowe są ciepłe okłady przykładane do czoła lub pod oczy. Tak samo sprawdzi się maść rozgrzewająca lub ciepła i aromatyczna herbata.
Problem nasila również suche powietrze. Warto więc zadbać o odpowiednią wilgotność w pomieszczeniu (np: poprzez zakup nawilżacza). Natomiast w nocy dużą ulgę przyniesie spanie z uniesioną głową. Taka pozycja ułatwi spływanie wydzieliny, a uczucie zatkania i braku powietrza zniknie.
Leczenie specjalistyczne i farmakologiczne
Jeśli objawy utrzymują się ponad 10 dni lub nastąpiło znaczne pogorszenie po 5 dobie – konieczny jest kontakt z lekarzem rodzinnym, który ustali dalsze postępowanie. Zwykle jest to wdrożenie antybiotykoterapii. W przypadku braku poprawy po 10 dniach, lekarz wypisze skierowanie do laryngologa.
Ten zaś może zaoferować pełne, specjalistyczne leczenie farmakologiczne, które opiera się na wdrożeniu leków z grupy NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne), leków obkurczających naczynia błony śluzowej nosa, preparatów cynku (działanie przeciwbakteryjne oraz przeciwzapalne), leków ziołowych oraz substancji złożonych, które łączą w sobie wszystkie wyżej wymienione preparaty.
Jednak stan zatok nie zawsze da się poprawić dzięki lekom. Niekiedy konieczne jest wdrożenie leczenia inwazyjnego, czyli przeprowadzenie operacyjnej endoskopii zatok przynosowych.
Laserowe leczenie zatok
Laser wysokoenergetyczny HIL to jedno z najbardziej nowoczesnych narzędzi do komfortowej terapii przeciwbólowej. Doskonale sprawdza się w wielu schorzeniach, także w przypadku zapalenia zatok.
Zabieg natychmiastowo zmniejsza dolegliwości bólowe, zmniejsza obrzęk poprzez działanie przeciwzapalne (rozszerza i dotlenia naczynia krwionośne), udrażnia odpływ wydzieliny oraz powoduje regenerację i przebudowę błony śluzowej jam zatok.
Nierzadko pozwala na uniknięcie interwencji chirurgicznej, jest bezbolesny i nie wywołuje żadnych skutków ubocznych. Jest więc bezpieczny dla osób z różnych grup wiekowych. Terapia polega na przeprowadzeniu 6-10 krótkich zabiegów.
Jak wygląda zabieg?
Celem naświetlania okolic zatok jest udrożnienie nosa i usunięcie z jam zalegającego płynu. Biostymulacja komórek za pomocą promieniowania laserowego sprawia, że uszkodzone lub obumarłe tkanki są pobudzane do regeneracji.
Specjalista przykłada w odpowiednie miejsca na twarzy specjalny laser i dostosowuje siłę jego działania do potrzeb i stanu zdrowia pacjenta. Metoda HIL dzięki spójności światła pozwala na precyzyjne dawkowanie energii, dzięki czemu osiąga się działanie jedynie w konkretnym miejscu, bez wpływu na okoliczne tkanki i struktury.
Umów się na leczenie zapalenia zatok:
Tel: 503-733-127
Pracujemy od poniedziałku do piątku w godzinach od 7:00 do 20:00
OPINIE O NAS:
Najczęstsze pytania:
Czy zapalenie zatok jest zaraźliwe?
Nie można rozprzestrzeniać bakterii z jam zatok, ale można rozsiewać wirusy, które prowadzą do zapalenia zatok. Podstawą jest przestrzeganie podstawowych zasad higieny, częste mycie rąk i unikanie ludzi jeśli jest się chorym.
Zatkane zatoki – co oznaczają, jakie mogą być przyczyny?
Najczęściej przyczyną jest zwykła infekcja (bakteryjna lub wirusowa, rzadziej grzybicza), jednak zapalenie zatok może wywołać również stan alergiczny, astma, zmiany zębopochodne, choroba powodująca uogólnione zapalenie, mukowiscydoza oraz niedobór odporności.
Czy ból zatok jest groźny dla życia?
Jeśli zapalenie jest dobrze leczone – ból zatok nie jest groźny dla zdrowia. Jednak jeśli przejdzie w postać przewlekłą lub nastąpi znaczne zaostrzenie choroby – może dojść do znacznych komplikacji kończących się hospitalizacją.
Specjaliści KORE
Dagmara Porada – Redaktor medyczny
Studiuje Medycynę na kierunku lekarskim na Śląskim Uniwersytecie Medycznym w Katowicach. Copywriterka z 6-letnim stażem i lekkim piórem. Twórczyni wielu artykułów, opisów i blogów firmowych. Miłośniczka psów i dobrej książki.
Bibliografia:
- Interna Szczeklika, 2021
- Choroby zatok przynosowych, J. Bożydar Latkowski, P. Kurnatowski, Z. Kozłowski, Warszawa 2018
- „Zapalenie zatok przynosowych”, Monika Świerczyńska-Krępa, Zbigniew Świerczyński, Filip Mejza, mp.pl
- “Sinusitis (sinus infection)” https://www.nhs.uk/conditions/sinusitis-sinus-infection/
- “Sinus Infection” Sinus Infection (Sinusitis): Types, Causes, Symptoms & Treatment (clevelandclinic.org)
- Zatoki – rodzaje, budowa, funkcje. Objawy i leczenie chorób zatok, Anna Tylec, https://www.medonet.pl/zdrowie/zdrowie-dla-kazdego,zatoki—rodzaje–objawy-zapalenia–leczenie,artykul,1721749.html
Data publikacji: 25.05.2022
Data ostatniej aktualizacji: 27.03.2023
